Ból jądra – przyczyny i leczenie. Co może oznaczać spuchnięte i powiększone jądro, ból przy dotyku i po stosunku?

Jądra to bardzo wrażliwa i delikatna część męskiego ciała, a przez to narażona na różnego rodzaju uszkodzenia. Czasem wystarczy noszenie zbyt ciasnych spodni, uraz mechaniczny (np. uderzenie w krocze podczas treningu czy zbyt długa jazda na rowerze), a nawet długotrwały wzwód, wskutek którego dochodzi do przekrwienia jąder, by w okolicy krocza pojawił się dyskomfort, a nawet dolegliwości bólowe. Są to jednak sytuacje jednorazowe i o niewielkim nasileniu bólu, który powinien ustąpić w niedługim czasie po stwierdzeniu przyczyny.

Ból jąder można więc podzielić na:

• jednorazowy,
• nawracający,
• przewlekły.

Jeśli ból utrzymuje się przez dłuższy czas nawet po wykluczeniu potencjalnych przyczyn urazów mechanicznych, lub pojawia się cyklicznie, trzeba udać się do lekarza i przeprowadzić odpowiednie badania. W większości przypadków ból jąder wskazuje na poważne choroby, których wymagają jak najszybszego leczenia.

Jeśli wykluczy się czynniki mechaniczne, które mogą powodować ból jądra, a dolegliwości nie ustępują, trzeba udać się do lekarza. W pierwszej kolejności warto skonsultować się z lekarzem rodzinnym, który po zebraniu wywiadu wypisze skierowanie do urologa.

W przypadku gwałtownego, silnego bólu jądra, któremu towarzyszą inne niepokojące objawy, trzeba udać się od razu na ostry dyżur.

Do najczęstszych przyczyn bólu jądra należą:

• Skręt jądra – dla tego schorzenia typowy jest silny ból, który pojawia się nagle i z dużym nasileniem, a przy tym często promieniuje do podbrzusza. Skręt jąder daje charakterystyczne objawy: moszna jest czerwona i obrzęknięta, a pacjentowi towarzyszą gorączka i nudności. Atakuje jednostronnie, a jądro po chorej stronie jest asymetryczne, ustawione poprzecznie i wyżej niż to zdrowe. Ten stan wymaga natychmiastowej interwencji chirurgicznej – im dłużej trwa, tym większe jest prawdopodobieństwo zamknięcia naczyń krwionośnych i martwicy. Już po 4 godzinach od wystąpienia skrętu jądra dochodzi do nieodwracalnych zmian, a po 24 godzinach – jądro z całą pewnością będzie kwalifikować się do usunięcia. Skrętu jądra najczęściej doświadczają młodzi chłopcy i noworodki, rzadziej mężczyźni w wieku średnim, u starszych praktycznie nie występuje.
• Zapalenie jądra – to stan chorobowy towarzyszący zwykle innym dolegliwościom. Występuje najczęściej w przebiegu świnki, różyczki, zakażenia wirusem Coxsackie, parwowirusami czy echowirusami. Charakterystyczne jest opuchnięcie, stwardnienie, przekrwienie i bolesność jąder. Czasem występuje również ból brzucha. Zapaleniu jądra towarzyszą ponadto gorączka, nudności, nadmierna potliwość i ogólne osłabienie.
• Zapalenie najądrza – w tym przypadku charakterystyczny jest ostry ból w okolicach najądrza, a czasem także samego jądra. Spuchnięte jądra są również zaczerwienione, a objawom nierzadko towarzyszą dolegliwości ze strony układu moczowego. Choroba występuje na tle zakaźnym, najczęściej na skutek stosunku seksualnego. Rzadziej odnotowuje się także przypadki zachorowań wskutek refluksu moczowego bądź kanalików ejakulacyjnych.
• Żylaki powrózka nasiennego – charakterystyczny dla tej dolegliwości jest ból lewego jądra. Żylaki pojawiają się bowiem najczęściej właśnie po lewej stronie, utrudniając odpływ krwi żylnej z zaatakowanego jądra. Wywołuje to silny ból, który występuje przede wszystkim w stanach wzmożonej aktywności fizycznej (a więc zwiększonego ciśnienia tętniczego krwi) oraz po stosunku. To bardzo groźny stan, zagrażający płodności mężczyzny. W tym przypadku stosuje się zazwyczaj leczenie chirurgiczne, polegające na podwiązaniu lewej żyły jądrowej.
• Przepuklina mosznowa – przepuklina, czyli uwypuklenie zawartości jamy brzusznej przez wewnętrzną powłokę w okolicach moszny, wywołuje uczucie ciągnięcia. Wybrzuszenie jest zazwyczaj duże i miękkie, a uciskając na sąsiednie tkanki powoduje ból.
• Przepuklina pachwinowa – innym rodzajem przepukliny zlokalizowanej w okolicach intymnych jest przepuklina pachwinowa. Powoduje ból w okolicach pachwin, który promieniuje do moszny. Dolegliwości bólowe pojawiają się najczęściej przy wysiłku fizycznym czy gwałtownych ruchach (nawet przy kaszlu). Przepuklinę leczy operacyjnie i nie można jej lekceważyć. Powikłania przepukliny mogą być zagrożeniem dla życia.
• Kamica moczowodowa – to jedno z najbardziej bolesnych schorzeń związanych z układem rozrodczym mężczyzny. Daje objawy podobne do kolki nerkowej, a przesuwanie się kamieni w moczowodach sprawia ogromny dyskomfort i ból zwłaszcza przy oddawaniu moczu. Charakterystyczne jest uczucie ciągnięcia i parcia na pęcherz. Utrzymujący się lub nawracający dyskomfort ze strony układu moczowego powinien skłonić do wizyty u lekarza, ponieważ może świadczyć właśnie o kamicy moczowodowej.
• Nowotwory jądra – nowotwory jąder rzadko powodują samoistny ból. Pojawia się on zwykle dopiero przy dotyku. Charakterystyczny dla stanów nowotworowych jąder jest wyczuwalny palpacyjnie guzek na jednym z jąder, a także dyskomfort w okolicach brzucha i podbrzusza. Zaatakowane jądro jest zazwyczaj dodatkowo obrzęknięte i stwardniałe, odczuwalne jest w nim uczucie ciężkości – to najbardziej typowy objaw zaraz obok obrzmienia i powiększenia jądra. Nowotwory jąder najczęściej dotykają młodych mężczyzn, a większość z nich ma charakter złośliwy.
• Wodniak jądra – w tym przypadku dochodzi do gromadzenia się płynu w osłonkach jądra. Charakterystyczne jest powiększenie się moszny i bolesność jądra. Wodniak jądra leczony jest operacyjnie. Zabieg polega na mechanicznym usunięciu płynu.

Bolesność jąder (lub jednego jądra) rzadko ma banalne przyczyny, takie jak uderzenie, ciasna bielizna czy długotrwałe podniecenie. Pomijając sytuacje po zabiegach (na przykład wazektomii), kiedy ból naruszonych tkanek jest stanem zupełnie normalnym, w każdym innym przypadku szybka wizyta lekarska zwiększa szanse na pomyślne rokowania.

Za bólem jąder stoi zwykle poważne schorzenie i tylko szybka konsultacja lekarska i dobór adekwatnej metody leczenia umożliwia powrót do zdrowia, a przynajmniej zahamowanie rozwoju choroby.

Należy pamiętać, że nowotwory jąder rozwijają się niemal bezobjawowo, dlatego niezwykle ważne jest regularne samobadanie palpacyjne. Szybko wykryty guz nowotworowy lub przepuklina mogą być skutecznie leczone, zapewniając pacjentowi komfortowe życie bez bólu i ograniczeń.

Działania w przypadku nagłego, silnego bólu jąder
Jeśli ból jądra pojawił się nagle, jest bardzo silny oraz nie wykazuje tendencji spadkowych, pacjenta należy ułożyć w pozycji leżącej, zapewniając maksymalną swobodę okolic moszny (zdjęcie spodni, poluzowanie bielizny) i wezwać pogotowie. To szczególnie istotne, jeśli istnieje prawdopodobieństwo, że doszło do urazu mechanicznego – silny ból jądra może świadczyć nawet o jego pęknięciu. W niektórych przypadkach może także być wynikiem pęknięcia aorty brzusznej, co jest już stanem bezpośredniego zagrożenia życia.

Badanie w stanach przewlekłego bólu jąder
Jeśli ból nie pojawił się gwałtownie i nie powoduje dodatkowych objawów, takich jak gorączka, poty czy nudności, wystarczy konsultacja z lekarzem rodzinnym, który wykona podstawowe badanie i prawdopodobnie skieruje do urologa.

W przewlekłych stanach bólowych w celu szczegółowej diagnostyki wykonuje się badania, zarówno podstawowe jak i bardziej szczegółowe, w zależności od podejrzeń:

• badanie moczu (ogólne i bakteriologiczne),
• posiew nasienia,
• USG moszny i jamy brzusznej,
• RTG układu moczowego,
• tomografia jamy brzusznej,
• morfologia i oznaczenie grupy krwi – są to badania, które zleca się już po podjęciu decyzji o konieczności wykonania zabiegu.

Przebieg wizyty lekarskiej uzależniony jest od tego, jaki charakter ma ból jądra – przewlekły czy nagły, silny i narastający. Inny przebieg będzie miała wizyta u lekarza pierwszego kontaktu, inna – w szpitalu w nagłym przypadku.

Wizyta u lekarza związana z przewlekłym bólem jądra rozpoczyna się od wywiadu. To bardzo ważny element konsultacji i warto opowiedzieć wszystko jak najdokładniej, co pozwoli lekarzowi na jak najlepszą ocenę sytuacji. Trzeba pamiętać o tym, w jakich sytuacjach pojawia się ból, od jak dawna obserwuje się objawy, czy z biegiem czasu dolegliwości są coraz silniejsze, czy co przynosi ulgę w danej sytuacji. Równie istotne będą informacje o dolegliwościach towarzyszących: gorączce, nudnościach, osłabieniu, potliwości.

W przypadku nagłego bólu i konieczności wizyty na ostrym dyżurze, najważniejszą kwestią jest to, o której godzinie pojawił się ból. To szczególnie istotne w przypadku skrętu jądra, gdy czas decyduje o postępowaniu zmian prowadzących do martwicy, a w konsekwencji – do amputacji obumarłego jądra.

Podstawą jest badanie fizykalne, przeprowadzane w warunkach jak najbardziej komfortowych dla pacjenta. Pacjent będzie musiał się rozebrać i położyć na leżance, a lekarz wykona badanie palpacyjne, zadając w jego trakcie pytania o to, czy w danym momencie pacjent odczuwa ból lub inny dyskomfort. Badaniu fizykalnemu podlega nie tylko moszna, ale także brzuch, podbrzusze oraz pachwiny.

W razie konieczności lekarz wykona dodatkowo badanie USG, które pozwala na analizę nieprawidłowego obrazu w obrębie moszny. W przypadku podejrzenia nowotworu lub martwicy do badania zostanie pobrany wycinek tkanki.

Lekarz może ponadto zdecydować o badaniu per rectum, które pozwoli na ocenę stanu gruczołu krokowego i napięcia mięśni dna miednicy.

Metoda leczenia dolegliwości ze strony męskiego narządu rozrodczego zależy od ich przyczyny.

W stanach niezagrażających życiu i zdrowiu stosuje się przede wszystkim leczenie zachowawcze:

• farmakologiczne
• fizjoterapeutyczne.

Leczenie farmakologiczne obejmuje przede wszystkim powszechne substancje o działaniu przeciwzapalnym i przeciwbólowym, takie jak acetaminofen czy niesteroidowe leki przeciwzapalne.

Dodatkowo często wdraża się także fizjoterapię mięśni dna miednicy. Chirurgiczne usunięcie nadjądrza czy samego jądra stosuje się w ostateczności, gdy zawiodą wszystkie inne metody.

ZOBACZ: Jak do badań profilaktycznych w kierunku raka jądra zachęcają mężczyzn rugbyści w ramach corocznej listopadowej akcji światowej pod hasłem „Movember”