Arytmia serca (zaburzenia rytmu serca) – przyczyny, objawy i leczenie. Sprawdź, czym różni się arytmia komorowa od arytmii nadkomorowej!

Zaburzenia rytmu serca (tzw. arytmia) są stosunkowo częstym, a zarazem trudnym problemem w praktyce lekarskiej. Dolegliwość ta jest stanem, dla którego właściwe są nieregularne skurcze mięśnia sercowego, a ich częstotliwość jest niższa niż 60 lub wyższa niż 100. Za prawidłowy rytm serca odpowiada węzeł zatokowy, którego dysfunkcje są bezpośrednią przyczyną arytmii. Poziom częstotliwości pracy serca uzależniony jest od wieku i płci, dlatego trudno mówić o obowiązujących normach bez podziału na kategorie:

• Niemowlęta: ok. 130 uderzeń serca na minutę.
• Dzieci do 15 roku życia: ok. 100 uderzeń serca na minutę.
• Dorośli: ok. 80 uderzeń serca na minutę.
• Osoby w podeszłym wieku: ok. 60 uderzeń serca na minutę.

Warto podkreślić, że każdorazowe odchylenie od wyżej wymienionych norm nie należy traktować jako stanu anormalnego. Dobrym przykładem są sportowcy zawodowi, dla których właściwy jest niski puls serca. Ponadto nieznacznie przyśpieszony rytm serca może towarzyszyć: podwyższonej temperaturze ciała, problemami z tarczycą czy hipoglikemii.

Zobacz także: Pozwoli schudnąć i zadba o serce. Zamiast przekąski sięgnij po arbuza, a będziesz zdrowszy. Może pomóc uniknąć cukrzycy i arytmii

W większości przypadków występuje arytmia łagodna serca, która przebiega całkowicie bezobjawowo i często wykrywana jest podczas rutynowych badań lekarskich. Tego typu zaburzenia nie mają predyspozycji do przeobrażania się w arytmię złośliwą, a także nie skutkują tzw. zaburzeniami hemodynamicznymi.
Typowe objawy arytmii serca to:

• Poczucie zmęczenia.
• Senność.
• Słaba tolerancja wysiłku fizycznego.
• Kaszel o podłożu nieinfekcyjnym.
• Stwierdzenie rytmu zatokowego w obrazie badania EKG.
• Poczucie nieregularnego bicia serca.
• Ból w klatce piersiowej.
• Duszność i trudności z oddychaniem.
• Zawroty głowy o różnym nasileniu.
• Epizody omdlenia.
• Napadowe pocenie.

Przy czym warto podkreślić, że niemiarowość i odczuwanie przyśpieszonego rytmu serca często pojawia się podczas wysiłku fizycznego czy sytuacji stresogennych.

W praktyce klinicznej wyodrębnia się kilka typów arytmii serca – ze względu na częstotliwość pracy serca (tachykardia, bradykardia) lub umiejscowienie (arytmia komorowa, arytmia nadkomorowa). Określenie typu nieregularnego rytmu serca stanowi podstawę do wdrożenia odpowiednio ukierunkowanego leczenia.
Ze względu na częstotliwość akcji serca wyróżnia się:

• Tachykardię – stan, w którym odnotowuje się powyżej 100 uderzeń serca na minutę. Jego bezpośrednią przyczyną są zaburzenia w funkcjonowaniu węzła zatokowego, a dokładniej w transmisji impulsów elektrycznych do różnych komórek organizmu. W początkowej fazie tachykardia przebiega całkowicie bezobjawowo, co jest stanem niebezpiecznym dla zdrowia, ponieważ może skutkować poważnymi powikłaniami w postaci: migotania przedsionków czy udaru mózgu.
• Bradykardię – stan, w którym odnotowuje się poniżej 60 uderzeń serca na minutę. Naturalna bradykardia występuje u sportowców zawodowych i osób z wagotonią. Stan ten często współwystępuje z chorobą niedokrwienną serca, niedoczynnością tarczycy, przedawkowaniem niektórych leków i nadmiernym stężeniem potasu we krwi.

Ze względu na umiejscowienie nieregularnej akcji serca wyróżnia się:

• Arytmię nadkomorową, która powstaje powyżej przegrody przedsionkowo-komorowej i może przyjmować, postać: tachykardii zatokowej, migotania przedsionków, częstoskurczu przedsionkowego (jedno- lub wieloogniskowego), napadowego nawrotnego częstoskurczu węzłowego, częstoskurczu w zespołach preekscytacji.
• Arytmię komorową, która pojawia się w obrębie komór serca. Może przyjmować ona postać: skurczy dodatkowych komorowych, częstoskurczy komorowych i migotania komór. Jest ona zdecydowanie częściej spotykana w praktyce klinicznej, aniżeli arytmia nadkomorowa.

Oprócz wyżej wymienionych klasyfikacji w praktyce lekarskiej wyróżnia się także trzy typy arytmii ze względu na stopień nasilenia objawów. Mowa tu o:

• Arytmii łagodnej, która przebiega całkowicie bezobjawowo i zwykle jest wykrywana podczas rutynowych badań lekarskich. Co istotne, leczenie tego typu zaburzeń rytmu serca jest bezzasadne.
• Arytmii potencjalnie złośliwej, która pojawia się u osób po przebytym zawale serca, z chorobą niedokrwienną serca oraz z wadami serca.
• Arytmii złośliwej, która stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia i życia pacjenta. Charakteryzuje się ona współwystępowaniem szeregu objawów towarzyszących: poczucia kołatania serca, dusznościami, omdleniami, a także wymiotami.

Podstawą w leczeniu arytmii serca jest określenie rodzaju i przyczyn występowania tej patologii. Co istotne, zaburzenia rytmu serca występują zarówno u ludzi niemających większych problemów ze zdrowiem, jak i u ludzi z chorobami serca. W klasyfikacji przyczyn arytmii serca wyróżnia się: problemy sercowe, hemodynamiczne i ogólnoustrojowe.
Sercowe przyczyny arytmii serca to:

• Choroba niedokrwienna serca.
• Zapalenie mięśnia sercowego.
• Kardiomiopatia przerostowa.
• Wypadanie płatka zastawki dwudzielnej.

Hemodynamiczne przyczyny arytmii serca to:

• Wrodzone wady serca.
• Nadciśnienie tętnicze.
• Nadciśnienie płucne.

Ogólnoustrojowe przyczyny arytmii serca to:

• Nadmiar sytuacji stresogennych.
• Silne przeżycia emocjonalne.
• Zaburzenia gospodarki kwasowo-zasadowej.
• Nadczynność tarczycy.
• Nadużywanie kawy, alkoholu i tytoniu.
• Przyjmowanie niektórych leków (m.in. glikozydów).
• Ostre choroby zakaźne.

Życie w ciągłym biegu, brak odpowiedniej ilości snu, nieregularne i niezdrowe posiłki, stresogenna praca – te czynniki mogą prowadzić do rozwoju arytmii na tle nerwowym, która uznawana jest za jedną z częstych przypadłości w XXI w.

Leczenie arytmii serca nie zawsze jest zalecane – dotyczy to w szczególności arytmii łagodnej, która przebiega całkowicie bezobjawowo. W takim przypadku należy kontrolować swój stan zdrowia i unikać potencjalnych czynników ryzyka (sytuacji stresogennych, kawy, alkoholu, tytoniu i napojów energetycznych). W większości przypadków arytmii potencjalnie złośliwej i arytmii złośliwej wdraża się farmakoterapię, w tym głównie:

• Beta-blokery, które przyczyniają się do spadku częstotliwości pracy serca, a także zmniejszenia kurczliwości mięśniówki mięśnia. Pełną skuteczność osiągają one dopiero po trzech miesiącach terapii.
• Glikozydy, które są pochodnymi cukrów, a ich działanie polega na zwiększeniu siły mięśnia sercowego i jednoczesnym obniżeniu częstotliwości tego skurczu.
• Amiodaron, który uznawany jest za lek przeciwarytmiczny. Niestety stosunkowo często powoduje on liczne skutki uboczne w tym m.in.: zaburzenia wzroku, wymioty, nudności i niedoczynność tarczycy.
• Propafenon, który podobnie jak amiodaron uznawany jest za lek przeciwarytmiczny.

Arytmia serca może stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia pacjentów. Dlatego też w niektórych przypadkach wdraża się leczenie zabiegowe, które polega na:

• Ablacji, która jest zabiegiem inwazyjnym, wykonywanym w znieczuleniu miejscowym. W trakcie zabiegu wykorzystuje się prąd o częstotliwości radiowej. Elektrody wprowadza się do jamy serca najczęściej przez tętnicę udową.
• Kardiowersji elektrycznej, która polega na przywróceniu rytmu zatokowego przez wyładowanie krótkotrwałego prądu o wysokim napięciu.
• Wszczepieniu kardiowertera.
• Wszczepieniu rozrusznika serca.
• Operacji zastawki serca.

Źródła:

1. Jaszczyszyn E., Panaszek B., Podstawy elektrofizjologiczne, przyczyny i klasyfikacja zaburzeń rytmu serca – implikacje rokownicze i terapeutyczne. Family Medicine & Primary. 2013; 15: 573-580.
2. Przybylska K., Kalarus Z., Nowe możliwości leczenia zaburzeń rytmu serca. Family Medicine & Primary. 2012; 14: 276-279.