Torbiel na jajniku – czy jest groźna, kiedy należy ją usunąć? Sprawdź, czy należy obawiać się cysty na jajniku?

Co to jest torbiel na jajniku? Czy może oznaczać raka janika?

Torbiel na jajniku, inaczej cysta (łac. cystis ovarii) to patologiczna zmiana w postaci odgraniczonej jamy, która jest wypełniona płynem. Jej obecność zwykle nie wiąże się z występowaniem objawów, choć w niektórych przypadkach jest powstawania wzdęć, bólu podbrzusza czy dolnej części pleców.

W większości przypadków torbiele mają dość niewielkie rozmiary. Jednak niektóre zmiany, które nie są szybko rozpoznane i leczone, mogą rosnąć i znacznie zwiększać swoją średnicę. W większości przypadków cysty mają charakter łagodny, natomiast znacznie rzadziej są formą, w jakiej występuje rak jajnika.

Torbiele mogą powstać na jednym jajniku lub też na obu z nich jednocześnie. Co więcej, tworzą się zarówno wewnątrz jajnika, w jego ścianie, jak i na jego powierzchni zewnętrznej.

Torbiele jajnika – rodzaje w zależności od pochodzenia

Można wyróżnić kilka najważniejszych typów torbieli, które powstają w obrębie jajników z różnych przyczyn.

• Torbiel prosta – nazywana jest też czynnościową lub pęcherzykową i występuje u kobiet w wieku rozrodczym. Przyczyną jej powstawania są zmiany hormonalne, do których dochodzi w organizmie pacjentki w czasie cyklu miesiączkowego. Powstają z pęcherzyków Graffa. W normalnych warunkach po osiągnięciu dojrzałości pęcherzyk ten pęka i uwalnia komórkę jajową, po czym przekształca się w ciałko żółte i samoistnie zanika, gdy nie dojdzie do zapłodnienia. Gdy tak się nie stanie, pęcherzyk może nadal rosnąć, tworząc torbiel. Przyczyną powstawania takiej zmiany może być też sytuacja, gdy ciałko żółte nie zanika, choć nie doszło do ciąży.
• Wielotorbielowatość, inaczej zespół policystycznych jajników – jest wynikiem zaburzeń hormonalnych u kobiet w okresie rozrodczym, skutkujących przekształcaniem się niedojrzałych pęcherzyków Graffa w bardzo małe cysty. Wiąże się to m.in. z zatrzymaniem owulacji i wzrostem poziomu męskich hormonów płciowych. Wymagane jest w takim przypadku zastosowanie terapii hormonalnej, a leczenie może potrwać nawet kilka lat.
• Torbiel krwotoczna – tworzy się w sytuacji, gdy pęknięty pęcherzyk Graffa znajdzie się blisko naczynia krwionośnego. Wówczas krew może wylać się do miejsca po pęcherzyku, przez co powstaje cysta wypełniona krwią. W większości przypadków takie zmiany nie wymagają leczenia, gdyż wchłaniają się same. Jeśli jednak kobieta ma tendencję do tworzenia się torbieli krwotocznych i dochodzi do tego praktycznie co miesiąc, schorzenie może skutkować obniżeniem płodności u pacjentki.
• Torbiel endometrialna (czekoladowa) – powstaje w sytuacji, gdy komórki endometrium przedostają się do jajników. Powstające wtedy zmiany mają ciemny kolor, skąd pochodzi ich potoczna nazwa. Może mieć to miejsce w przebiegu endometeriozy, w której komórki wyściełające macicę, czyli tworzące endometrium, rozwijają się w poza jej granicami w różnych miejscach organizmu. Choroba ta jest coraz częstsza u kobiet i z powodu występowania niespecyficznych objawów i trudności w diagnozowaniu przez lata może nie być stwierdzona i odpowiednio leczona. Torbiel endometrialna może już niestety zagrażać zdrowiu kobiety. Jeśli bowiem nastąpi pęknięcie torbieli jajnika, jej zawartość w postaci gęstej krwi dostanie się do jamy brzusznej i może doprowadzić do rozwoju zapalenia otrzewnej. W związku z tym po zdiagnozowaniu u pacjentki torbieli endometrialnych na jajnikach lekarz zazwyczaj decyduje o konieczności ich operacyjnego usunięcia.
• Torbiel dermatoidalna (skórzasta) – zmiana ta tworzy się w okresie zarodkowym, gdy pierwotne komórki płciowe ulegają przemieszczaniu i około 4. tygodnia ciąży trafiają w okolice zawiązków jajników. Jeśli w tym miejscu dojdzie do przemian niektórych komórek w procesie kancerogenezy, może powstać torbiel skórzasta. Takie cysty zawierają w sobie między innymi tkankę kostną, komórki tłuszczowe, a nawet włosy lub zęby, które są elementami nierozwiniętego płodu. Stanowią odmianę potworniaka dojrzałego, który jest łagodnym nowotworem jajnika. W związku z tym są usuwane operacyjnie.

W przypadku torbieli prostej zazwyczaj nie ma konieczności podejmowania leczenia, gdyż zanika ona po kilku cyklach miesiączkowych. Należy jednak regularnie kontrolować jej obraz, dzięki czemu w razie potrzeby lekarz może zalecić wdrożenie leczenia za pomocą hormonów.

Jakie są objawy torbieli na jajniku i kiedy powinny wzbudzać niepokój?

Cysta na jajniku z reguły jest bardzo małą zmianą, której we wczesnym stadium rozwoju nie towarzyszą żadne objawy. Dlatego też bardzo często kobiety nie wiedzą o jej istnieniu. Torbiel może być zatem wykryta zupełnie przypadkowo w badaniu USG podczas rutynowej kontroli u ginekologa.

Jednak w sytuacji, gdy torbiel urośnie do znacznie większych rozmiarów, często zaczyna uciskać okoliczne tkanki. Wówczas kobieta odczuwa dyskomfort oraz dolegliwości bólowe, które nie są charakterystyczne dla torbieli i w związku z tym nie są kojarzone z obecnością cysty.

Do objawów, które mogą wskazywać na obecność torbieli na jajniku, należą:

• zaburzenia cyklu miesiączkowego,
• krwawienia lub plamienie poza miesiączką,
• bóle w podbrzuszu,
• ból jajnika,
• uczucie ucisku na pęcherz moczowy lub kiszkę stolcową,
• kłopoty z wypróżnianiem,
• ból podczas stosunku,
• mdłości i wymioty,
• bóle głowy,
• nerwowość,
• omdlenia.

Gdy dolegliwości stają się dotkliwe lub regularnie się powtarzają, powinny stanowić powód do konsultacji ginekologicznej i wykonania zalecanych badań.

Metody leczenia torbieli jajników

Obecność torbieli na jajnikach kobiety można stwierdzić na podstawie badania ginekologicznego oraz przezpochwowego badania ultrasonograficznego. Jeśli lekarz wykryje zmianę torbielowato-guzowatą, zleca również oznaczenie antygenu Ca 125, czyli markerów nowotworowych we krwi. W przypadku, gdy zaistnieje potrzeba potwierdzenia lub wykluczenia złośliwego charakteru cysty, konieczne jest również przeprowadzenie biopsji oraz badania histopatologicznego pobranego od pacjentki materiału.

Torbiele o niewielkich rozmiarach muszą być stale kontrolowane przez ginekologa. W przypadku dużych cyst w pierwszej kolejności wdrażane jest leczenie hormonalne. Jeśli jednak nie przynosi ono oczekiwanych rezultatów, zmiany usuwa się operacyjnie. Niestety, zdarza się również i tak, że podczas zabiegu usunięty musi zostać cały jajnik. Ma to miejsce m.in. w sytuacji, gdy znajduje się na nim bardzo duża liczba torbieli. Warto jednak pamiętać, że nawet po usunięciu jajnika kobieta może nadal zajść w ciążę oraz urodzić zdrowe dzieci. Zdrowy jajnik przejmuje bowiem wszystkie funkcje tego, który został wycięty.

Operacja torbieli na jajniku – kiedy zalecany jest tradycyjny zabieg chirurgiczny, a kiedy laparoskopia?

Przy torbieli jajnika decyzja odnośnie leczenia i ew. operacji jest podejmowana nie tylko na podstawie informacji dotyczących wielkości cysty na jajniku. Podczas dopochwowego badania USG ginekolog ocenia wygląd zmiany i wszelkie podejrzane cechy ultrasonograficzne zmian, takie jak grubość jej ściany, nieregularny kształt, obecność zmian litych, wielokomorowość, nadmierne unaczynienie, rodzaj płynu wewnątrz cysty czy ewentualne wyrośla wewnętrzne.

Przeprowadzenie operacji usunięcia torbieli na jajniku jest zwykle konieczna w sytuacji, gdy cysta:

• jest mocno rozrośnięta, przez co uciska inne narządy i utrudnia ich działanie,
• istnieje ryzyko pęknięcia torbieli,
• zmiana jest zdiagnozowana u pacjentki w wieku powyżej 45. roku życia, u której wzrasta zagrożenie rozwojem rakiem jajnika,
• torbiel powstała z przyczyn niezwiązanych z cyklem hormonalnym pacjentki i w związku z tym nie ulegnie samoistnemu wchłonięciu.

W przypadku wszystkich rodzajów torbieli, co do których nie ma podejrzeń, iż są zmianami nowotworowymi, możliwe jest przeprowadzenie operacji techniką laparoskopową. Dzięki temu, ryzyko wystąpienia jakichkolwiek powikłań jest znacznie mniejsze, a pacjentka może opuścić szpital już po kilku dniach.

Jeśli jednak istnieje przypuszczenie, że cysta na jajniku na charakter nowotworowy, konieczne jest przeprowadzenie zabiegu chirurgicznego metodą tradycyjną, który pozwala na rozszerzenie pola operacji.

ZOBACZ: zespół policystycznych jajników może być jedną z przyczyn problemów z płodnością: