Ból jajnika – jakie są przyczyny bólu jajników i kiedy wskazują na poważną chorobę? Domowe sposoby na bolące jajniki

Ból jajnika objawia się silnym uczuciem kłucia i rozpierania w dolnej części brzucha. Dolegliwości mogą wystąpić po jego lewej lub prawej stronie, a czasem dotyczą całego podbrzusza. W wielu przypadkach nie stanowią powodu do niepokoju, zdarzają się jednak sytuacje, w których przyczyną bólu jest rozwój poważnej choroby. Gdy może ona stanowić zagrożenie dla życia, konieczna bywa interwencja chirurgiczna.

Ból jajnika, o ile nie jest tak intensywny, że trudno go znieść, najczęściej wynika z przyczyn fizjologicznych. Ból jajnika przed okresem jest zjawiskiem naturalnym. Może stanowić ból owulacyjny, który pojawia się około połowy cyklu miesięcznego, gdy pęka pęcherzyk Graafa i następuje uwolnienie komórki jajowej. Ból jajnika przed okresem może być też wynikiem zespołu napięcia miesiączkowego (PMS).

Jeżeli jednocześnie z bólem jajnika nie pojawiają się inne objawy, a sam ból nie jest nienaturalnie silny, przeważnie nie ma powodów do dużego niepokoju.

Ból jajników po stosunku jest sygnałem, że nadszedł czas na wypróbowanie innych pozycji seksualnych. Może się bowiem zdarzyć, że niewłaściwe ułożenie ciała wywoła nacisk na narządy miednicy mniejszej, także na jajowody i jajniki. Może to powodować wystąpienie bólu po stosunku, czasami także w trakcie jego trwania.

PMS, czyli zespół napięcia przedmiesiączkowego, jest przypadłością znaną wielu kobietom. Pojawia się na kilka dni przed menstruacją i ustępuje, gdy rozpocznie się krwawienie. Poza wahaniami nastroju i nagłą zmianą upodobań, wiele pań odczuwa także ból jajników. Winą za taki stan rzeczy należy obarczyć szalejące w organizmie hormony – w pierwszej połowie cyklu wzrasta poziom estrogenów, w drugiej następuje wzrost stężenia progesteronu. Jeżeli produkcja tego drugiego hormonu jest niewystarczająca, dochodzi do zaburzenia ich równowagi.

Winę za objawy PMS może ponosić także podwyższony poziom prolaktyny. Stężenie tego hormonu powinno być stałe, bez względu na fazę cyklu. Zaobserwowano jednak, że u niektórych kobiet, które odczuwają symptomy zespołu napięcia przedmiesiączkowego, jego stężenie jest zbyt wysokie i wymaga uregulowania w porozumieniu z ginekologiem.

Ból jajników w ciąży może być naturalnym objawem zmian, jakie zachodzą w organizmie kobiety. Nie należy go jednak lekceważyć, zwłaszcza gdy pojawia się w I trymestrze ciąży i przybiera formę tępych, regularnych skurczów. Może to wskazywać na odklejenie łożyska. Jeżeli ból jest ostry i kłujący, a równocześnie pojawia się krwawienie, zachodzi podejrzenie poronienia.

Ból jajnika podczas stosunku u niektórych kobiet bywa wynikiem stresu lub lęku – w takich sytuacjach warto zadbać o większą bliskość w związku, a na pewno nie ukrywać tego przed partnerem. Gdy bolesny seks wynika z pochwicy (mimowolnego skurczu mięśni pochwy), konieczna jest konsultacja z seksuologiem, a pomocne bywają ćwiczenia mięśni dna miednicy – tzw. mięśni Kegla.

Przyczynami bólu po lewej lub prawej stronie podbrzusza podczas seksu mogą być te same czynniki, które wywołują dolegliwości w innych sytuacjach – m.in. owulacja, torbiele jajników, mięśniaki macicy, zapalenie narządów miednicy mniejszej (inaczej: przydatków) czy endometrioza, jak również tyłozgięcie macicy.

Natomiast bolesne podbrzusze po zbliżeniu mogą być wywoływane przez skurcze mięśni dna miednicy związane z orgazmem, które prowadzą do odczuwania kurczy w całej jamie brzucha. Do ich występowania często przyczyniają się również:

• infekcje układu moczowego,
• choroby przenoszone drogą płciową (np. chlamydia czy rzeżączka),
• zaburzenia jelitowe (m.in. zespół drażliwego jelita),
• problemy z zaparciami, wzdęciami i gazami,
• nadmierne napięcie mięśni związane z codziennym stresem,
• przemęczenie,
• odwodnienie,
• niewygodna pozycja podczas stosunku.

Konsultacji ginekologicznej wymagają sytuacje, w których podczas stosunku oprócz bólu pojawia się też nienaturalnie przebarwiona wydzielina z pochwy, zwłaszcza o nieprzyjemnym zapachu. Taki stan może wskazywać na infekcję lub inne choroby kobiece.

Jeżeli ból jajnika pojawia się nie tylko w trakcie stosunku, ale także w trakcie innej aktywności fizycznej, może być objawem endometriozy lub torbieli jajnika.

Ból jajnika może być związany z rozwojem torbieli jajnika. Gdy ulega ona rozrostowi, wywołuje ucisk na sąsiadujące tkanki, co objawia się nie tylko bólem w podbrzuszu, ale czasem też silnym parciem na pęcherz moczowy. Charakterystycznym objawem torbieli są też zaburzenia cyklu miesiączkowego, często wywołujące krwawienia międzymiesiączkowe. W niektórych sytuacjach dochodzi do pęknięcia torbieli. Pojawia się wówczas silny ból i symptomy tzw. ostrego brzucha – podobne do tych, jakie można zaobserwować w przebiegu zapalenia wyrostka robaczkowego.

Torbiel jajnika jest łagodną zmianą i nie zawsze wymaga leczenia. Bywa jednak, że charakterystyczną dla niego formę przybierają niektóre nowotwory jajnika.

Lekarz zaleca zwykle regularne wizyty kontrolne i obserwację zmian w obrazie USG. Gdy torbiel ulega gwałtownemu rozrostowi, konieczne może okazać się leczenie chirurgiczne. W sytuacji, gdy zawartość torbieli wylała się do jamy otrzewnej brzucha lub gdy doszło do skrętu torbieli, lekarz może zadecydować o konieczności usunięcia jajnika.

Niebezpiecznym stanem jest jednak skręt torbieli, który powoduje zaciśnięcie naczyń krwionośnych i doprowadza do zatrzymania dopływu krwi do jajnika. Objawia się to silnym, kłującym bólem, który odczuwany jest również w postaci jednostronnego bólu pleców, nudnościami i wymiotami. W niektórych przypadkach dochodzi do omdlenia. Stan ten wymaga pilnej interwencji chirurga.

Bolące jajniki są częstym objawem zespołu policystycznych jajników (PCOS). Choroba wiąże się z obecnością w jajnikach licznych pęcherzyków, które choć nie hamują dojrzewania komórek jajowych, uniemożliwiają ich wydostawanie się do jajowodów i zapłodnienie. Obumierając, pęcherzyki zmieniają się w torbiele.

Zespół policystycznych jajników związany jest z zaburzeniem równowagi hormonalnej w organizmie, najczęściej dochodzi też do nadprodukcji androgenów, hormonu luteinizującego oraz insuliny. Zmiany te prowadzą do powiększenia jajników, co wywołuje ucisk na sąsiadujące tkanki. Pojawia się silny ból, który w niektórych przypadkach obejmuje całą miednicę.

Leczenie zespołu policystycznych jajników nie jest łatwe. Lekarz może zadecydować o usunięciu części jajnika, co ma na celu ograniczenie produkcji męskich hormonów. Ta metoda ma jednak coraz rzadsze zastosowanie. Częściej wprowadzana jest terapia hormonalna. Chorym zaleca się także zmianę trybu życia – redukcję tkanki tłuszczowej, zerwanie z nałogiem tytoniowym i stosowanie zdrowej diety.

Ból jajnika jest jednym z typowych objawów endomoetriozy. W przebiegu tej choroby dochodzi do rozrostu endometrium, czyli błony śluzowej macicy, poza jej obręb. Mogą naciekać narządy jamy brzucha, m.in. jajowody, przewody moczowe, jelito czy więzadła krzyżowe, w rzadkich bywają też obecne w odległych częściach ciała, nawet gałkach ocznych.

Komórki endometrium znajdujące się poza macicy podlegają takim samym zmianom w cyklu miesięcznym, wywołując wewnętrzne krwawienia, przewlekłe stany zapalne i ból, który nierzadko promieniuje na całą miednicę. Pojawia się także obfite krwawienie miesiączkowe, a kobiety z endometriozą często mają problemy z zajściem w ciążę.

Dolegliwości w endometriozie leczy się poprzez przyjmowanie środków hormonalnych hamujących owulację, a zmiany usuwa chirurgicznie, najlepiej laparoskopowo, choć niestety taka terapia jest jeszcze w Polsce nowością i nie jest finansowana przez NFZ.

Ból jajnika może mieć też inne podłoże chorobowe. Pojawiają się wtedy również też inne symptomy, które stanowią sygnał alarmowy.

Gdy oprócz bólu jajnika występują objawy takie jak nudności, wymioty i/lub gorączka, należy jak najszybciej uzyskać pomoc medyczną, ponieważ mogą oznaczać skręt jajnika lub jego torbieli, krwawienie lub pęknięcie guza bądź torbieli jajnika, ciążę pozamaciczną lub groźne rozprzestrzenienie się infekcji pochwy na wszystkie narządy rodne.

Do przyczyn odczuwania bólu jajnika, które wymagają jak najszybszego leczenia, należy zwłaszcza:

• Zapalenie przydatków – zapalenie narządów miednicy mniejszej jest infekcją bakteryjną, która obejmuje jajniki, jajowody i więzadła macicy. Infekcja z łatwością przenosi się pomiędzy poszczególnymi narządami, co ma związek nie tylko z ich bliskim położeniem, ale także ze współdzieleniem tych samych naczyń krwionośnych. W tym przypadku ból ma charakter skurczowy i występuje po obu stronach dolnych partii brzucha. Może promieniować do pachwin, a nawet do ud. Chorobę można łatwo pomylić z zatruciem pokarmowym, gdyż bólowi często towarzyszą wymioty i biegunka. Leczenie polega na wprowadzeniu antybiotykoterapii.

• Zapalenie macicy – infekcja wywoływana jest działalnością drobnoustrojów lub pasożytów (Chlamydia trachomatis, Neisseria gonorrhoeae, paciorkowce, gronkowce, prątki gruźlicy, pałeczki okrężnicy), a jej źródło przeważnie stanowi nieleczone zapalenie pochwy. Symptomy nie są charakterystyczne, tak więc dolegliwość można łatwo pomylić z inną kobiecą przypadłością. Poza bólem jajników pojawia się żółta wydzielina z pochwy, która w zaawansowanym stadium rozwoju zapalenia przybiera biały kolor. Chora odczuwa pieczenie i świąd pochwy.

• Zakażenie dróg moczowych – w tej infekcji bakteryjnej bólowi w okolicy podbrzusza towarzyszy uczucie silnego parcia na pęcherz, konieczność częstego oddawania moczu i pojawiające się przy tym pieczenie. Podlega ona leczeniu farmakologicznemu.

• Rak jajnika – choć w początkowej fazie rozwój nowotworu przebiega bezobjawowo, zwiększanie się rozmiarów guza i jego rozrastanie się poza jajnik wywołuje silny ból w dolnej części brzucha. Towarzyszą temu objawy niecharakterystyczne, jak wymioty, zaparcia, wzdęcia czy niestrawność. Symptomy typowe dla raka jajnika są natomiast wodobrzusze, obrzęk nóg, uczucie silnego parcia na pęcherz moczowy. Rak jajnika podlega leczeniu operacyjnemu, a jego zakres uzależniony jest od zaawansowania choroby.

Ból jajnika będący objawem choroby, podlega leczeniu przyczynowemu. Oznacza to, że wyleczenia wymaga nie sam ból, który jest jedynie symptomem, a wywołujące go schorzenie.

W innych przypadkach ulgę w objawach mogą przynieść:

• ciepłe okłady na podbrzusze,
• delikatny masaż podbrzusza, zwłaszcza z wykorzystaniem eterycznego olejku różanego, lawendowego, szałwiowego i/lub majerankowego,
• leki przeciwbólowe,
• leki rozkurczowe,
• zwiększenie spożycia kwasów tłuszczowych omega-3, również w postaci suplementów diety z olejem rybim (najlepiej z mięśni ryb sardynkowatych lub rafinowanego oleju z wątroby rekina), z kryla lub algowym, a także olejem konopnym, z lnianki (rydzowym), lnianym,
• suplementacja diety kwasem gamma-linolenowym (GLA), obecnym m.in. w oleju z wiesiołka, ogórecznika czy pestek czarnej porzeczki, oleju z lnianki czy spirulinie
• przyjmowanie olejku CBD,
• przyjmowanie imbiru i/lub kurkumy, np. w potrawach,napojach czy suplementach diety.

Jeżeli ból jajnika wynika ze stresu, pomocne bywa przyjmowanie środków uspokajających. Wskazane jest wtedy, jak również w przypadku bólu związanego z zespołem napięcia przedmiesiączkowego, wprowadzenie zdrowej, zbilansowanej diety, redukcja nadwagi, unikanie dymu tytoniowego i codzienne zażywanie ruchu – najlepiej jak najczęściej na świeżym powietrzu

ZOBACZ: W jaki sposób antykoncepcja hormonalna wpływa na kobiecą psychikę? Ekspert: Beata Sterlińska-Tulimowska, ginekolog