Łysienie plackowate to problem osób młodych. Jak walczyć z tą chorobą na tle autoimmunologicznym i na czym polega jej leczenie?

Łysienie plackowate (ang. alopecia areata) jest jednym z typów łysienia niebliznowaciejącego. Stanowi przewlekłą chorobę zapalną o charakterze nawrotowym i podłożu autoimmunologicznym. Występuje u ok. 1-2 proc. populacji, w tym zarówno u osób dorosłych, jak i dzieci, bez względu na płeć, kolor włosów czy skóry. Problem dotyka w głównej mierze osoby młode pomiędzy 15. a 30. rokiem życia.

Choroba manifestuje się w głównej mierze występowaniem ognisk wyłysienia na skórze głowy, jednakże może obejmować również inne owłosione części ciała.

Bezpośrednią przyczyną utraty włosów przy łysieniu plackowatym jest zapalenie mieszków włosowych, które u zdrowych ludzi ulegają nieustannym cyklom regeneracyjnym.

Najbardziej charakterystycznym objawem łysienia plackowatego jest występowanie ognisk wyłysienia, które są dobrze odgraniczone od miejsc owłosionych. W początkowej fazie rozwoju choroby pojawia się ból i uczucie mrowienia na określonym obszarze (zwykle jest to skóra głowy). W dalszej kolejności następuje nagła utrata włosów (zazwyczaj na niewielkim okrągłym obszarze), a wokół ognisk wyłysienia powstają tzw. włosy wykrzyknikowe, czyli krótkie ułamane włosy. Wraz z rozwojem łysienia plackowatego pojawia się coraz więcej obszarów wyłysienia. Brak odpowiednio ukierunkowanego leczenia może doprowadzić do całkowitej utraty włosów na głowie, a nawet na ciele.

Wyróżnia się kilka typów łysienia plackowatego, w tym:

• łysienie plackowate zwyczajne – charakteryzuje się występowaniem pojedynczych lub mnogich ognisk wyłysienia w okolicy skroniowej i potylicznej; dodatkowo na owłosionej skórze głowy może pojawić się rumień, a także włosy wykrzyknikowe (są krótko ułamane włosy, których końcówki są grubsze i ciemniejsze niż nasada),
• łysienie wężykowate – jest podtypem łysienia plackowatego i charakteryzuje się znaczną utratą włosów na owłosionej skórze głowy,
• łysienie plackowate całkowite – wiążę się z całkowitą utratą owłosienia na skórze głowy (dotyczy to także rzęs i brwi),
• łysienie plackowate uogólnione – stanowi najczęstszą postać łysienia plackowatego i powoduje całkowitą utratę owłosienia na całym ciele.

Łysienie plackowate to choroba, którego patogeneza nie została w pełni poznana, niemniej współcześnie uznawana jest za chorobę autoimmunologiczną. W jej przebiegu układ odpornościowy niszczy komórki własnego organizmu, w tym wypadku zlokalizowane w mieszkach włosowych.

Występowaniu łysienia plackowatego sprzyjają także czynniki genetyczne (jest dziedziczna), a także wiele innych, które nasilają także jej objawy. Należą do nich m.in.:

• nadmierne narażenie na sytuacje stresowe,
• infekcje wirusowe i bakteryjne (m.in. kiła),
• miejscowe urazy skóry owłosionej,
• podrażnienie skóry środkami chemicznymi,
• nadwrażliwość na czynniki zewnętrzne (np. alergia pokarmowa),
• zmiany hormonalne (łysienie plackowate często występuje u kobiet w ciąży).

Łysienie plackowate często współwystępuje z innymi chorobami o podłożu autoimmunologicznym, w tym m.in. atopowym zapaleniem skóry, astmą, toczniem rumieniowato-układowym, bielactwem, kolagenozą i cukrzycą typu 1. Diagnoza o łysieniu plackowatym jest też częstsza u osób z chorobami tarczycy, zespołem Downa i najprawdopodobniej u pacjentów leczonych z raka za pomocą niwolumabu.

Dostrzega się również korelację pomiędzy łysieniem plackowatym a zaburzeniami psychicznymi. Mowa tu głównie o depresji, stanach lękowych i zaburzeniach osobowościowych.

Łysienie plackowate jest uciążliwym problemem, który nie stanowi zagrożenia dla zdrowia czy życia. Może być jednak źródłem obniżonej samooceny i problemów z samoakceptacją. Z tego powodu większość osób z łysieniem plackowatym rozpoczyna proces terapeutyczny, który ma na celu m.in. zatrzymać rozwój choroby. Metody leczenie są przy tym dobierane indywidualnie.

Podstawą w leczeniu łysienia plackowatego jest stosowanie glikokortykosteroidów, które od wielu lat wykorzystuje się śródskórnie oraz na skórę w szybko postępującym łysieniu. Taka terapia zwykle trwa 3-6 miesięcy i daje stosunkowo dobre efekty, które są jednak nietrwałe – po odstawieniu leków włosy zaczynają wypadać. Leczenie sterydami wiąże się z też wysokim prawdopodobieństwem wystąpienia groźnych działań niepożądanych, w tym m.in.: zaburzeń miesiączkowania, hiperglikemii, osteoporozy, zaćmy czy zespołu labilności emocjonalnej.

Niezwykle pomocne w leczeniu łysienia plackowatego są leki immunosupresyjne, w tym m.in. cyklosporyna, która hamuje aktywność limfocytów T. Po zastosowaniu tego leku możliwy jest nawet częściowy odrost włosów. Mimo to podobnie jak w przypadku glikokortykosteroidów, po odstawieniu leków immunosupresyjnych istnieje duże prawdopodobieństwo nawrotu łysienia plackowatego.

Najbardziej innowacyjną metodą leczenia łysienia plackowatego jest leczenie biologiczne za pomocą inhibitorów kinaz tranzytowych JAK w postaci ofacitinibu i ruxolitinibu. Inną nową terapią jest terapia DCP (difenylocyklopropenonem), który będąc alergnem kontaktowym wywołuje stan zapalny, a ten pobudza mieszki włosowe – albo triamcynolonem, który jest sunstancją przeciwalergiczną i przecizapalną, stosowany przy ogniskach pojedynczych.

Uzupełnieniem leczenia jest kuracja minoksydylem, który stymuluje odrost włosów, ew. bimatoprostem, które ułatwiają odrost włosów, wydłużając czas aktywności mieszków włosowych. A także zabiegi mezoterapii, podczas których bezpośrednio do skóry podawane są koktajle odżywcze, zwłaszcza zawierające biopeptydy.

Zasadną metodą przy łysieniu plackowatym terapeutyczną jest też psychoterapia, ponieważ zaostrzanie się objawów choroby może wynikać z nasileniem się negatywnych stanów emocjonalne. Problem może mieć również podłoże psychiczne i towarzyszyć chorobom o takim charakterze. Wykazano istotną zbieżność między występowaniem łysienia plackowatego i depresji, a także podwyższonego poziomu lęku, zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych, fobii społecznej i myśli samobójczych.