Spis treści
Czy rzepa to kapusta? Czym się różni rzodkiew od rzepy?
Rzepa jest podgatunkiem kapusty właściwej, co zawarte jest w jej botanicznej nazwie – Brassica rapa subsp. rapa. Bulwy tej rośliny ceniono już w czasach starożytnych i jedzono na terenie dzisiejszej Europy i Azji.
Wielkość i kształt bulw rzepy jest porównywalna do okrągłych buraków, przy czym zależnie od odmiany kolor skórki może być biały, żółty lub w różnym stopniu fioletowy czy zielony – zobacz w galerii, jak wygląda to warzywo.
Biała rzepa jest pod względem smaku podobna do rzodkwi, ale są to różne rośliny. Co więcej, kojarzona z nią czarna rzepa nie jest tak naprawdę rzepą, tylko podgatunkiem rzodkwi (Raphanus sativus var. niger) – obok zwykłej rzodkiewki czy białej rzodkwi Daikon.
Sprawdź: Rzodkiewka to odmiana rzodkwi dobra na odchudzanie i odtruwanie organizmu
Choć rzepa jadalna jest w całości, jej smaczne i cenne liście szybko tracą świeżość, dlatego najczęściej konsumujemy właśnie bulwy. Mają one soczysty miąższ i lekko pikantny smak, związany z obecnością prozdrowotnych związków. Są one typowe dla rodziny kapustowatych, więc ma je również rukola, gorczyca stosowana w musztardzie czy chrzan pospolity.
Dowiedz się więcej: Chrzan to silny środek leczniczy. Jak go stosować?
Czy rzepa jest zdrowa?
Rzepa to skarbnica związków odżywczych i prozdrowotnych. To zwłaszcza składniki mineralne, takie jak potas – 280 mg w 100 g i wapń – 40 mg, jak również magnez, żelazo, mangan, cynk i fosfor. Bulwy dostarczają również witaminy z grupy B (wit. B1, B2, B3) oraz wit. C, której jest znacznie więcej niż np. w korzeniu marchewki czy bulwie buraka.
Warzywo zawiera prawie 90 procent wody, dzięki czemu jest niskokaloryczne. Porcja 100 g białej rzepy zapewnia: 26 kcal, 1,1 g białka, 0,3 g tłuszczu. 4,6 g węglowodanów i 2 g błonnika. W 1 szklance mieści się 130 g kostek miąższu i ma niespełna 34 kcal.
Części zielone rzepy to źródło chlorofilu, fioletowe – barwników antocyjanowych, a żółty miąższ – karotenowych. Właściwe przeciwutleniacze dla tego warzywa (i innych kapustowatych) to jednak antyrakowe związki o nazwie glukozynolany.
Młode liście rzepy białej obfitują szczególnie w witaminę C, beta-karoten (prowitaminę A), foliany (wit. B9), wit. K, a także luteinę i zeaksantynę. Zawierają dwukrotnie więcej białka i błonnika niż bulwy, jak również kwasy organiczne. Stanowią wartościowy i smaczny dodatek do sałatek i zup, przyrządza się je także jako danie duszone – podobnie, jak liście rzodkiewki.
Na co działa rzepa? Właściwości prozdrowotne
Rzepa należy do najzdrowszych warzyw nie tylko dzięki związkom mineralnym i witaminom wspierającym układ krążenia, mięśniowy i nerwowy. Glukozynolany mają właściwości przeciwzapalne i przeciwrakowe. To grupa bioaktywnych związków o działaniu antyoksydacyjnym, czyli neutralizującym wolne rodniki i zmniejszającym wywołany przez nie stres oksydacyjny.
Sprawdź: Czym jest antyoksydacja i jak działają przeciwutleniacze?
Stres oksydacyjny prowadzi do uszkodzeń komponentów komórek, w tym ich informacji genetycznych, stanu zapalnego, rozwoju chorób cywilizacyjnych i przyspieszonych procesów starzenia się organizmu. Przeciwutleniacze działają ochronnie i spowalniają te procesy, a glukozynolany mają w tym szczególną rolę.
W organizmie glukozynolany rozkładane są do indoli i izotiocyjanianów. Jednym z indoli jest arweleksyna (ang. arvelexin), która hamuje szlak zapalny i powstawanie uszkodzeń, co udowodniono na ludzkich komórkach jelita grubego.
Jesteśmy na Google News. Dołącz do nas i śledź Stronę Zdrowia codziennie. Obserwuj StronaZdrowia.pl!
Regularne spożywanie glukozynolanów, a idealnie – codzienne, zapewnia istotną ochronę przed rozwojem raka piersi, płuca, jelita grubego i odbytnicy. Nie trzeba przy tym jeść tylko rzepki, bo do dyspozycji jest też wiele innych kulinarnych roślin kapustowatych.
Sprawdzono także właściwości kompleksu związków aktywnych z rzepy w ochronie przed cukrzycą w badaniach z użyciem wyciągu z tego warzywa. Choć były to testy na szczurach, wykazano jego ważne działanie przeciwcukrzycowe. W dawce 100-400 mg na kilogram masy ciała skutecznie obniżał poziom glukozy i zwiększał stężenie insuliny u zwierząt z cukrzycą, które otrzymywały pokarm zasobny w cukry. Jednoczenie zmniejszał wysokie poziomy cholesterolu i trójglicerydów we krwi. Podobnie działały zielone części rośliny.
Rzepa jako źródło izotiocyjanianów pomaga hamować rozwój szkodliwych bakterii w układzie pokarmowym. Należą do nich m.in. patogeny takie, jak Escherichia coli i Staphylococcus aureus, w tym jego antybiotykoopornych szczepów.
Stanowiąc źródło witaminy K, rzepa pomaga też wzmacniać kości, a proces ten wspierają glukozynolany. Pochodzące z nich metabolity i związki siarki wykazują ponadto działanie ochronne w stosunku do wątroby.
Jako warzywo lekkie, o niskim indeksie glikemicznym (IG 30) i poprawiające metabolizm, rzepa to idealny produkt dla osób odchudzających się i starających się utrzymać stałą masę ciała. Najlepiej jednak jeść ją na surowo (i bez wysokokalorycznych dodatków), bo ugotowana ma już znacznie wyższy indeks glikemiczny (IG 65-85).
Osoby, które częściej powinny jeść rzepkę gotowaną i duszoną (bez pokrywki) to pacjenci z chorobami tarczycy, gdyż glukozynolany wiążą jod i zmniejszają jego przyswajalność. Ponieważ są lotne, wskazany sposób obróbki znacząco zmniejsza ich zawartość w warzywach kapustowatych.
Jak jeść białą rzepę? Nie tylko surówka
Białą rzepę warto jeść przede wszystkim na surowo, bo właśnie w takiej postaci zapewni najwięcej korzyści zdrowotnych. Warto połączyć ją w surówce z podstawowymi warzywami takimi, jak cebula, marchewka i ogórek kiszony, świeżymi ziołami (natka pietruszki, koperek, szczypiorek), kwaśnym jabłkiem.
Dietetyczne przepisy z białą rzepą to także świeżo wyciskane soki, również z dodatkiem innym warzyw dla poprawy smaku (np. pomidorów), a także rzepa parzona, marynowana czy kiszona (w solance).
Rzepę można również ugotować w zupie (również typu krem), faszerować po obgotowaniu i piec, a także przyrządzić jak jarzynę do obiadu, np. udusić w sosie własnym albo śmietanie.
