Zioła na wątrobę – rodzaje i właściwości. Wskazania i przeciwwskazania do stosowania ziół na wątrobę

Zioła na wątrobę wspierające jej funkcjonowanie to m.in. mniszek lekarski, ostropest plamisty, ziele karczocha zwyczajnego i kurkuma. Poniżej przedstawiamy ich charakterystykę.

Ostropest plamisty (Silybum marianum) to najpopularniejsze zioło wspierające pracę wątroby i dróg żółciowych, będące częstym składnikiem preparatów wspomagających funkcje tego narządu. Nasiona ostropestu wzmagają produkcję żółci, dzięki czemu przyczyniają się do usprawnienia procesów trawiennych. Pozyskiwana z ostropestu sylimaryna ma właściwości antyoksydacyjne i odtruwające, dzięki czemu chroni wątrobę przed szkodliwym działaniem toksyn. Zabezpiecza także narząd przed działaniem wolnych rodników, przyspiesza regenerację i wspiera odbudowę hepatocytów.

Preparaty z ostropestem plamistym stosuje się wspomagająco w przypadku silnych zatruć grzybami, alkoholem bądź pestycydami, a także profilaktycznie w przypadku stłuszczenia wątroby i marskości tego narządu. Polecane są osobom z problemami trawiennymi, zbyt wysokim poziomem cholesterolu, zaburzeniami poziomu cukru we krwi, jak również pacjentom cierpiącym na łuszczycę.

Ostropest plamisty można stosować w postaci naparów przygotowanych z całych lub zmielonych ziaren, a także z liści rośliny. Napar z ostropestu można przygotować samodzielnie, gotując przez ok. 6-10 minut jedną łyżkę nasion w ok. 200 ml wody. Tak przygotowany płyn, należy pić po posiłku dwa razy dziennie. W aptekach i sklepach zielarskich dostępne są tabletki zawierające wyciąg z ostropestu plamistego. Ich dawkowanie obejmuje zazwyczaj zażywanie 1-2 tabletek trzy razy dziennie, lecz konkretne dawki najlepiej ustalić w porozumieniu z lekarzem. Minimalna dobowa dawka sylimaryny powinna wynosić 200 miligramów, a maksymalna 400 miligramów. Aby uzyskać pełną skuteczność z terapii, czas jej trwania nie powinien być krótszy niż 2-4 tygodnie, lecz może także wynosić nawet 6 miesięcy.

Ostropestu plamistego nie powinny stosować osoby na niego uczulone, cierpiące na ostre zatrucia wątroby, dzieci poniżej 12 roku życia, kobiety w ciąży lub karmiące piersią. Stosowanie ostropestu plamistego może skutkować biegunką, podrażnieniem żołądka, nudnościami i wymiotami. Dodatkowo może on zmniejszać skuteczność tabletek antykoncepcyjnych.

Rośliną wykazującą podobne do ostropestu właściwości jest karczoch zwyczajny (Cynara scolymus). Ziele karczocha odtruwa i regeneruje wątrobę, pomaga obniżyć poziom trójglicerydów i cholesterolu we krwi, zmniejszając ryzyko rozwoju miażdżycy oraz jej konsekwencji w postaci zawału lub udaru mózgu. Zawarta w nim cynaryna stymuluje wydzielanie żółci i przyspiesza jej odpływ, skutecznie przeczyszczając drogi żółciowe i wspierając procesy trawienia tłuszczów. Jest też pomocna przy odchudzaniu i utrzymaniu prawidłowej masy ciała. Warto wspomnieć o jeszcze jednym, istotnym z punktu widzenia zdrowia i dobrego samopoczucia składniku karczocha. To inulina, będąca wielocukrem o właściwościach zbliżonych do tych, jakie ma błonnik pokarmowy. Inulina wykazuje pozytywny wpływ na regulację poziomu cukru we krwi, wspiera pracę przewodu pokarmowego i jest pomocna przy zrzucaniu zbędnych kilogramów.

Oprócz wymienionych substancji ziele karczocha zawiera także sterole roślinne, substancje gorzkie i flawonoidy o działaniu przeciwzapalnym, przeciwutleniającym i rozkurczowym. Obecne są w nim także składniki mineralne, wśród których na wyróżnienie zasługuje potas, magnez i wapń, a także witaminy A, C, E, K i z grupy B.

Roślina dostępna jest na rynku w postaci soku, herbaty i tabletek z wyciągu karczocha. Sok z karczocha powinno spożywać się zgodnie z zaleceniami producenta, w dawce dziennej nie większej niż kilkadziesiąt mililitrów. Tabletki należy przyjmować przed posiłkiem 1 raz dziennie. Napar z ziela karczocha można przygotować samodzielnie. W tym celu należy zalać jedną łyżkę liści wrzątkiem, po czym przykryć naczynie i ostawić na ok. 15 minut do zaparzenia. Napar zaleca się pić 1-2 razy na dobę.

Preparatów z ziela karczocha nie mogą przyjmować dzieci poniżej 14 roku życia, osoby cierpiące na silną kamicę żółciową, kobiety planujące ciążę, będące w ciąży i karmiące piersią oraz osoby uczulone na karczocha bądź inne rośliny z rodziny astrowatych. Skutki uboczne przyjmowania ziela karczocha występują bardzo rzadko i obejmują dolegliwości ze strony układu pokarmowego.

Mniszek lekarski (Taraxacum officinale) jest jednym z najskuteczniejszych ziół stosowanych w terapii schorzeń wątroby. Korzeń mniszka lekarskiego łagodzi stany zapalne w obrębie przewodów żółciowych wątroby. Działa żółciotwórczo i żółciopędnie, wspierając procesy trawienne i przeciwdziałając niestrawności. Podobnie jak ziele karczocha i ostropest plamisty, również mniszek lekarski działa detoksykująco na tkanki wątrobowe, a także wspiera ich regenerację.

Mniszek lekarski jako zioło na wątrobę występuje pod postacią wyciągu, nalewki lub odwaru, a także jako składnik mieszanek ziołowych przeznaczonych do samodzielnego zaparzenia. Wskazaniem do stosowania preparatów z mniszkiem lekarskim są zaburzenia trawienne, przewlekłe dolegliwości wątroby, stany zapalne w obrębie dróg żółciowych i pęcherzyka żółciowego. Ponadto polecane są osobom z chorobą stłuszczeniową wątroby, po przebytym wirusowym zapaleniu wątroby i zabiegach przeprowadzanych na drogach żółciowych.

Preparaty z mniszka nie mogą być stosowane w przypadku niedrożności lub stanów zapalnych dróg żółciowych, niedrożności jelit, wrzodach dwunastnicy i żołądka i w przypadku nadmiernego wydzielania soków żołądkowych.

Kolejnym polecanym ziołem na wątrobę jest ostryż długi (Curcuma longa L.), czyli kurkuma. Ta żółta przyprawa znana z kuchni indyjskiej charakteryzuje się działaniem żółciotwórczym, przeciwzapalnym i bakteriobójczym. Za stymulację wytwarzania żółci oraz jej przepływ przez drogi żółciowe odpowiada kurkumina, która ponadto działała ochronnie na miąższ wątroby. Kurkuma stanowi źródło żelaza, magnezu, wapnia, białka i błonnika. Najsilniejsze działanie w przypadku niewydolności wątroby i kamicy żółciowej wykazują ekstrakty alkoholowe kurkumy.

Na rynku kurkumina występuje pod postacią sproszkowanych kłączy, które należy spożywać od 1 do 3 razy dziennie w dawce od 0,5 do 1 grama. Ponadto na rynku dostępne są tabletek doustne zawierające w składzie ostryż długi, a ich dawkowanie zależy od wskazań producenta.

Kurkuma nie powinna być przyjmowana przez kobiety w ciąży, osoby przyjmujące leki przeciwzakrzepowe.

Poza wspomnianymi powyżej ziołami na wątrobę pozytywny wpływ na regenerację oraz oczyszczanie tego narządu wykazuje korzeń czarnej rzepy czy ziele Brahmi. Korzeń czarnej rzepy jest głównym składnikiem niektórych leków wspomagających czynności wątroby. Świeży sok z czarnej rzepy spożywany w ilościach kilku łyżek dziennie wzmacnia i reguluje czynności wątroby, pęcherzyka żółciowego i przewodu pokarmowego.

Brahmi jest pomocne w przypadku chorej wątroby, gdyż doskonale wiąże metale ciężkie i wykazuje się działaniem chelatującym, skutecznie odciążając wątrobę. Warto też pamiętać o ochraniającym miąższ wątroby przeciwzapalnym i regenerującym zielu kocanki oraz zielu rzepiku. Przeciwwirusowe i bakteriobójcze właściwości mają ziele glistnika wraz z kłączem i korzeniami, ziele dziurawca, boldyna, żywice mirry i kadzidłowca oraz olejek jodły syberyjskiej. Zaleca się ich stosowanie w przypadku infekcji wątroby czy dróg żółciowych. Zioła najlepiej jest kupować w sklepach zielarskich bądź aptekach, przy czym zaleca się wybieranie tych pochodzących z upraw ekologicznych.