Ortopedyczne wkładki do butów – rodzaje i działanie. Jak wybrać wkładki na płaskostopie, haluksy, ostrogi piętowe, supinujące i inne?

Stopa to część ciała, która utrzymuje cały jego ciężar, co zwłaszcza przy wysokim poziomie aktywności, nadmiernej masie ciała czy dźwiganiu ciężarów sprzyja ich nadwyrężaniu, a z czasem może powodować deformacje i kontuzje. Przyczynia się do tego również noszenie nieprawidłowo dobranego obuwia, które powoduje nienaturalne obciążenie anatomicznych części stopy, m.in. butów o zbyt wąskimi noskami czy tych na obcasie.

W przypadku przeciążenia stopy i nieprawidłowości w jej budowie zalecane jest noszenie odpowiednich wkładek do butów, które sprawdzą się zarówno w profilaktyce jej zniekształceń, jak i wspomogą leczenie spowodowanych nimi dolegliwości. Zapewniając ich odpowiednie ułożenie pozwolą też zadbać o właściwą postawę ciała oraz pracę stawów skokowych, kolanowych i biodrowych, a tym samym zapobiec nieprawidłowościom w ich strukturach i odczuwaniu bólu. Warto wiedzieć, że również ten pojawiający się w okolicach kręgosłupa czy nawet barku również może mieć związek ze stopami.

Wkładki mające za zadanie skorygować stopy i utrzymać je we właściwej pozycji stosuje się także w trakcie leczenia ortopedycznego. Często jest to konieczne z powodu występowania wad wrodzonych tej części ciała, jak i wad nabytych.

Typ wkładek dobiera się w zależności od rodzaju deformacji stopy oraz stopnia jej zaawansowania. Co ważne, przy takich problemach nie należy robić tego samodzielnie – zalecana jest konsultacja ze specjalistą, najlepiej w gabinecie podologii ortopedycznej i wykonanie wkładek na zamówienie.

Noszenie wkładek ortopedycznych indywidualnie dopasowanych do stopy pozwala korygować jednocześnie różne nieprawidłowości w jej budowie i przeciwdziałać ich pogłębianiu się.

W nowoczesnych poradniach podologicznych zamiast tradycyjnego odcisku stopy wykonuje się jej kilkuetapowe badanie, m.in. z wykorzystaniem specjalnego skanera. Komputerowy dobór wkładek do butów umożliwia ich precyzyjne dopasowanie do indywidualnych wymogów i korektę ułożenia stopy dokładnie w tych miejscach, gdzie jest to wymagane. Pod względem budowy stopy nie są bowiem względem siebie symetryczne i często podlegają zniekształceniom kilku typów. Kupowanie gotowych wkładek korygujących może więc problem jedynie pogłębić.

Gdy przyczyną odczuwania dolegliwości jest nadmierne obciążenie prawidłowej stopy, np. w butach na wysokim obcasie czy tych przeznaczonych do długiego chodzenia czy biegania, można wybrać w sklepie wkładki żelowe, np. silikonowe, lateksowe czy z kauczuku termoplastycznego (TPR), które mają rozmaite konstrukcje i często nie są wkładką pełną, tylko umieszcza się je np. w przedniej lub tylnej części buta.

Wkładki typowo ortopedyczne różnią się pod względem kształtu, materiału, z jakiego zostały wykonane, ale też dodatkowych technologii, które zapewniają im konkretne oddziaływanie na stopę.

Płaskostopie nazywane też platfusem to zniekształcenie stopy, w której występuje obniżenie łuków wysklepiających stopy – zarówno podłużnego, jak i poprzecznego. Każdy maluch rodzi się z płaskostopiem fizjologicznym, które u niektórych znika, u innych pozostaje. O ile płaskostopie podłużne dotyczy zwłaszcza dzieci i jest naturalnym zjawiskiem do trzeciego, a nawet do 10 roku życia, u dorosłych najczęstszym problemem jest płaskostopie poprzeczne.

Najczęstszą przyczyną płaskostopia poprzecznego jest dysfunkcja ścięgna piszczelowego tylnego. Objawem tej deformacji jest zapadnięcie podłużnego łuku stopy, koślawość i odwiedzenie tyłostopia, a z czasem nieprawidłowego ułożenia przodostopia. Płaskostopie może zostać wywołane również przez nadmierny przykurcz ścięgna Achillesa lub być jego skutkiem.

Wkładki ortopedyczne na płaskostopie mają na celu zapewnić oparcie stopie i wyraźnie ograniczyć szybkość ruchu w stawie stępu i stawie podskokowym. Taka stabilizacja zapewnia ochronę przed postępowaniem deformacji. W przypadku leczenia płaskostopia wkładki ortopedyczne są jednak tylko jednym z elementów terapii, który należy stosować jednocześnie wraz z ćwiczeniami i rehabilitacją.

Stopa wydrążona występuje rzadziej niż płaskostopie i w przeciwieństwie do niego wiąże się z nadmiernym wysklepieniem jej łuku w płaszczyźnie strzałkowej (takiej, która dzieli część ciała na prawą i lewą połowę). Wyróżnia się dwa rodzaje stopy wydrążonej. Pierwszy spowodowany jest nadmiernym zgięciem podeszwowym pierwszego promienia, z kolei przyczyną drugiego jest ustawienie tyłostopia.

Stopa wydrążona wykazuje ograniczoną zdolność pochłaniania wstrząsów, czego efektem nierzadko są złamania, niekiedy nawet dotyczące kości piszczelowej. Deformacji tej towarzyszą objawy bólowe, przykurcz mięśnia brzuchatego łydki, a czasami też skręcenie stawu skokowo-goleniowego.

Wkładki ortopedyczne przeznaczone dla stopy wydrążonej mają za zadanie zapewnić jej takich i odpowiednio rozłożyć siłę nacisku, przenosząc ją częściowo na pięty i kości śródstopia. Charakteryzują się występowaniem specjalna klina w bocznej strefie wkładki w okolicy przodostopia. Przy wyborze tego typu wkładek należy zdecydować się na kompromis między stabilizacją i amortyzacją.

W przypadku nieprawidłowości w budowie stopy, objawiających się koślawieniem pięty, pomocne bywają wkładki nazywane supinującymi lub pronującymi. Choć zarówno supinacja, jak i pronacja to terminy stosowane w opisie naturalnego ruchu stopy podczas chodzenia, gdy zjawiska te zachodzą w nadmiernym stopniu, jest to sytuacja nieprawidłowa.

Supinacja to rotacja zewnętrzną dystalnej, czyli końcowej części stopy względem jej długiej osi. Gdy jest zbytnio nasilona, obserwuje się koślawienie pięty do zewnątrz i nadmierne ścieranie się zewnętrznych krawędzi butów.

Pronacja oznacza rotację wewnętrzną tylnej części stopy. Gdy zachodzi w nadmiernym stopniu, objawem jest koślawienie stopy do wewnątrz i ścieranie się wewnętrznych krawędzi buta. Przyczynia się też w znacznym stopniu do powstawania ostrogi piętowej.

Należy pamiętać, że wadliwemu ustawieniu stopy podczas ruchu towarzyszy też nieprawidłowa praca kostek, kolan czy bioder. Skutkiem zaniedbania takich deformacji jest ścierania się i niszczenia określonych płaszczyzn anatomicznych stawów, co doprowadza m.in. do bólów kolan.

W przypadku stopy nadmiernie supinującej i pronującej zaleca się noszenie wkładek ortopedycznych, które podpierają odpowiednio piętę i umożliwiają jej stawianie na centralnej powierzchni. Można też kupić odpowiednio wyprofilowane buty sportowe, zwłaszcza do biegania, przy czym dostępne są modele uwzględniające stopień wykrzywienia stopy.

Takie gotowe rozwiązania nie są jednak polecane przez ortopedów, ponieważ przy ich wyborze nie da się uwzględnić różnic anatomicznych między lewą a prawą stopą, a także dodatkowych anomalii w ich budowie, które zwykle towarzyszą nadmiernej supinacji i pronacji.

Wkładki ortopedyczne na haluksy mają za zadanie korektę ułożenia koślawego palucha, bo tak nazywany jest haluks (nazywany też halluksem). To zwyrodnieniowe zniekształcenie stopy w stawie śródstopno-paliczkowym, polegające na wykrzywieniu na zewnątrz pierwszej kości śródstopia z jednoczesnym bocznym odchyleniu jej dużego palca, które jest skierowane w stronę pozostałych. Deformacji często towarzyszy ból, który wynika z opuchlizny i powiększenia stawu, a także dalsze komplikacje związane ze zniekształceniami stopy i nienaturalnym obciążeniem innych stawów nóg spowodowanym zmianą biomechaniki chodu.

Wkładki na haluksy nie są tak naprawdę typowymi wkładkami do butów, bo najczęściej mają formę silikonowych klinów rozdzielających dwa pierwsze palce i przywracających prawidłowe ustawienie palucha. Ich noszenie umożliwiają różnego typu rozwiązania, zwykle jest to elastyczne tworzywo obejmujące jeden lub więcej palców, śródstopie albo paluch i częściowo stopę oraz piętę. Rodzajów jest wiele, należy jednak pamiętać, że mogą przynieść ulgę tylko przy małym nasileniu objawów.

W przypadku deformacji innych części stopy, takich jak palce młotkowate, które często towarzyszą haluksom czy płaskostopiu poprzecznemu, dobrym rozwiązaniem może być noszenie innego typu silikonowych nakładek na palce, które chronią ich stawy przed ocieraniem i uciskiem.

W zależności od zaawansowania problemu, haluksy można leczyć zachowawczo lub operacyjnie. W obu przypadkach zaleca się noszenie wkładek ortopedyczne do butów dobranych przez specjalistę.

Noszenie ortopedycznych wkładek do butów często zaleca się już dzieciom, co często jest wręcz koniecznością w przypadku występowania wrodzonych wad stóp. Najczęściej występujące wady tego typu to stopa końsko-szpotawa oraz płasko-koślawa. Ta druga może być też jednak nabyta, jeśli w odpowiednim czasie nie wykształci się u dziecka właściwa anatomia stopy.

Warto wiedzieć, że u dzieci w wieku od 4 do 8 lat koślawość stępu, czyli tyłostopia, jest zjawiskiem normalnym. Taka budowa stopy wiąże się z wysoką zawartością tkanki tłuszczowej w łuku stopy. Z czasem, zwykle po 3. roku życia, dochodzi do jego właściwego wysklepienia, ale jeżeli stopy płasko-koślawe występują po ukończeniu przez pociechę 10 lat lub u osoby dorosłej, wymagają leczenia ortopedycznego. Wiąże się ono z koniecznością noszenia przez dziecko wkładek unoszących przyśrodkowy brzeg stopy oraz butów, które stabilizują piętę i umożliwiają jej utrzymanie w tej samej osi, co podudzie – najczęściej to obuwie z zapiętkiem w nieco wyższej cholewce.

W przypadku nieprawidłowości w budowie stopy u osób z cukrzycą może dojść do nadmiernego obciążenia niektórych części stopy i skutkować powstawaniem w tych miejscach odcisków i ran.

Cukrzyca to choroba związana jest z wieloma powikłaniami, jeżeli nie jest właściwie kontrolowana. Zbyt wysoki poziom glukozy we krwi powoduje uszkodzenia tkanek. Skóra staje się podatna na uszkodzenia, trudno się goi, dochodzi do obumierania nerwów. Jednym z powikłań z tym związanych jest tzw. stopa cukrzycowa. Skóra na stopie pęka, pojawiają się rany, dochodzi do utraty czucia, martwicy i zakażeń, co wiążę się z koniecznością amputacji.

Dlatego tak ważne jest to, aby regularnie wykonywać badania poziomu cukru we krwi i leczyć cukrzycę, a jednocześnie stosować wkładki ortopedyczne, które mają zapewnić stopie równomierny rozkład ciśnienia podeszwowego. Dzięki temu odciążają stopę, zapobiegają powstawaniu modzeli i owrzodzeń, a także ułatwiają gojenie się już występujących ran i zmian skórnych.

Wkładki często noszone są w butach, które w sposób szczególny obciążają stopy, czemu nierzadko towarzyszy dyskomfort i ból. Jest tak w przypadku typowo kobiecych butów, czyli szpilek. Przy częstym chodzeniu w obuwiu na wysokim obcasie nadmierne obciążone kości stopy zaczynają być osłaniane przez organizm poprzez gromadzenie się keratyny, w wyniku czego tworzą się zgrubienia na skórze, nagniotki i odciski.

Ponadto w trakcie noszenia szpilek największe dochodzi do znacznego napięcia ścięgna Achillesa, które może nawet zostać uszkodzone. Dlatego paniom ceniącym wysokie obcasy poleca się żelowe wkładki do butów, które mają zapewnić stopie odpowiednie ułożenie i odciążyć zarówno jej struktury, jak i ścięgno Achillesa.

Dostępne są też wkładki do zbyt dużych butów, których celem jest zmniejszenie przestrzeni w butach i polepszyć ich dopasowane do stóp. Kupić można także wkładki podwyższające, m.in. przeznaczone specjalnie do butów męskich, które dodają kilka centymetrów wzrostu.

ZOBACZ: Noszenie szpilek i żelowych wkładek do butów.