Ból pięty – przyczyny dolegliwości przy chodzeniu i występujących rano. Co oznacza ból pięty z tyłu, z boku i od spodu?

Pięta to część stopy, w której znajduje się największa kość tej części ciała. Kość piętowa znosi na co dzień znaczne obciążenia – tym większe, im bardziej intensywny jest styl życia, masa ciała czy przenoszone ciężary. To powód, dla którego w jej okolicach łatwo dochodzi do przeciążeń, nadwyrężenia czy urazów, a następstwem jest ból pięty, odczuwany zarówno od spodu stopy, jak i z tyłu lub z boku.

Ból pięty może być lekki, pojawiać się dopiero pod koniec dnia albo z samego rana, bywa też jednak nasilony w takim stopniu, że uniemożliwia stanie i chodzenie. Jeżeli utrudnia normalne funkcjonowanie i nie przechodzi pomimo odpoczynku i stosowania domowych sposobów jego łagodzenia, może oznaczać poważniejszy problem i wymagać konsultacji z lekarzem ortopedą.

Ból pięty, a często obu pięt, często jest konsekwencją noszenia niewygodnego lub źle dopasowanego obuwia. Przyczyną może być niedostateczna amortyzacja stopy, a także jej nieprawidłowe ustawienie.

Za wystąpienie dolegliwości bólowych w może być też odpowiedzialna długotrwała pozycja stojąca, np. wymuszona przez charakter wykonywanej pracy, a także przeciążenie powstałe podczas uprawiania sportu. Dotkliwy ból może być spowodowany przez złamanie kości stopy i wymaga wtedy natychmiastowej pomocy lekarskiej.

Do odczuwania bólu pięt często przyczynia się otyłość – znaczna masa ciała często prowadzi do spłaszczenia łuku stopy, a w konsekwencji do zwiększonego naciągu rozcięgna piętowego. Spłaszczenie to zwiększa się również z wiekiem, wraz z osłabieniem tkanki łącznej w organizmie. W innych sytuacjach sporo na temat pierwotnego źródła bólu stopy mówi miejsce i moment jego występowania.

Ból pięty może wynikać ze b zlokalizowanymi w stopie. Do najczęstszych przyczyn tej dolegliwości, odczuwanej zwłaszcza przy chodzeniu i od spodu stopy, należą:

• Płaskostopie – na skutek deformacji stopy pogarsza się elastyczność i wytrzymałość na obciążenie, ciężar ciała nie jest rozłożony równomiernie, dochodzi do upośledzenia chodu. W płaskostopiu podłużnym zmiany dotyczą łuku podłużnego, natomiast w poprzecznym obejmują sklepienie poprzeczne.
• Zapalenie rozcięgna podeszwowego – pasmo ścięgien biegnące od pięty do palców stopy jest podatne na stany zapalne wywołane m.in. nadmiernym obciążeniem, uciskiem wyrośli kostnych, uszkodzenia wywołane skokiem z wysokości czy choroby takie jak reaktywne zapalenie stawów (zespół Reitera) czy zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa, które jest chorobą autoimmunologiczną. Zapaleniu sprzyja nadmierna pronacja stopy i wysokie sklepienie jej łuku, jak również nieprawidłowa postawa ciała, wynikająca z osłabienia mięśni stabilizujących miednicę i jej ustawienia w pochyleniu do przodu.
• Zapalenie kaletki maziowej – stan zapalny pęcherzykowatej struktury z tyłu pięty, która wytwarza maź stawową i zmniejsza tarcie pomiędzy mięśniem i stawem. Powstaje w następstwie urazu, infekcji lub choroby przewlekłej, m.in. dny moczanowej i reumatoidalnego zapalenia stawów.
• Przykurcz lub zapalenie ścięgna Achillesa – ścięgno nazywane też piętowym jest najsilniejszym i najgrubszym ścięgnem w organizmie i biegnie w tylnej części łydki, zaczynając się od pięty. Jest podatne na przeciążenia i uszkodzenia.
• Ostroga piętowa – jest to wyrośl kostna, która jest następstwem przewlekłego stanu zapalnego, występującego w obszarze, w którym kość pięty łączy się z rozcięgnem piętowym. Wywołuje ból nie tylko od spodu pięty, ale również na jej powierzchni tylnej lub bocznej.
• Ostroga Haglunda – jest deformacją kości piętowej z nadmiernym zaostrzeniem jej górnej części w miejscu przyczepu ścięgna Achillesa. Przeważnie jest to wada wrodzona. Podrażnienie wywołujące ucisk w tej okolicy powoduje noszenie nieodpowiedniego obuwia, a konsekwencją jest stan zapalny i ból pięty.
• Zespół cieśni kanału stępu – ból wywołany jest podrażnieniem gałęzi nerwowej, odpowiadającej za unerwienie obszaru guza piętowego. Za wystąpienie dolegliwości najczęściej odpowiada koślawość stopy, a objawy są niemal identyczne jak te, które daje ostroga piętowa.

Ból pięty zlokalizowany w tylnej części stopy jest charakterystyczny nie tylko dla ostrogi piętowej, ale także dla zapalenia ścięgna Achillesa. W takiej sytuacji dolegliwości ulegają nasileniu w trakcie biegania lub chodzenia. Miejsce, w którym rozwinął się stan zapalny, staje się tkliwe do tego stopnia, że spory problem sprawia nawet tak prozaiczna czynność, jak założenie buta.

Zapalenie może rozwinąć się w następstwie długotrwałego ucisku pięty lub silnego przeciążenia tego obszaru.

Inną przyczyną występowania bólu w tej okolicy może być uraz ścięgna, np. naderwanie. Dolegliwości bólowe pojawiają się także w obrębie łydki.

Ból pięty z tyłu stopy może być też spowodowany noszeniem ciasnego obuwia, czego efektem jest powstanie odcisku. 

Ból pięty pojawiający się z boku po wewnętrznej stronie stopy, jak i po tej zewnętrznej, najczęściej wynika z przebytego urazu. Co ważne, ból nie pojawia się wyłącznie tuż po odniesionej kontuzji. Uraz może odnowić się nawet po latach, powodując nawrót dolegliwości bólowych. Bolesność wewnętrznej strony pięty może też świadczyć o konieczności wymiany zbyt ciasnego obuwia.

Boczny ból pięty może być też jednak wynikiem powstania ostrogi piętowej, która nie jest zlokalizowana w centrum lub tylnej części pięty. Uciska wtedy na inne ścięgna niż ścięgno Achillesa, co może mieć miejsce np. w wyniku przeciążenia narządu ruchu w niedostatecznie amortyzującym chód obuwiu w przypadki koślawości stopy, np. jej nadmiernej pronacji (rotacji wewnętrznej stopy, gdy wykrzywianie polega na tym, że kostka „leci” do środka, a stopa stawiana jest na wewnętrznej krawędzi).

Ból pięty pojawiający się przy często spowodowany jest przez ostrogę piętową, powstającą m.in. na skutek powtarzających się miniurazów mechanicznych przy przeciążeniu stopy, a zwłaszcza uprawiania sportów biegowych i wymagających wyskoku, np. tenisa, siatkówki czy koszykówki. Powodują one stan zapalny, który doprowadza do nagromadzenia złogów wapiennych w miejscu przyczepu rozcięgna.

W następstwie tego procesu na kości piętowej po stronie podeszwy tworzy się wyrośl kostna. We wczesnej fazie rozwoju dolegliwości bólowe odczuwane są tylko przy chodzeniu. Po pewnym czasie, pojawia się także ból spoczynkowy. Dolegliwości występują także w nocy. Największe nasilenie bólu jest odczuwane rano, tuż po przebudzeniu. W ciągu dnia po tzw. rozchodzeniu ból pięty nieco się zmniejsza.

Dla ostrogi piętowej charakterystyczny jest ból pięty z tyłu, czasami także w środkowym obszarze. To właśnie w tym miejscu kość łączy się z rozcięgnem, a powstała wyrośl powoduje jego podrażnienie. Prowadzi to do wtórnych stanów zapalnych w obrębie pięty, i chronicznie występującego bólu.

Możliwymi przyczynami stanu zapalnego są również np. powstałe w wyniku wady postawy (m.in. koślawe kolana) i płaskostopie. Sprzyja im noszenie zbyt twardego lub ciasnego obuwia, nadmierna masa ciała, ale także przyjmowanie leków przeciwzakrzepowych.

Ból pięty wymaga zaprzestania aktywności i odpoczynku z odciążeniem stopy. Na piętę można nakładać zimne okłady z lodem – zalecane jest wykonywanie takiego zabiegu przez 10-15 minut dwa razy dziennie. Do czasu ustania dolegliwości należy nosić miękkie obuwie, najlepiej z uniesioną częścią piętową albo wyposażone w specjalne wkładki. Można też sięgnąć po niesterydowe leki przeciwzapalne, np. w postaci żelu.

Jeżeli domowe sposoby nie przynoszą skutku, albo ból jest dotkliwy, a zwłaszcza gdy pojawił się nagle, towarzyszy mu zaczerwienienie lub opuchlizna pięty, a dolegliwości uniemożliwiają chodzenie, należy skonsultować się z ortopedą.

Rozpoznanie schorzenia następuje poprzez badanie przedmiotowe (lekarz sprawdza reakcje chorego na ucisk w miejscu połączenia kości i rozcięgna) i badanie obrazowe (RTG). W przypadku ostrogi piętowej obraz zdjęcia radiologicznego ujawnia wyraźną wyrośl skierowaną w stronę palców.

W leczeniu farmakologicznym ostrogi piętowej stosowane są doustne leki przeciwzapalne. W tym przypadku, środki miejscowe (żele i maści) nie mają zastosowania. Wynika to z faktu, że nie są w stanie przeniknąć przez obficie nagromadzoną na spodzie pięty tkankę tłuszczową. Lekarz może zalecić też ostrzykiwanie bolącego miejsca lekami sterydowymi, choć do najbardziej skutecznych i nowoczesnych metod leczenia ostrogi piętowej należy iniekcja z osocza bogatopłytkowego pobranego od pacjenta.

W leczeniu ostrogi piętowej stosuje się też rehabilitację, w ramach której wdrażana jest fizykoterapia z zastosowaniem lasera, ultradźwięków, dźwiękowej fali uderzeniowej, pola magnetycznego, jonoforezy czy krioterapii miejscowej, jak również kinezyterapia, czyli leczenie ruchem.

Zalecane jest także podjęcie terapii manualnej w formie specjalnego masażu (albo automasażu za pomocą odpowiednich piłeczek i rollerów) oraz noszenie wkładek ortopedycznych. W niektórych przypadkach stosowane są ortezy. Niezależnie od wyboru skutecznego rodzaju terapii czas jej trwania wynosi około roku.

W ostateczności, choć obecnie coraz rzadziej, ostrogę piętową leczy się operacyjnie. Wówczas wyrośl jest usuwana lub częściowo podcina się rozcięgno w obszarze guza piętowego. Wielu lekarzy nie zaleca takiej formy leczenia. W niektórych przypadkach dochodzi bowiem do sytuacji, w której po operacji, dolegliwości bólowe ulegają nasileniu.

Terapia ostrogi Haglunda jest zbliżona do leczenia stosowanego przy ostrodze piętowej, z jedną różnicą – w przypadku tego schorzenia nie można zastosować blokady sterydowej, bowiem mogłoby to doprowadzić do uszkodzenia ścięgna Achillesa.

Leczenie zespoły cieśnie kanału stępu polega na wdrożeniu fizykoterapii, jednak fala uderzeniowa nie ma w tym przypadku zastosowania. Chory musi nosić wkładki ortopedyczne. Jeżeli terapia ultradźwiękami lub polem magnetycznym nie przynosi oczekiwanych rezultatów, lekarz może zalecić leczenie chirurgiczne.

ZOBACZ: Jak dbać o stawy?