Guz nadnercza: gruczolak, rak nadnercza, guz chromochłonny?

Co to są nadnercza?

Nadnercza to narządy parzyste, leżące po obu stronach ciała ponad nerkami. Mają one trójkątny kształt i są wielkości kciuka. Nadnercza jako gruczoły dokrewne produkują hormony nadnerczowe, odpowiadające za regulację ciśnienia krwi, gospodarkę wodno-elektrolitową oraz regulowanie poziomu glukozy we krwi. Do hormonów wydzielanych przez nadnercza zalicza się:

• Kortyzol, który reguluje metabolizm, wpływając na gospodarkę białkową, tłuszczową i cukrową; hormon ten wpływa także na pracę układu odpornościowego.
• Aldosteron, który odpowiada za utrzymanie odpowiedniej ilości wody w organizmie oraz regulowanie stężenia elektrolitów we krwi.
• Epinephrina.
• Norepinephrina.
• Hormony płciowe: estrogeny i androgeny.

Najczęściej rozpoznawanym typem guza nadnerczy jest gruczolak, który jest niezłośliwą zmianą nowotworową.

Objawy guza nadnerczy

W większości przypadków guzy nadnerczy są zmianami niezłośliwym. Nie mają one żadnego wpływu na funkcjonowanie organizmu, a co za tym idzie – nie towarzyszą im żadne objawy, dlatego też nie ma potrzeby ich usuwania. Jednakże niekiedy guzy nadnerczy produkują hormony, które rozregulowują gospodarkę hormonalną w organizmie. W takim przypadku objawy guza nadnerczy uzależnione są od tego, który z hormonów wydziela. Wyróżnia się:

• Guzy produkujące pheochromocytomę, co objawia się m.in.: napadowymi skokami ciśnienia, bólami głowy, nadmiernym poteniem, niepokojem, przyśpieszoną pracą serca.
• Guzy produkujące aldosteron, co objawia się wysokim ciśnieniem oraz niedoborem potasu (osłabienie, zmęczenie i częstomocz).
• Guzy produkujące kortyzol (Zespół Cushinga), co objawia się otyłością, bólem głowy i tułowia, wysokim poziomem glukozy we krwi, nieregularnymi miesiączkami i rozstępami skóry.

Gruczolak nadnercza

Gruczolak nadnercza jest najczęstszą formą zmian pojawiającą się w obrębie kory nadnerczy u dorosłych pacjentów. Jest to nowotwór niezłośliwy, który może wydzielać glikokortykosteroidy, kortyzol lub androgeny.
Objawy gruczolaka to:

• Obniżenie masy mięśniowej.
• Wzmożony apetyt i pragnienie.
• Osłabienie odporności.
• Bóle i zawroty głowy.
• Zaburzenia potencji u mężczyzn.
• Objawy wtórnej niedoczynności tarczycy.
• Zaburzenia miesiączkowania u kobiet.
• Bóle kości.
• Rozstępy na skórze i samoistne wybroczyny.
• Otłuszczenie tułowia i karku.
• Trądzik i hirsutyzm (nadmierne owłosienie).

Gruczolaka można podejrzewać, jeśli w badaniach laboratoryjnych pojawią się oznaki zaburzeń hormonalnych takie jak: wzrost stężenia kortyzolu, spadek stężenia DHEA – S i małe stężenie ACTH. W celu rozpoznania gruczolaka nadnerczy wykonuje się tomografię komputerową, rezonans magnetyczny oraz badanie USG.

Rak nadnercza

Rak nadnercza to nowotwór złośliwy. Mimo że jest on stosunkowo rzadko diagnozowany, to charakteryzuje go skłonność do inwazji miejscowej i przerzutów odległych. Przyczyną raka nadnerczy są czynniki genetyczne, mające związek z mutacją genu supresorowego TP 53 oraz genu beta – kateniny. W wyniku nowotworu nadnercza kumulują się hormony: kortyzol, androgeny, estrogeny i mineralokortykosteroidy. Objawy raka nadnerczy wynikają z tego, czy guz jest czynny hormonalnie, czy też nie. Rokowania nie są zbyt pomyślne, ponieważ według szacunków okres pięciu lat przeżywa zaledwie 20 proc. pacjentów.

Operacja usunięcia guza nadnercza w klinice chirurgii

Guz chromochłonny

Guz chromochłonny nadnerczy powstaje i rozwija się w ich rdzeniu. Wydziela katecholaminy i jest czynny hormonalnie. Wykrywany jest najczęściej u małego odsetka pacjentów, którzy nie leczą nadciśnienia tętniczego. Wśród tych pacjentów około 10 proc. ma guza chromochłonnego pod postacią złośliwą. Przyczyny, z jakimi związany jest ten guz nadnerczy związane są z mutacją genów. Guz chromochłonny wydziela noradrenalinę i adrenalinę. Od tego, jaki jest obraz kliniczny zależy wzajemny stosunek tych dwóch hormonów. Charakter objawów jest napadowy. Najczęściej pojawiają się po wzmożonym wysiłku fizycznym, czy też w sytuacjach nadmiernego stresu. Są to:

• Nadciśnienie tętnicze, a zwłaszcza napadowe wzrosty ciśnienia.
• Bóle głowy.
• Drżenia mięśniowe i uczucie niepokoju.
• Kołatanie serca.
• Nadmierna potliwość.

Guza chromochłonnego rozpoznaje się na podstawie badań laboratoryjnych oraz obrazowych. Niezbędne jest również wykonanie badania histopatologicznego. Ten typ guza nadnerczy leczy się operacyjnie. Przed wykonaniem zabiegu priorytetowe jest ustabilizowanie ciśnienia tętniczego oraz wyregulowanie objawów powiązanych z nadmiernym wydzielaniem katecholamin.

Guzy nadnerczy – diagnostyka

O tym, jak wyglądają nadnercza informuje wynik USG, tomografii komputerowej albo rezonansu magnetycznego. Rdzeń i kora działające prawidłowo wyglądają jednorodnie.

Jeśli pojawiają się jakiekolwiek twory to określa się je mianem guzów. W USG nadnercza nie zawsze są dobrze widoczne, dlatego istnieje ryzyko rozpoznania fałszywie dodatniego lub fałszywie ujemnego. Wówczas albo opisuje się guz, który nie istnieje lub nie opisuje guza istniejącego. Dlatego każdą zmianę widoczną na USG należy zweryfikować przy zastosowaniu tomografii komputerowej. W przypadku wykrycia guzka nadnerczy należy wykluczyć złośliwy charakter guza oraz wydzielanie nieprawidłowej ilości hormonów przez guzek. Pomaga to podjąć decyzję co do podejmowania ewentualnego leczenia operacyjnego.

Guz nadnerczy - leczenie

Jeśli zdiagnozowane zostaną guzki nadnerczy to należy przeprowadzić wywiad lekarski. Następnie, wykonuje się zaawansowane badania obrazowe: tomografię komputerową i rezonans magnetyczny. Przeprowadzane są także badania z użyciem izotopów, dzięki jakim można wskazać na dokładne zlokalizowanie guza.

Leczenie operacyjne guzków nadnerczy odbywa się zwykle po wcześniej zastosowanej farmakoterapii. Konieczne jest ono gdy:

• Większość guzów jest czynna hormonalnie.
• Następuje podejrzenie złośliwego charakteru zmian.
• Wielkość guza wynosi powyżej 5 centymetrów.

Do niedawna do usunięcia nadnercza niezbędne było wykonanie nacięcia brzucha lub okolicy lędźwiowej. Aktualnie, wykorzystuje się technikę laparoskopową, gdzie wystarczą 3 albo 4 nacięcia o wielkości 2,5 centymetrów. Po zabiegu pacjent zostaje w szpitalu około 2 dni, a rekonwalescencja przebiega sprawnie. Do zalet zabiegu laparoskopowego zalicza się:

• Mniejszy ból pooperacyjny.
• Krótszy pobyt w szpitalu.
• Szybszy powrót do codziennej aktywności.
• Lepszy efekt kosmetyczny.
• Mniejsze ryzyko powstawania przepuklin operacyjnych.

Operację wykonuje się w znieczuleniu ogólnym. Przez nacięcie w nadbrzuszu lub w boku poniżej żeber wprowadza się do jamy brzusznej kaniulę. Do niej wprowadza się laparoskop z miniaturową kamerą. To pozwala uwidocznić wnętrze jamy brzusznej na ekranie monitora. Używa się również dodatkowych kaniuli, przez które wprowadza się instrumenty chirurgiczne. Dzięki nim można wypreparować nadnercze z otaczających tkanek. Później umieszcza się je w specjalnym woreczku i wyjmuje z jamy brzusznej przez jedno z nacięć. Najczęściej podczas laparoskopii usuwa się całe nadnercze. Podczas zabiegu możliwe jest wystąpienie krwawienia lub może wystąpić nadciśnienie tętnicze.

Istnieje pewna grupa pacjentów u których nie można wykonać wycięcia nadnercza metodą laparoskopową. Zabiegu nie przeprowadza się u pacjentów:

• Zmagających się z otyłością.
• Po przebytych wcześniej zabiegach chirurgicznych jamy brzusznej.
• Mających problemy z uwidocznieniem gruczołu nadnerczowego.
• U których guz ma dużą wielkość.

Po zabiegu operacyjnym wymagana jest okresowa kontrola poziomu potasu. W niektórych przypadkach podawane są też leki obniżające ciśnienie krwi. W większości pacjenci mogą wrócić do normalnej aktywności po około 1 tygodniu. Należy zgłosić się do pierwszej kontroli 2 tygodnie po przeprowadzonym zabiegu. Rokowania po zabiegu są korzystne, jeśli tylko nie doszło do zezłośliwienia guza. Rokowania są również gorsze w przypadku, gdy guzy występowały wcześniej w rodzinie.