Borelioza to podstępna choroba od kleszcza, która może nie dawać objawów przez lata. Sprawdź, jak ją zdiagnozować i na czym polega leczenie

Borelioza to choroba zakaźna, nazywana również: chorobą z Lyme i krętowicą kleszczową, która działa bardzo destrukcyjnie na nasz organizm, ponieważ dotyka wielu narządów jednocześnie. Boreliozę wywołują bakterie Borrelia burgdorferi z grupy krętków, które przenoszone są głównie przez kleszcze.

Czytaj też: Prawie o 20 procent więcej zakażonych od kleszczy w pierwszej połowie 2024 r.

Pierwsze objawy boreliozy można zaobserwować już kilka dni po ukąszeniu przez tego niewielkiego pajęczaka. Jednakże pozostałe symptomy tej choroby są na tyle niespecyficzne, że można bardzo łatwo pomylić je z innymi schorzeniami. Dotyczą bowiem układu nerwowego, krążeniowego, mięśniowo-stawowego i narządu wzroku. Dlatego boreliozę mogą rozpoznać lekarze różnych specjalności (np. neurolog, dermatolog, okulista). W praktyce klinicznej duży nacisk kładzie się na wczesne wykrycie choroby, ponieważ minimalizuje to ryzyko późniejszych powikłań, a jednocześnie daje większe prawdopodobieństwo szybkiego powrotu do zdrowia.

Objawy boreliozy we wczesnym stadium rozwoju manifestuje przede wszystkim skóra. Skórne symptomy boreliozy przyjmują postać tzw. rumienia wędrującego, który na ogół pojawia się po 3-30 dniach od ukąszenia przez kleszcza. W przypadku boreliozy u dzieci rumień po kleszczu występuje głównie na: skórze głowy i szyi, natomiast u dorosłych – na kończynach dolnych.

Oprócz tego występują także uogólnione objawy boreliozy:

• podwyższona temperatura ciała,
• bóle głowy,
• bóle stawowo-mięśniowe,
• ogólne osłabienie organizmu,
• złe samopoczucie.

Skórnym objawem boreliozy jest także chłoniak limfocytowy, który przyjmuje postać, odgraniczonego od skóry zmienionej chorobowo, guzka. Zwykle ma on barwę czerwoną lub sinoczerwoną i nie powoduje żadnych dolegliwości bólowych.

Gdy neurologiczne objawy boreliozy przeważają nad innymi symptomami tej choroby, w praktyce klinicznej mówi się o neuroboreliozie. Charakteryzuje się ona zmianami patologicznymi w obrębie układu nerwowego (zarówno centralnego, jak i obwodowego). Wyodrębnia się: neuroboreliozę wczesną (trwającą mniej niż pół roku) i późną (trwającą od pół roku do nawet kilkunastu lat).

Neurologiczne objawy boreliozy to:

• podwyższona temperatura ciała,
• dreszcze,
• bóle stawowo-mięśniowe,
• sztywność mięśni,
• porażenie nerwów czaszkowych (szczególnie: jednostronne),
• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
• przewlekłe zapalenie mózgu i rdzenia kręgowego,
• zaburzenia poznawcze,
• zaburzenia pamięci i koncentracji.

Zobacz też: Jak zrobić badania na boreliozę na NFZ? Jest to możliwe, ale skierowania nie wystawi lekarz rodzinny

Wówczas, gdy objawy boreliozy związane z układem krążenia dominują nad innymi, to można mówić o sercowej postaci tej choroby, która występuje zaledwie u 5 proc. pacjentów. Borelioza ta charakteryzuje się:

• zapaleniem mięśnia sercowego, wsierdzia lub osierdzia.
• migotaniem przedsionków lub częstoskurczami,
• incydentami omdlenia,
• kardiomiopatią.

Zmiany w obrębie układu mięśniowo-stawowego mogą pojawiać się zarówno we wczesnej, jak i późnej fazie boreliozy. Objawy te mogą dotyczyć stawów: kolanowych, skokowych, biodrowych, łokciowych, nadgarstkowych i skroniowo-żuchwowych. Zdecydowanie najczęściej występuje stan zapalny, który ustępuje po odpowiednio ukierunkowanej antybiotykoterapii.

Borelioza w zaawansowanym stadium rozwoju może również skutkować objawami ze strony układu wzrokowego. Zazwyczaj pacjent nie wiąże ich z innymi symptomami tej choroby i wdraża leczenie objawowe, które nie eliminuje przyczyny problemów z narządem wzroku.

Czytaj także: Matka przekazała wirusa niemowlęciu wraz z mlekiem. Planujesz ciążę? Zaszczep się przeciw chorobie przenoszonej przez kleszcze

Najczęstsze objawy boreliozy związane ze wzrokiem to:

• zapalenie spojówek,
• zapalenie tęczówki i naczyniówki,
• zapalenie siatkówki,
• podwójne widzenie,
• czarne plamy w polu widzenia,
• nadwrażliwość na światło.

Borelioza jest odkleszczową i bakteryjną chorobą zakaźną, która często charakteryzuje się podstępnym przebiegiem, ponieważ jej objawy mogą ujawniać się dopiero po wielu latach od ugryzienia przez zakażonego kleszcza. Boreliozę można podejrzewać wówczas, gdy współwystępują objawy dotyczące układu kostno-stawowego, nerwowego i sercowego, a wykonywane badania podstawowe nie wykazują żadnych znaczących odchyleń od normy.

W zaawansowanej fazie boreliozy objawy wskazujące na tę jednostkę chorobową to:

• podwyższona temperatura ciała, dreszcze, nocne poty i uderzenia gorąca,
• utrata masy ciała bez zaistnienia obiektywnych przesłanek do tego,
• bezsenność,
• wypadanie włosów (częste u kobiet),
• nocne drętwienie kończyn dolnych i górnych,
• sztywność stawów, ból kręgosłupa,
• nieregularne miesiączki i tkliwość piersi,
• ból gardła, głowy, żołądka, jąder i mięśni,
• zaburzenia popędu seksualnego,
• kaszel, zadyszka i przyśpieszony oddech,
• nieregularny rytm serca i szmery w sercu,
• zapalenia nerwu trójdzielnego,
• nasilona choroba lokomocyjna,
• zawroty głowy i utrata równowagi,
• zła tolerancja alkoholu i nasilanie się objawów choroby po spożyciu alkoholu,
• zaburzenia pamięci i koncentracji z towarzyszącym otępieniem,
• zmiany nastroju, stany depresyjne, nadmierna drażliwość,
• ataki padaczki,
• porażenie nerwów obwodowych.

W celu zdiagnozowania boreliozy można wykonać dwa typy badań: serologiczne i bezpośrednie. Pierwszy z wymienionych typów polega na badaniu surowicy krwi w celu wykrycia w niej antygenów lub przeciwciał. Najpopularniejszeserologiczne badania na bolerioze:

• Test ELISA to badanie na boleriozę, które polega na wysłaniu surowicy krwi (osocza) do różnych laboratoriów. Dodatni wynik z większości laboratoriów często stanowi warunek otrzymania statusu pacjenta chorego na boreliozę. Warto jednak mieć świadomość, że test ELISA jest bardzo zawodny i pozostawia duży margines błędu. Mimo to cieszy się on dużym powodzeniem, czego przyczyną jest jego stosunkowo niska cena (60-100 zł).
• Test Wesern Blot to badanie na boleriozę polegające na wykrywaniu przeciwciał klasy: IgM i IgG. Rekomendowanym rozwiązaniem jest przeprowadzenie tego typu tekstu w klinikach specjalizujących się w wykrywaniu chorób odkleszczowych. Badanie to może dać wynik fałszywie negatywny w początkowej fazie rozwoju (kilka tygodni po ukąszeniu przez kleszcza). Test WB kosztuje ok. 150-300 zł.
• Badanie PCR jest ukierunkowane jest na wykrycie DNA konkretnych bakterii we krwi i w moczu. Z powodzeniem można je wykonać nawet kilka dni po ukąszeniu przez kleszcza. Cena takiego badania waha się od 180 do 250 zł.
• Badanie LTT polega na wykrywaniu transformacji limfocytów z antygenem Borrelli. Wpływ na wynik tego testu ma antybiotykoterapia. Podstawowym wskazaniem do wykonania tego badania jest podejrzenie nawrotu boreliozy. Cena tego badania to ok. 600 zł.
• Badanie CD57 polega na pomiarze ilości komórek limfocytarnych (oznaczonych jako CD57). Ich znaczny spadek zwykle wiąże się z zakażeniem organizmu bakteriami, odpowiadającymi za boleriozę. Cena tego badania to 180-200 zł, jednakże nie cieszy się ono zbyt dużą popularnością ze względu na brak umiejętności lekarzy w odczytywaniu wyników.

W Polsce leczenie boreliozy przebiega zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych. Obecnie najskuteczniejszym środkiem w leczeniu boreliozy są antybiotyki, w tym głównie:

• betalaktamy: ceftriakson, cefotaksym, aksetyl,
• tetracykliny i glicykliny,
• makrolidy,
• nitroimidazole.

Przy antybiotykoterapii w leczeniu boreliozy warto pamiętać o kilku ważnych zasadach:

1. doksycyklina nie może być stosowana u kobiet w ciąży, kobiet karmiących piersią, a także dzieci poniżej 8. roku życia,
2. stosowanie makrolidów jest rekomendowanie wyłącznie wówczas, gdy istnieją przeciwwskazania do stosowania innych leków,
3. osoby z boreliozą z objawami świadczącymi o zajęciu ośrodkowego układu nerwowego powinny być hospitalizowane.

Borelioza jest chorobą zakaźną, lecz mimo przeprowadzonej i skutecznej antybiotykoterapii nieaktywna postać drobnoustrojów odpowiedzialnych za zakażenie może utrzymywać się jeszcze przez kilka miesięcy. Z tego powodu pacjenci mogą uskarżać się na liczne ogólne objawy boreliozy w tym: ból mięśni, ból stawów, poczucie zmęczenia i zaburzenia funkcji poznawczych.