Te objawy mogą oznaczać wrzody, raka żołądka oraz nadkwasotę, refluks i inne choroby. Po czym poznać, że choruje żołądek?

Ból żołądka, uczucie pieczenia, gniecenie, zgaga… dolegliwości ze strony tego narządu to dla wielu osób codzienność, tymczasem objawów takich nie wolno ignorować. Mogą one sygnalizować chorobę.

Wrzody żołądka to uszkodzenia błony śluzowej wyściełającej ten narząd, choć mogą też rozwijać się w dolnej części przełyku lub w początkowym odcinku jelita cienkiego, czyli dwunastnicy, przysparzając podobnych dolegliwości.

Objawy wrzodów żołądka to między innymi:

• palący ból w nadbrzuszu, który może być odczuwany od pępka do klatki piersiowej,
• nudności i wymioty
• zmiany dotyczące apetytu,
• niestrawność,
• ciemno zabarwiony lub krwisty stolec,
• niewyjaśniona utrata wagi,
• ból w klatce piersiowej.

Ból może mieć różne nasilenie i nawet wybudzać w nocy, jednak niewielkie wrzody żołądka we wczesnej fazie rozwoju nie wywołują żadnych objawów.

Przyczyną problemu jest fakt, że żołądek wytwarza stężony kwas i enzymy rozkładające białka, przed którymi chroni go śluz również produkowany przez jego wyściółkę. Gdy śluzu jest za mało lub działa nieprawidłowo, powstają uszkodzenia nabłonka. Sprzyja temu m.in. zakażenie bakterią Helicobacter pylori, której nosicielem jest aż 80 proc. Polaków, a także częste sięganie po leki z grupy NLPZ, palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu czy radioterapia.

Wrzody żołądka lub dwunastnicy ma w pewnym momencie swojego życia co dziesiąty mieszkaniec krajów zachodnich. Zapadalność na chorobę wrzodową wynosi w Polsce wynosi 156 osób na 100 tys. ludności.

Wrzody są stosunkowo łatwe do wyleczenia, jednak pozostawione bez terapii mogą przyczynić się do rozwoju poważnych problemów. Jedną z tych konsekwencji jest rak żołądka.

Rak żołądka to rozwój nieprawidłowych komórek w jego błonie śluzowej, które tworzą guz. Całkowite ryzyko zachorowania na ten nowotwór zwiększa się prawie dwukrotnie w przypadku zakażenia H. pylori, jednak od tego czasu może upłynąć nawet 30 lat. Sprzyjają mu też wrzody. Warto przy tym wiedzieć, że bakteria wywołuje ich rozwój tylko u co dziesiątej osoby, a część wrzodów powstaje ponadto bez jej udziału.

Na możliwy rozwój raka żołądka, a zwłaszcza nowotworu złośliwego, wskazują niepokojące objawy, takie jak:

• stały, słaby ból żołądka, który może nasilać się po jedzeniu,
• mdłości i wymioty,
• częste zgagi,
• utrata apetytu,
• gwałtowne chudnięcie,
• ciągłe wzdęcia,
• powiększenie obwodu brzucha,
• wczesna sytość po jedzeniu – uczucie pełności nawet po spożyciu niewielkiej porcji,
• odbijanie się po posiłku,
• nadmierne zmęczenie,
• niedokrwistość i związana z tym bladość skóry,
• obecność krwi w stolcu,
• rozwój żółtaczki, czyli zażółcenie skóry i białek oczu,
• obecność wyczuwalnego guza poniżej żeber albo w okolicach obojczyków (przerzuty do węzłów chłonnych).

Rak żołądka we wczesnym stadium rozwoju rzadko wywołuje objawy, dlatego jest trudny do zdiagnozowania. Gdy już się pojawią, możliwości leczenia są ograniczone ze względu na przerzuty do węzłów chłonnych, a nawet odległych narządów.

Na świecie okres 5 lat od diagnozy (uznawany w onkologii za całkowite wyleczenie) przeżywa blisko 30 proc. pacjentów. W Polsce w 2019 r. było to niespełna 21 procent. Chorują i umierają głównie osoby po 50. roku życia, częściej mężczyźni niż kobiety. Rocznie diagnozuje się co najmniej 5,2 tys. przypadków raka żołądka.

Nerwica żołądka to dolegliwości ze strony tego narządu, które mają przyczyny emocjonalne, przede wszystkim związane ze stresem. Zaburzenie są wynikiem silnego unerwienia układu pokarmowego i ma charakter psychosomatyczny.

Objawy nerwicy żołądka to m.in.:

• uczucie spięcia, kolki, skurcze w żołądku,
• ból żołądka,
• mdłości, wymioty,
• zgaga, odbijanie się, ucisk w gardle,
• brak apetytu,
• drżenie mięśni,
• niepokój,
• częste wzdęcia,
• niestrawność lub szybka sytość przy jedzeniu,
• opuchlizna żołądka,
• przyspieszona perystaltyka jelit, biegunki,
• zaparcia,
• częste oddawanie moczu.

Dolegliwości pojawiają się lub nasilają w chwilach silnego napięcia nerwowego, a ból żołądka najczęściej poprzedzony jest jego gwałtownym skurczem. Ponieważ skutki nerwicy dotykają nie tylko żołądek, często pojawiają się też palpitacje serca, wzmożone pocenie się, drżenia czy ucisk w klatce piersiowej. Objawy te pomagają odróżnić emocjonalne podłoże dolegliwości od przyczyn chorobowych.

Zapalenie błony śluzowej żołądka to częsty skutek jej podrażnienia i uszkodzenia, również w efekcie rozwoju infekcji. Częstą przyczyną problemu nazywanego także nieżytem czy katarem żołądka są czynniki toksyczne, jak alkohol, niesteroidowe leki przeciwzapalne czy żółć. Stan zapalny może mieć ponadto podłoże autoimmunologiczne. Natomiast czynniki zakaźne to w 90 proc. przypadków bakteria Helicobacter pylori – wywołany przez nią stan zapalny ma jednak przebieg bezobjawowy.

Do objawów zapalenia żołądka należą dolegliwości takie jak:

• niestrawność odczuwana jako wczesne uczucie sytości i pełności po posiłku,
• pieczenie lub ból w nadbrzuszu,
• zgaga i odbijanie się,
• mdłości i wymioty,
• krwawienie wewnętrzne, widoczne w wymiotach i podobne m.in. do fusów do kawy, lub jako krwiste stolce (w postaci ostrej zapalenia),
• niedokrwistość (w postaci przewlekłej choroby).

Problem wymaga leczenia, inaczej może z czasem rozwinąć się choroba wrzodowa, niedobory składników odżywczych, anemia, a także rak żołądka. W ostrej postaci zapalenia może dojść do zagrażającej życiu perforacji żołądka.

Refluks żołądkowy to cofanie się treści pokarmowej z żołądka lub dwunastnicy do przełyku. Skutkiem drażnienia jego śluzówki przez kwas solny jest rozwój określonych dolegliwości.

Do objawów refluksu należą:

• zgaga, czyli uczucie palenia opisywane też jako pieczenie za mostkiem (choć nie zawsze występuje),
• chrypa i odchrząkiwanie,
• ból i pieczenie przełyku, gardła, języka,
• podrażnienie krtani,
• suchy kaszel,
• ból w klatce piersiowej promieniujący do barku,
• uczucie obecności ciała obcego w przełyku,
• uporczywe czkawki,
• nudności,
• krew w wymiotach lub stolcu,
• tracenie na wadze.

Przyczyną refluksu jest zaburzenie pracy zwieracza przełyku, wynikające pierwotnie m.in.. z przejadania się, jedzenia wieczorem, ciąży, otyłości, palenia, picia alkoholu, a także przyjmowania wielu pokarmów i leków. Jeśli dolegliwości występują częściej niż 2 razy w tygodniu, mówimy o chorobie refluksowej przełyku (ang. GERD).

Na chorobę refluksową zapada w Polsce 325 osób na 100 tys. ludności. Obecnie może mieć ją nawet 40 proc. dorosłej populacji.

Dolegliwości należy leczyć, a ich przyczynę usunąć, inaczej grożą rozwojem powikłań. Należą do nich zwężenie i zniszczenie nabłonka przełyku, krwawienia, rozwój wrzodów, stanów zapalnych czy astmy.

Stan nazywany też niedokwaszonym żołądkiem czy brakiem kwasu solnego to sytuacja, gdy narząd ten wytwarza niedostateczną ilość kwasu solnego. Jest to przyczyną zaburzeń trawienia określonych pokarmów i wchłaniania składników odżywczych.

Bez odpowiedniego leczenia problem może skutkować powikłaniami takimi jak anemia, niedobory pokarmowe, powstanie uszkodzeń w przewodzie pokarmowych, rozwój infekcji, a także chorób przewlekłych.

Objawy niedokwaszonego żołądka to m.in.:

• wzdęcia,
• częste odbijanie się,
• ból żołądka,
• zgaga,
• wzdęcia,
• biegunki,
• nudności po zażyciu witamin lub innych suplementów diety,
• chęć jedzenia przy braku głodu,
• niestrawność,
• obecność niestawionego jedzenia w stolcu,
• zmęczenie,
• częste infekcje układu pokarmowego,
• wypadanie włosów,
• osłabienie i kruchość paznokci,
• anemia z niedoboru żelaza,
• inne niedobory pokarmowe, m.in. wapnia, magnezu, witaminy B12,
• niedożywienie białkowe,
• zaburzenia neurologiczne, takie jak mrowienie, drętwienie mięśni czy pogorszenie jakości widzenia.

Niedokwaszenie żołądka może wynikać z niedoboru cynku i witamin z grupy B, zażywania leków, infekcji H. pylori, stresu, starszego wieku. Może być też związane z występowaniem poważnych chorób, w tym niezdiagnozowanych, takich jak alergie, łuszczyca, AZS, toczeń, choroby tarczycy czy osteoporoza. Zawsze należy więc zidentyfikować przyczynę dolegliwości w wprowadzić leczenie, by zapobiec powikłaniom zdrowotnym.

Nadkwasota żołądka to wydzielanie przez niego nadmiernej ilości kwasu solnego, który razem z enzymami pomaga rozkładać białka. Jest ono regulowane przez hormony i układ nerwowy, a skutkiem zaburzeń tej kontroli są nieprzyjemne i z czasem bardzo niebezpieczne dolegliwości. Nie są jednak specyficzne i w dużej mierze przypominają symptomy innych problemów żołądkowych.

Objawy nadkwasoty żołądka to zwłaszcza:

• zgaga i kwaśne odbijanie się,
• dyskomfort trawienny, który może pogarszać się na czczo i przy długich przerwach między posiłkami,
• bóle w środkowej części nadbrzusza,
• wzdęcia,
• nudności, ew. wymioty,
• zmniejszenie apetytu,
• spadek masy ciała.

Przyczyn nadkwasoty jest wiele i należy do nich nie tylko infekcja bakterią H. pylori, ale też zapalenie zanikowe błony śluzowe żołądka, guz w tym narządzie, niewydolność nerek czy anemia złośliwa. Często to jednak skutek nadużywania niektórych leków, sięgania po używki takie jak kawa, alkohol i tytoń, a także nieprawidłowej, kwasotwórczej diety (fast food, dania tłuste, smażone, ciężkostrawne, mięsne i bogate w inne produkty odzwierzęce, wyroby wysokoprzetworzone). To ponadto okresowy efekt odstawienia leków przeciw nadkwasocie, które hamują produkcję kwasu solnego.

W przypadku wystąpienia objawów nadkwaśności żołądka warto wyeliminować jej możliwe przyczyny, a najlepiej przejść też na lekkostrawną dietę alkaliczną (zasadotwórczą). Gdy to nie przyniesie skutku, konieczne może być leczenie, które bez zmiany nawyków nie przyniesie jednak trwałych skutków. Niepodjęcie terapii grozi powikłaniami takimi jak rozwój choroby refluksowej, zapalenia, nadżerek i wrzodów żołądka, a także infekcji błony śluzowej. W efekcie może więc prowadzić do zachorowania na raka tego narządu.