Androstendion – męski hormon steroidowy. Normy, objawy i przyczyny wysokiego lub niskiego androstendionu. Kiedy badać poziom androgenów?

Androstendion jest endogennym hormonem steroidowym należący do androgenów, czyli męskich hormonów płciowych. Stanowi produkt przejściowy biosyntezy testosteronu i estronu (hormonu żeńskiego) z dehydroepiandrosteronu (DHEA). Jest blisko spokrewnionym z androstendiolem.

Androstendion jest nie tylko prekursorem hormonów płciowych, ale sam ma też słabe działanie hormonalne, nie tylko androgenne, ale również estrogenne, choć w stosunku do receptorów drugich ma bardzo niskie powinowactwo, wynoszące 0,01 proc. aktywności estradiolu.

Hormon ten produkowany jest w nadnerczach, w warstwie siatkowatej ich kory, przy czym proces ten jest stymulowany przez hormon adrenokortykotropowy (ACTH ), wytwarzany w przednim płacie przysadki mózgowej. Za produkcję androstendionu odpowiadają także jądra i jajniki.

Androstendion odpowiada za prawidłowy rozwój płciowy kobiet i mężczyzn, jednak jego rola w żeńskim i męskim organizmie jest zgoła odmienna.

• U kobiet androstendion determinuje występowanie owłosienia łonowego i pachowego – podobnie jak pozostałe androgeny produkowane w nadnerczach.
• U mężczyzn androstendion przyczynia się do rozwoju męskich narządów płciowych (podobnie jak pozostałe androgeny nadnerczowe). Tak dzieje się jednak tylko na wczesnym etapie tego procesu. W dalszej fazie odpowiadają za to silniejsze androgeny, zwłaszcza testosteron produkowany przede wszystkim w jądrach, którego androstendion jest prekursorem.

Z tego względu znaczny wzrost poziomu androstendionu obserwuje się w organizmie dzieci w wieku 6-8 lat, w okresie poprzedzającym dojrzewanie płciowe. Uważa się też m.in., że zwiększone stężenie tego hormonu odgrywa znaczącą rolę w rozwoju zdolności społecznych.

Badanie androstendionu jest istotnym elementem rozpoznania chorób nadnerczy. Wskazania do określenia poziomu androstendionu to m.in. podejrzenie:

• chorób nowotworowych nadnerczy,
• rozwoju guza wirylizującego nadnerczy,
• wrodzonego przerostu nadnerczy,
• zespołu Cushinga.

Diagnostyka tych schorzeń jest jednak procesem złożonym, a określenie poziomu androstendionu stanowi tylko jeden z elementów rozpoznania.

Lekarz może zlecić badanie poziomu androstendionu (i pozostałych androgenów), gdy u kobiety zaobserwowana zostanie maskulinizacja, czyli występowanie trzeciorzędowych męskich cech płciowych. Badania te odgrywają też istotną rolę w rozpoznaniu zaburzeń hormonalnych i określeniu przyczyn bezpłodności.

Do głównych objawów maskulinizacji (inaczej wirylizacji) u kobiet należą:

• silnie rozwinięte owłosienie w obszarach typowych dla mężczyzn, takich jak wewnętrzna strona ud, okolica klatki piersiowej, strefa nad górną wargą czy w obszarze podbródka,
• obniżenie głosu,nasilenie trądziku,
• nienaturalny rozwój masy mięśniowej,
• zmniejszenie rozmiaru gruczołów piersiowych,
• wyraźne zwiększenie łechtaczki,
• zaburzenia miesiączkowania.
• łysienie charakterystyczne dla mężczyzn.

Określenie poziomu androstendionu i pozostałych androgenów u mężczyzn pomaga w diagnozowaniu schorzeń takich jak:

• hipogonadyzm – brak wyraźnych cech męskich, osłabione libido, niepłodność,
• nowotwory jąder,
• u chłopców – rzekome przedwczesne dojrzewanie płciowe, któremu towarzyszy nadmierny rozwój wtórnych cech płciowych męskich.

Badaniu stężenia androstendionu poddawani są też sportowcy, w przypadku których zachodzi podejrzenie przyjmowania sterydów anabolicznych.

Androstendion osiąga różne stężenie w organizmie w zależności od płci i wieku danej osoby.

W przypadku mężczyzn prawidłowy poziom androstendionu wynosi 85-275 ng/dL.
W przypadku kobiet poziom hormonu androstendionu we krwi jest ściśle uzależniony od wieku:

• do 10. roku życia – 8-50 ng/dL,
• w okresie pokwitania (10.-17. roku życia) – 8-240 ng/dL,
• w wieku rozrodczym (od 15-18 roku życia do menopauzy) – 75-205 ng/dL,
• po menopauzie – poniżej 10 ng/dL.

Jak wykonuje się badanie? Stężenie hormonu jest oznaczane w surowicy krwi żylnej, przy użyciu metody radioimmunologicznej (RIA) albo immunoenzymatycznej (ELISA). Wynik jest gotowy do odbioru w ciągu kilku dni. Cena badania wynosi do 50 zł.

Wvktórym dniu cyklu wykonać badanie? Androstendion u kobiet bada się na tydzień przed miesiączką lub tydzień po jej wystąpieniu. Optymalnie to 2.-5. dzień cyklu. Jeżeli jednak zachodzi pilne wskazanie do przeprowadzenia badania, pacjentka musi poinformować personel pobierający krew o dniu cyklu miesiączkowego, w którym obecnie się znajduje. Informacja ta jest ważna dla prawidłowej interpretacji wyników badania.

Jak przygotować się do badania? Próbka krwi nie musi być pobierana na czczo, zalecane jest za to unikanie silnego wysiłku fizycznego przez kilka dni przed planowanym badaniem. Ponieważ poziom androstendionu we krwi jest uzależniony od rytmu dobowego (najwyższe stężenie występuje rano, a najniższe – w nocy), pobranie krwi powinno być przeprowadzone przed godziną 10.00, ale nie wcześniej niż o 7.00.

Androstendion występujący we krwi w zbyt wysokim stężeniu może wskazywać na choroby takie jak:

• choroba Cushinga,
• nowotwór nadnerczy,
• guz wirylizujący nadnerczy,
• wrodzony przerost nadnerczy,
• zespół policystycznych jajników,
• czynny hormonalnie guz jajników,
• osteoporoza,
• u sportowców – stosowanie zabronionych środków dopingujących (sterydów anabolicznych).

Androstendion w zbyt niskim stężeniu pojawia się w przebiegu schorzeń takich jak:

• niedoczynność kory nadnerczy,
• choroby endokrynologiczne doprowadzające do zatrzymania funkcji jajników (m.in. przedwczesne wygaśnięcie czynności jajników),
• choroby hematologiczne (m.in. anemia sierpowata).

Interpretację wyniku wykonanego badania androgenów nadnerczowych powinien przeprowadzić lekarz. W wielu przypadkach określenie poziomu androstendionu nie wystarczy do jednoznacznego rozpoznania przyczyny zaburzeń i konieczne będzie przeprowadzenieb. Dopiero na tej podstawie możliwe jest postawienie końcowej diagnozy i wdrożenie odpowiedniego leczenia.

ZOBACZ: Dlaczego mężczyźni gorzej znoszą grypę?