Neurolog – czym się zajmuje lekarz tej specjalności? Najczęstsze choroby neurologiczne oraz objawy u dzieci, które wymagają konsultacji

Neurologia jest dziedziną medycyny, która zajmuje się chorobami układu nerwowego. Jej wyodrębnienie się z nurtu medycyny wewnętrznej nastąpiło w dziewiętnastym wieku. Dziedziną pokrewną neurologii jest psychiatria. Różnica w zakresie obowiązków zajmujących się nimi lekarzy polega na tym, że psychiatrzy badają i leczą schorzenia, których podłoże stanowią biochemiczne zaburzenia funkcjonowania mózgu, natomiast neurolog zajmuje się chorobami, które uszkadzają układ nerwowy.

Do chorób układu nerwowego należą m.in.:

• zaburzenia nerwowo-skórne,
• zespoły otępienne, m.in. choroba Alzheimera,
• zaburzenia ruchowe, m.in. choroba Parkinsona,
• choroby demielinizacyjne, m.in. stwardnienie rozsiane,
• choroby złącza nerwowo-mięśniowego, m.in. miastenia,
• zakażenia układu nerwowego, m.in. zapalenie mózgu, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
• zaburzenia napadowe, m.in. zaburzenia snu, padaczka, migrena,
• choroby naczyniowe, m.in. udar niedokrwienny mózgu, krwotok śródmózgowy,
• choroby genetyczne, m.in. choroba Wilsona,
• choroby rdzenia kręgowego, m.in. jamistość rdzenia,
• urazy okołoporodowe oraz zaburzenia rozwojowe, m.in. dziecięce porażenie mózgowe,
• zaburzenia płynu mózgowo-rdzeniowego, m.in. wodogłowie,
• neuropatie obwodowe, m.in. porażenie nerwu promieniowego,
• guzy, m.in. glejak, oponiak.

Neurolog to lekarz specjalista, który zajmuje się diagnozowaniem i leczeniem chorób związane z centralnym układem nerwowym (inaczej ośrodkowym układem nerwowym, OUN), do którego należy mózg i rdzeń kręgowy, a także obwodowym okładem nerwowym (nerwami obwodowymi).

Do głównych przyczyn powstawania schorzeń neurologicznych zalicza się:

• urazy,
• wady genetyczne,
• zaburzenia naczyniowe,
• infekcje,
• zatrucia,
• choroby metaboliczne,
• choroby autoimmunologiczne.

Z tego względu neurolog często musi współpracować ze specjalistami innych dziedzin, nadzorować plany zajęć rehabilitacyjnych i konsultować pacjentów rozmaitych oddziałów szpitalnych.

Neurolog przeprowadza wywiad lekarski, a także wykonuje proste badania odruchów fizjologicznych, np. odruchu skokowego, odruchu kolanowego, odruchu ramienno-promieniowego. Koncentruje się również na ocenie prawidłowości chodzenia, czucia powierzchniowego oraz mowy. Dla ustalenia prawidłowej diagnozy może zlecać specjalistyczne badania, takie jak rezonans magnetyczny czy tomografia komputerowa.

Aby zostać neurologiem, konieczne jest ukończenie 5-letnich szkoleń specjalizacyjnych. W ich trakcie lekarz jest zobowiązany przejść szereg kursów i odbyć staże na oddziałach takich jak: internistyczny, psychiatryczny, neurochirurgiczny, intensywna opieka medyczna oraz neurologia dziecięca. Uzyskanie tytułu specjalisty wymaga zdania egzaminu państwowego.

Neurolog zajmuje się chorobami układu nerwowego, które mogą mieć różne przyczyny. Niektóre z nich są bardzo rzadkie, inne natomiast występują stosunkowo często.

Schorzenia i stany, które wymagają leczenia neurologicznego, to najczęściej:

• udary i krwotoki mózgowe,
• stany po udarach,
• stany po urazach,
• stany po zapaleniu mózgu
• padaczka,
• migrena,
• zaburzenia krążenia mózgowego,
• alzheimer,
• choroba Parkinsona,
• schorzenia kręgosłupa,
• miastenia, czyli męczliwość mięśni o podłożu autoimmunologicznym.

Do objawów, które mogą wskazywać na konieczność konsultacji neurologicznej, należą przede wszystkim:

• zawroty głowy,
• dolegliwości bólowe, np. migrenowe bóle głowy,
• ruchy mimowolne,
• drgawki,
• omdlenia,
• zaburzenia koordynacji ruchowej,
• zaburzenia pamięci, widzenia, słuchu,
• zaburzenia czucia,
• drżenie mięśni,
• silne lub częste bóle głowy,
• kurcze mięśni,
• nerwobóle,
• problemy ze snem,
• zaburzenia pracy zwieraczy,
• utrata przytomności.

Tych objawów nigdy nie należy ignorować – nawet gdy są to „tylko” bóle głowy. Niektóre bóle głowy mogą się okazać niebezpieczne dla zdrowia. Warto zwrócić uwagę na to, w jakich sytuacjach ból się pojawiają się bądź nasilają takie dolegliwości. Powodem do umówienia wizyty u neurologa jest zwłaszcza sytuacja, w której występowanie bólu głowy wiąże się z wysiłkiem fizycznym.

Niepokojące są bóle głowy, którym towarzyszą symptomy neurologiczne, takie jak zaburzenia równowagi lub zachowania, niedowład, kłopoty z mową, spowolnienie ruchów. Równie alarmujące są współwystępujące z bólem nudności lub wymioty.

W przypadku często powtarzających się lub silnych bólów głowy, zwłaszcza z jednoczesnym występowaniem wymienionych objawów, konsultacja neurologiczna jest koniecznością. Skierowanie do tego specjalisty najczęściej wystawia lekarz rodzinny, a podstawą jest przeprowadzenie wywiadu lekarskiego.

Badanie neurologiczne jest dokładnym i skrupulatnym badaniem fizykalnym, które obejmuje zarówno obserwację, jak i ocenę ruchów pacjenta, jego umiejętności oraz możliwości wykonywania poleceń. Elementem badania jest sprawdzanie odruchów za pomocą tzw. młotka diagnostycznego. Badanie nie jest bolesne.

Oprócz obserwacji chodu pacjenta lekarz dokonuje również dokładnego przebadania każdej części jego ciała. Neurolog sprawdza też czucie, rozpoznawanie przedmiotów, mowę, wzrok, pamięć, orientację własnej osoby, czasu, miejsca oraz zdolność pisania.

Ocena neurologiczna obejmuje badanie:

• chodu,
• dna oka,
• mowy,
• nerwów czaszkowych,
• czucia powierzchownego,
• tułowia (ruchomości kręgosłupa),
• objawów oponowych,
• głowy (wymiary i kształt czaszki, ustawienie, ruchomość),
• kończyn dolnych (czucie, ułożenie, ruchomość, odruchy, siła, zborność),
• kończyn górnych,
• oględziny – postawa, ułożenie, typ budowy, stan mięśni oraz kości.

Dla wykonania pełnej diagnostyki konieczne bywa zlecenie dalszych badań obrazowych oraz neurofizjologicznych, takich jak rezonans magnetyczny, tomografia komputerowa, badania genetyczne oraz biochemiczne, tomografia emisyjna, elektroencefalografia.

Neurologia dziecięca jest jednym z działów neurologii ogólnej. Neurolog dziecięcy zajmuje się rozpoznawaniem i leczeniem chorób układu nerwowego niemowląt, dzieci i młodzieży.

Konsultacji neurologa dziecięcego w trakcie pierwszych miesięcy życia wymagają wszystkie wcześniaki, czyli dzieci urodzone przed wyznaczonym terminem rozwiązania.

Kontrole neurologiczne dzieci wskazane są także w sytuacji, gdy miejsce miały:

• poród przez cesarskie cięcie,
• ciąża mnoga,
• niska waga urodzeniowa dziecka,
• problemy podczas porodu,
• problemy zdrowotne matki w trakcie ciąży.

Konsultacja neurologiczna niemowląt jest kluczowa dla ich dalszego rozwoju. Bardzo istotne jest, aby rodzice dokładnie przyglądali się swoim dzieciom i kontrolowali, czy nie pojawiają się u nich żadne niepokojące objawy. Do takich należą m.in.:

• wiotkość ciała,
• tiki nerwowe,
• częste zaciskanie pięści,
• wzmożone napięcie ciała,
• problemy z nauką i koncentracją,
• zaburzenia snu, m.in. bezsenność, sen niespokojny, zbyt długi, zbyt krótki,
• częste kolki oraz wymioty,
• drżenia ciała, drgawki,
• nienaturalne wyginanie ciała,
• problemy z jedzeniem,
• asymetria ciała,
• brak reakcji na bodźce zewnętrzne.

Nie zawsze występowanie któregoś z tych objawów świadczy o schorzeniu neurologicznym. Lepiej jednak skonsultować dany symptom ze specjalistą, aby mieć pewność, że dziecko rozwija się w sposób prawidłowy.

ZOBACZ: Co to jest udar i czym się różni od wylewu? Ekspert: Magdalena Podbrożna, neurolog