Fibromialgia nie jest zwykłym bólem. Jak rozpoznać jej objawy? Sprawdź, jakie ma przyczyny i na czym polega leczenie tej choroby

Fibromialgia to choroba przewlekła zaliczana do grupy reumatyzmu podstawowego. Inna nazywana tej choroby to idiopatyczny rozlany zespół bólowy. Na fibromialgię chorują głównie kobiety w wieku powyżej 40 lat, które stanowią ok. 90 wszystkich pacjentów.

Fibromialgia cechuje się występowaniem bólów mięśniowo-stawowych, zwykle o charakterze uogólnionym. Ich nasilenie zwiększa się na skutek wysiłku fizycznego, stresu oraz zimna.

Chory odczuwa nieustanne zmęczenie, a z powodu towarzyszących mu zaburzeń snu nie jest w stanie skutecznie się regenerować. W związku z tym trudność sprawia mu podejmowanie jakiejkolwiek aktywności zawodowej, a jakość życia ulega znaczącemu obniżeniu. 

Zobacz: Zapalenie zatok jako przyczyna chorób reumatycznych. Tak rośnie ryzyko

Pacjenci z fibromialgią często cierpią jednocześnie na różnego typu choroby współwystępujące. Należą do nich zwłaszcza choroby immunologiczne, zaburzenia hormonalne i infekcje: 

• reumatoidalne zapalenie stawów,
• toczeń rumieniowaty,
• borelioza,
• nadczynność tarczycy,
• niedoczynność tarczycy,
• sarkoidoza,
• nadczynność przytarczyc,
• depresja,
• zaburzenia lękowe,
• zaburzenia osobowości,
• schizofrenia.

Najbardziej typowymi dla fibromialgii objawami jest uogólniony ból, odczuwany w osi ciała, po jego lewej lub prawej stronie, a także poniżej i powyżej linii talii. Zgodnie z wprowadzonymi w 1991 r. kryteriami diagnostycznymi ACR w celu postawienia diagnozy fibromialgii koniecznie było potwierdzenie obecności bólu w określonych rejonach ciała, które tworzą tzw. bolesne punkty „tender points”. Pacjent odczuwa ból podczas ich ucisku za pomocą palca.

Sprawdź: Te przyprawy pomagają przy chorobach reumatycznych, w tym w fibromialgii, co potwierdziły badania

Od 2010 roku obowiązują już nowe kryteria rozpoznawcze, poprawione w 2016 r. Brany pod uwagę jest wskaźnik nasilenia objawów oraz indeks bólu zlokalizowanego określonych rejonach ciała, takich jak: 

• górne ramię,
• dolne ramię,
• bark,
• brzuch,
• klatka piersiowa,
• dolny rejon pleców,
• górny rejon pleców,
• dolna część kończyny dolnej,
• górna część kończyny dolnej,
• pośladek,
• szyja,
• żuchwa.

Oprócz wskazanych wyżej dolegliwości bólowych, pacjenci z fibromialgią doświadczają też innych symptomów, takich jak:

• stany depresyjne,
• brak apetytu,
• nadwrażliwość na światło,
• bezsenność,
• poranna sztywność,
• wymioty,
• zespół jelita drażliwego,
• zaparcia,
• podwyższona temperatura ciała,
• wypadanie włosów,
• ból odczuwany przy oddawaniu moczu,
• migrena,
• szybki męczenie się,
• obrzęk kończyn,
• suchość w jamie ustnej,
• czasowa duszność,
• parestezje,
• zaburzony rytm serca,
• zawroty głowy,
• zimne stopy lub ręce,
• nadpotliwość,
• wrażenie obecności ciała obcego w gardle,
• częste wahania nastrojów,
• zaburzona koncentracja uwagi,
• częstomocz,
• zaburzenia miesiączkowania,
• uczucie wyczerpania.

Jak dotąd badaczom nie udało się rozpoznać dokładnej etiologii fibromialgii. Istnieje jednak kilka prawdopodobnych koncepcji, do których zalicza się zwłaszcza: 

• Choroby autoimmunologiczne – przybywa dowodów na to, że fibromialgia ma charakter choroby z autoagresji; częściej rozwija się też u osób z takimi problemami i predyspozycjami, do których należy płeć żeńska.
• Predyspozycje genetyczne – zgodnie z tą hipotezą przyczyną fibromialgii są zmiany dotyczące genu 5-HTT, który jest odpowiedzialny za syntezę transportera serotoniny. Jego niewłaściwe funkcjonowanie prowadzić ma do nieprawidłowej neurotransmisji serotoninergicznej. U niektórych osób ze zdiagnozowaną fibromialgią obserwuje się również polimorfizm genu receptora serotoninowego 2A.
• Zaburzenia osi podwzgórzowo-przysadkowo-nadnerczowej.
• Niedobór serotoniny – niedostateczna ilość tego neuroprzekaźnika może wynikać ze zbyt dużej gęstości receptorów serotoninowych w synapsach, a także z wpływu określonych przeciwciał znajdujących się w surowicy.
• Zaburzenia snu – jako możliwą przyczynę fibromialgii wskazuje się w tym przypadku długotrwałe utrzymywanie się organizmu w fazie snu „f8”. U chorych obserwuje się większą częstotliwość wchodzenia w fazę snu nieregeneracyjnego oraz spłycenie fazy głębokiego snu.
• Infekcje wirusowe – na potwierdzenie tej hipotezy wciąż przybywa dowodów, a jako sprawców powikłań wymienia się obecnie wirusy grypy, zapalenia wątroby typy B i C czy herpeswirus Epstein-Barr wywołujący mononukleozę, a także powodujęce boreliozę bakterie Borrelia burgdorferi czy pasożyty Giardia lamblia (źródło lambliozy).

Pojawienie się objawów fibromialgii może mieć także związek z różnego typu czynnikami stresogennymi – zarówno o charakterze egzogennym (np. przeciążenia, urazy, problemy socjalne, zmiany pogody), jak i endogennymi (np. zaburzenia psychiczne, choroby reumatyczne i endokrynologiczne). U chorych stwierdza się poza tym większe w porównaniu do badanych z grup kontrolnych stężenie w surowicy interleukiny 6 oraz przeciwciał dla receptora interleukiny 1. 

W leczeniu fibromialgii zalecana jest współpraca pomiędzy specjalistami różnych dziedzin, takich jak zwłaszcza reumatologia, fizjoterapia, psychoterapia oraz psychiatria.

W farmakoterapii stosuje się przede wszystkim leki antydepresyjne nowej generacji, głównie z grupy SSRI oraz NSRI. Niesteroidowe leki przeciwzapalne oraz leki przeciwbólowe zwykle nie są skuteczne.

Obok farmakoterapii uzasadnione jest poddanie się psychoterapii – prowadzonej zwłaszcza w nurcie behawioralno-poznawczym. Pacjent powinien również dbać o codzienną redukcję stresu i uczestniczyć w regularnych ćwiczeniach oraz zabiegach fizjoterapeutycznym. Nasilenie bólu może zostać również zmniejszone za sprawą krioterapii ogólnoustrojowej.

Do tej pory nie udało się potwierdzić skuteczności leczenia z wykorzystaniem metod alternatywnych, takich jak akupunktura, joga czy zmiany dotychczasowej diety.