Bezsenność (insomnia) – przyczyny, zagrożenia zdrowotne i sposoby leczenia zaburzeń snu

Bezsenność nie jest typowym problemem ze snem, jak np. przejściowe trudności z zasypianiem związane ze stresową sytuacją, niedostatecznym wywietrzeniem sypialni, bądź zbyt wysoką temperaturą w pomieszczeniu.

Sprawdź: Bezsenna noc jako antydepresant? Na niektórych to działa!

Bezsenność to zakłócenie stanu zdrowia, w którym długość snu nie jest wystarczająca lub też niezadowalająca jest jego jakość. Przyczyny insomnii mogą być różne. Zwykle są następstwem nadmiernego napięcia nerwowego i chorób. W praktyce lekarskiej najczęstsze czynniki wpływające na rozwój bezsenności to m.in.:

• Niewydolność serca. Osoby zmagające się z tym schorzeniem nie powinny spać na płasko, ponieważ serce nie może przepompować krwi znajdującej się w płucach. Pojawiają się duszności, wybudzające chorego ze snu.
• Nadciśnienie tętnicze. Wynika z tego, że naczynia krwionośne zarastają blaszką miażdżycową i krew nie może swobodnie przepływać. Pojawiają się bóle głowy, duszność, zawroty głowy oraz kłopoty ze snem. Wysokie ciśnienie w nocy może również powodować wybudzenia, zbyt częste wybudzenie lub sen złej jakości.
• Astma. Choroba ta również wpływa negatywnie na komfort snu, ponieważ napady duszności pojawiają się zwykle nocą.
• Nadczynność tarczycy. Podwyższony poziom hormonów tarczycowych wywołuje niepokój i przyspieszony rytm pracy serca. Objawy te nie pozwalają na zaśnięcie w komfortowych warunkach.
• Zgaga. Ta dolegliwość może wybudzać pacjenta nawet parę razy w ciągu nocy. Jest to niekorzystne nie tylko dla komfortu snu, ale również dla funkcjonowania całego organizmu. Uczucie palenia za mostkiem powoduje wsteczne zarzucanie kwaśnej treści żołądkowej do przełyku i podrażnia błonę śluzową. W pozycji leżącej utrudnione jest przełykanie, w związku z czym objawy nasilają się.
• Bezdech senny. Powoduje trudności w oddychaniu, które powodują jego krótkie zatrzymania podczas snu, skutkując niedotlenieniem mózgu, wybudzaniem się i brakiem regeneracji po nocy.
• Zespół niespokojnych nóg. Mimowolne ruchy nóg nasilają się nocą, dlatego pacjenci zmagający się z tym schorzeniem wybudzają się wielokrotnie w ciągu nocy.
• Ciąża. Bezsenność w ciąży związana jest z objawami takimi jak: skurcze nóg, ucisk macicy na przeponę, wzmożone ruchy płodu, czy też częstsze oddawanie moczu.
• Menopauza. Jest to stan, w którym jajniki produkują coraz mniej estrogenów. Jednym z następstw są uderzenia gorąca, które pogarszają jakość snu.
• Stres. Silne przeżycie emocjonalne lub sytuacje traumatyczne związane są z problemami z pamięcią i koncentracją czy przewlekłym zmęczeniem. Uniemożliwiają też spokojne wyciszenie.
• Zaburzenia psychiczne. Depresja, nerwica, choroba afektywna dwubiegunowa, zażywanie antydepresantów oraz niektórych grup leków są bezpośrednio związane z rozwojem bezsenności, podobnie jak związany z nimi niski poziom serotoniny.

Skutki bezsenności w głównej mierze zależą od tego, jaka jest jej przyczyna. Inne objawy pojawiają się u pacjentów, którzy cierpią na krótkotrwałą bezsenność, a jeszcze inne u osób zmagających się z niemożnością wyspania się przez dłuższy czas. Poza widocznymi skutkami bezsenności – podkrążonymi oczami, podpuchniętymi powiekami bezsenność wywiera również destrukcyjny wpływ na zdrowie fizyczne i psychiczne osoby, która jest nią dotknięta.

Zobacz także: Nie możesz spać? W przyszłości możesz mieć problemy z pamięcią, uczeniem się i koncentracją. Bezsenność pogarsza zdolności poznawcze

Do fizycznych skutków bezsenności zalicza się:

• osłabienie koncentracji, uwagi i zdolności zapamiętywania,
• zmniejszenie poziomu motywacji,
• senność oraz zmęczenie,
• obniżona sprawność intelektualna,
• pogorszenie jakości wykonania zadań i popełnianie licznych błędów.

Skutki fizjologiczne wynikające z bezsenności to m.in.:

• zwiększone ryzyko rozwoju chorób psychicznych, takich jak depresja lub schorzenia afektywne,
• obniżona odporność,
• rozwój chorób somatycznych, m.in. serca i układu naczyniowego czy układu trawienia,
• zaburzenia hormonalne,
• dolegliwości bólowe,
• pogorszenie ogólnego samopoczucia.

POLECANE: Wysłuchaj podcastu stronyZDROWIA na temat chorób psychicznych w społeczeństwie oraz niepokojących objawów, które mogą być skutkiem zaburzeń i dają się leczyć. Gościem jest dr Magdalena Flaga-Łuczkiewicz, lekarz specjalista psychiatra, Centrum Terapii Dialog.

Leczenie bezsenności powinno zaczynać się od łagodnych działań. Poniżej lista metod, podana w kolejności począwszy od tego, co pacjent może zrobić sam, aż po metody wymagające ingerencji medycznych.

• Troska o higienę snu. Są to nawyki, które wprowadzone do codzienności zmniejszają ryzyko wystąpienia zaburzeń snu. Osoba zmagająca się z bezsennością powinna kłaść się oraz wstawać zawsze o podobnej porze. Chorujący na bezsenność powinni również unikać drzemek w ciągu dnia. Bardzo ważne jest to, aby odzwyczaić się od czasu spędzanego w łóżku w ciągu dnia. Sypialnia ma być miejscem przeznaczonym wyłącznie do nocnego wypoczynku. Krótko przed zaśnięciem nie powinno się też spożywać ciężkostrawnych potraw oraz przyjmować dużych ilości płynów.

Poprawa jakości snu wymaga unikania substancji pobudzających: alkoholu, kofeiny i nikotyny. Istotne jest to, aby kłaść się spać wyłącznie wtedy, gdy czujemy się senni. Warto pamiętać o tym, że każdy jest inny i niektórzy czują się dobrze po kilku przespanych godzinach, a niektórzy muszą spać 8 godzin lub więcej.

• Techniki relaksacyjne. Umożliwiają rozluźnienie mięśni, a także zmniejszenie lęku oraz napięcia. Jedną z popularniejszych technik relaksacyjnych jest masaż.

• Aromaterapia, czyli „leczenie zapachem” przy pomocy olejków eterycznych odpręża umysł i ciało. Można korzystać z inhalacji bądź z kąpieli aromaterapeutycznych. Olejki eteryczne polecane przy zaburzeniach snu to olejek jaśminowy, walerianowy, lawendowy, paczuli i sandałowy.

• Terapia behawioralno-poznawcza. Wyniki badań wskazują, że zmiana trybu życia oraz zmiana samego myślenia o sposobie spania wpływają korzystnie na sen. Bezsenność ustąpi, kiedy wyeliminuje się czynności ją utrwalające. Bardzo istotna w terapii behawioralno-poznawczej jest kontrola bodźców zewnętrznych, jakie mogą wpływać na pogorszenie jakości snu. Pacjent uczy się tego podczas kolejnych spotkań z terapeutą. Stosuje się również takie oddziaływania jak: treningi relaksacyjne, edukacja na temat snu i jego znaczenia, technika zatrzymania myśli bądź myślenie paradoksalne.

• Leczenie farmakologiczne. W przypadku bezsenności opiera się na stosowaniu leków nasennych, uspokajających, przeciwdepresyjnych, a także na stosowaniu naturalnych mieszanek ziołowych.

Zobacz także: Nie możesz spać przez natrętne myśli? Tak się ich pozbędziesz. Wypróbuj 3 proste sposoby na wyciszenie nocnych rozmyślań i spokojny sen