Hibiskus – właściwości i zastosowanie kwiatów ketmii. Jakie odmiany są jadalne? Jak działa herbata z hibiskusa i jak ją parzyć?

Hibiskus, inaczej ketmia, róża chińska lub proświrnik, to rodzaj krzewów i niewielkich drzew z rodziny ślazowatych (malwowatych). Ma błyszczące ciemnozielone liście i sztywne pędy. W oczy rzucają się kwiaty hibiskusa, które są zbliżone wyglądem do róż.

Kwiaty hibiskusów przybierają różne barwy, m.in. liliową, białą, żółtą, pomarańczową, czerwoną, niebieską, fioletową, a nawet prawie czarną. Ich zapach nie jest zbytnio wyczuwalny, charakterystyczny jest natomiast wyrazisty kwaśny smak.

Hibiskus pochodzi z Azji, jednak od czasów antycznych rozpowszechnił się na całym świecie. Występuje zwłaszcza w Afryce, ale spotkać go można także w Australii, na Florydzie, Hawajach i Filipinach, w Ameryce Środkowej czy Brazylii. Okazy rosnące w Polsce na wysokość najwyżej 3 metrów.

Surowcem zielarskim jest kwiat hibiskusa (flos hibisci), a właściwie jego kielich i kieliszek. Z kwiatów ketmii przygotowuje się z nich herbatki (są też popularnym dodatkiem nadającym naparom różowy kolor i odświeżający kwaskowaty smak) i suplementy diety (z wyciągiem). Kwiaty ketmii spożywa się też m.in. w deserach, stanowią ponadto źródło czerwono-różowego barwnika spożywczego.

Do konsumpcji nadają się jednak tylko określone odmiany hibiskusa:

• ketmia szczawiowa (Hibiscus sabdariffa),
• ketmia róża chińska (Hibiscus rosa sinensis).

W ziołolecznictwie stosuje się ponadto korzeń wymienionych gatunków ketmii.

W branży spożywczej kwiaty hibiskusa wykorzystuje się do produkcji dżemów, galaretek, win, napojów. Jest on również składnikiem mieszanek ziołowych, polecanych do zażywania w celach leczniczych.

Kwiaty hibiskusa w postaci suchej (niespełna 10 proc. wody) zawierają ok. 11 proc. cukrów, 1 proc. białka i śladowe ilości tłuszczu, a przy tym do 30 procent kwasów organicznych. Oprócz tego występują w nich inne kwasy organiczne, m.in. hibiskusowy, winowy, szczawiowy, galakturonowy. Towarzyszy im 12 proc. błonnika, w tym 2 proc. pektyn, czyli jego frakcji rozpuszczalnej, oraz 1,5 proc. barwników antocyjanowych.

Wśród kwasów zawartych w suszonych kwiatach hibiskusa występują:

• kwas hibiskusowy (lakton kwasu hydroksycytrynowego) – 13-24 proc. masy,
• kwas cytrynowy – 12-20 proc,.
• kwas jabłkowy – 2-9 proc.,
• kwas winowy – 8 proc. 0,02-0,05 proc.

Kwiaty hibiskusa są bogate w antyoksydacyjne flawonoidy, stanowią też źródło żelaza (prawie 9 mg w 100 g, pewnych ilości niacyny, ryboflawiny i tiaminy.

Hibiskus najczęściej jest wykorzystywany do celów leczniczych w Indiach i krajach arabskich. Tamtejsza medycyna ludowa poleca hibiskus na wiele chorób ze względu na działanie:

• moczopędne,
• żółciopędne,
• przeciwbakteryjne,
• przeciwmiażdżycowe,
• rozluźniające mięśnie gładkie,
• obniżające ciśnienia tętniczego krwi,
• przyspieszające przemianę materii,
• stymulujące odporność,
• opóźniające procesy starzenia się skóry.

Składniki aktywne hibiskusa wspomagają profilaktykę i leczenie chorób cywilizacyjnych za sprawą działania antyoksydacyjnego, przeciwzapalnego, a także skierowanego przeciw drobnoustrojom i pasożytom.

Wyciąg z hibiskusa pomaga obniżyć ryzyko rozwoju chorób serca i naczyń krwionośnych poprzez działanie przeciwmiażdżycowe, zmniejszające ciśnienie krwi i poziom niekorzystnych lipidów (lipoprotein cholesterolowych), jak również obniżające poziom glukozy we krwi, a więc przeciwcukrzycowe.

Regularna konsumpcja kwiatów ketmii ma ponadto działanie stymulujące układ odpornościowy, antynowotworowe i wspierające utrzymanie prawidłowej masy ciała.

Roślina nie należy do toksycznych, przez co nie wywołuje poważnych skutków ubocznych. Ekstrakt z kwiatów hibiskusa wyróżnia się korzystnym działaniem w przypadku zakażenia przewodu pokarmowego oraz zewnętrznie przy chorobach skóry.

Herbata z hibiskusa wpływa wspomagająco na procesy trawienia oraz oczyszczanie organizmu z toksyn. Wspomaga też leczenie cukrzycy i kuracje odchudzające, a przy tym znacznie obniża ryzyko rozwoju kamieni nerkowych.

Napar z kwiatów hibiskusa jest też polecany w profilaktyce i leczeniu grypy, przeziębień i innych infekcji oddechowych. Choć nie zawiera znacznych ilości witaminy C, obfituje w przeciwzapalne antocyjany. Wspomaga odporność, łagodzi kaszel i pomaga obniżyć gorączką.

By przygotować herbatkę z hibiskusa, należy zalać kwiaty wrzącą wodą i ostawić pod przykryciem na 15-20 minut. Na 4 porcje napoju (1 l wody) używa się od 2 łyżeczek (10 g) połamanego suszu do 1/2 szkl. (ok. 15 g) całych suszonych kwiatów. Szklanka waży ok 28 g.

Hibiskus nie działa w sposób toksyczny na organizm człowieka. Jeżeli jednak jest spożywany w zbyt dużych ilościach, może spowodować nadmierny spadek ciśnienia krwi u osób z hipotensją, a także wywołać zaburzenia w procesie wytwarzania plemników u mężczyzn.

Naparu z hibiskusa nie poleca się kobietom w ciąży, gdyż może prowadzić do osłabiania mięśni macicy. Dane te są potwierdzone w przypadku stosowania korzenia ketmii, którego związki aktywne mogą doprowadzić nawet do poronienia.

Główne przeciwwskazania do regularnego spożywania hibiskusa to:

• zaburzenia hormonalne: ze względu na możliwość obniżenia poziomu estrogenów we krwi.
• niskie ciśnienie: hibiskus może się przyczyniać do jego obniżania.
• niskie stężenie glukozy we krwi: związki aktywne hibiskusa obniżają poziom cukru we krwi,
• zapalenie błony śluzowej żołądka lub wrzody: kwasy zawarte w hibiskusie może wywoływać podrażnienia.

Skonsultować z lekarzem należy też spożywanie hibiskusa nie tylko w czasie ciąży czy starania się o dziecko, ale też przy jednoczesnym przyjmowaniem leków hormonalnych. Może bowiem wpływać na stężenie estrogenów we krwi, a tym samym osłabiać działanie antykoncepcji.

Zdarza się, że osoby cierpiące na zgagę, refluks żołądka lub jego zapalenie mogą doświadczyć nasilenia nieprzyjemnych dolegliwości, lecz nie jest to regułą.

Kwiaty ketmii przyjmowane w ilościach spożywczych są zazwyczaj dobrze tolerowane przez większość osób. Tak jest też przy stężeniach stosowanych w suplementach diety. Do rzadkich efektów spożycia ketmii należeć mogą jednak ból żołądka, gazy, zaparcia, nudności, ból przy oddawaniu moczu, ból głowy, dzwonienie w uszach czy roztrzęsienie.

ZOBACZ: Które zioła warto mieć w domowej apteczce?