Salmonella to groźna bakteria nie tylko z żywności. Zobacz, jakie są objawy zatrucia Salmonellą, jak uniknąć zakażenia oraz jak je leczyć

Salmonella to rodzaj niebezpiecznej bakterii z rodziny Enterobacteriaceae. Zakażenie pałeczkami Salmonelli wywołuje chorobę zwaną salmonellozą i stanowi jedną z najczęstszych przyczyn zatruć pokarmowych oraz biegunek bakteryjnych. Oprócz zatrucia bakteria może wywołać także tyfus oraz dur rzekomy.

Zatrucia pokarmowe stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia, ponieważ nie tylko prowadzą do odwodnienia organizmu z powodu biegunki i wymiotów, ale mogą też prowadzić do rozwoju zapalenia stawów, zakażenia narządów wewnętrznych, a nawet sepsę, czyli zagrażającej życiu infekcji ogólnoustrojowej.

Czytaj także: Uwaga na skażone jajka. GIS ostrzega: wykryto na nich salmonellę, a spożycie grozi zatruciem. Sprawdź, czy nie masz ich w domu

Na zakażenie Salmonellą najbardziej narażone są noworodki, niemowlęta, małe dzieci, pacjenci szpitali, osoby o obniżonej odporności oraz pacjenci przyjmujący antybiotyki. U tych pacjentów infekcja pałeczkami Salmonelli i wywołane przez nie zatrucie pokarmowe przebiegają zazwyczaj najciężej.

Objawy zatrucia Samonellą pojawiają się po około 8 godzinach od zjedzenia zakażonych tą bakterią produktów żywnościowych. Zakażenie u dziecka i osoby dorosłej przebiega w zasadzie podobnie, przy czym u małych dzieci może mieć groźniejsze skutki z uwagi na ich niewykształconą odporność.

Objawy zatrucia Salmonellą to przede wszystkim:

• gorączka,
• ból brzucha,
• biegunka,
• wymioty.

Szczególnie niebezpieczna jest salmonelloza u noworodka i niemowlaka, ponieważ tak młody organizm nie radzi sobie jeszcze dobrze z chorobotwórczymi mikroorganizmami. Szybko może dojść do odwodnienia oraz do zagrażającego życiu dziecka stanu uogólnionego zakażenia bakteryjnego.

Zobacz: Ból brzucha po jedzeniu – to może być objaw poważnej choroby

Salmonellą zarazić się można, jedząc żywność skażoną jej bakteriami, przede wszystkim produkty białkowe, w których świetnie się rozwija i może przetrwać przez długi czas. Szczególnie uważać trzeba na t zwierzęce, jak surowe mięso, przetwory mięsne, nabiał, surowe jaja oraz produkty je zawierające.

Bakteria może też jednak znajdować się na skórkach warzyw lub owoców, jeśli zostały one zanieczyszczone odchodami zwierzęcymi lub jeśli miały styczność z zakażonymi produktami, na przykład w sklepie albo w lodówce. Pałeczki Salmonella stwierdza się ponadto w przyprawach, które nie mogą być sterylizowane w celu pozbycia się drobnoustrojów, bo utraciłyby swoje właściwości.

Zakażenie żywności może nastąpić na etapie produkcji, może też być spowodowane nieprzestrzeganiem zasad higieny w miejscu, gdzie jedzenie jest przygotowywane i wydawane, czyli w lokalu gastronomicznym – na przykład w restauracji, jadłodajni czy ulicznej budce z ciastkami i lodami.

Przyczyną zatrucia pokarmowego Salmonellą może też być zjedzenie mięsa chorego zwierzęcia lub wypicie zakażonego mleka, a także zjedzenie nabiału wyprodukowanego z mleka pochodzącego od chorego zwierzęcia. Częstym źródłem zakażenia Salmonellą są też jajka zanieczyszczone odchodami lub pochodzące od chorych kur. Dotyczy to produktów surowych, ponieważ bakterie te giną podczas obróbki termicznej.

Zatrucie pokarmowe może też pojawić się na skutek niemycia lub niezbyt dokładnego umycia rąk przed jedzeniem albo podaniem jedzenia. Najskuteczniejszym sposobem ochrony przed zakażeniem pałeczkami Salmonelli jest więc zachowywanie zasad higieny w żywieniu.

Salmonelloza nazywana jest czasem „chorobą brudnych rąk”, ponieważ bakterie Salmonelli obecne są w kale. Z tego względu należy zawsze dokładnie myć ręce po skorzystaniu z toalety.

Nosicielami tej bakterii są też popularne miejskie gołębie i inne ptaki, dlatego zawsze bardzo dokładnie trzeba myć ręce, jeśli miało się kontakt z ich odchodami, o co nietrudno w parku czy na skwerze. Dotyczy to zwłaszcza dzieci, które dotykają na spacerze różnych przedmiotów, a następnie wkładają ręce do buzi.

Wysoki odsetek nosicielstwa występuje także u gadów. Jak pokazują badania, pałeczki Salmonelli występują niemal u połowy populacji żółwi. Jeśli więc mamy takie zwierzę w domu lub jeśli odwiedzamy kogoś, kto hoduje żółwia albo jaszczurkę, należy umyć ręce po kontakcie ze zwierzakiem lub po dotykaniu jego terrarium. Niedopuszczalne jest też wylewanie wody z akwaterrariów dla żółwi wodnych do zlewu kuchennego oraz podawanie zwierzętom wody i jedzenia z naczyń, z których następnie korzystają ludzie.

Pierwsza pomoc w przypadku zatrucia pokarmowego wywołanego pałeczkami Salmonella u starszych dzieci i dorosłych polega na podaniu węgla leczniczego i odpowiednim nawadnianiu organizmu. Należy zastosować lekkostrawną dietę, a najlepiej przez dzień lub dwa się przegłodzić. Można stosować preparaty nawadniające i elektrolitowe dostępne w aptekach bez recepty.

Jeśli objawy zatrucia nie ustępują w ciągu 3 dni lub jeśli są wyjątkowo ciężkie, należy skonsultować się z lekarzem. Niektóre przypadki zatrucia Salmonellą wymagają leczenia antybiotykami, a nawet pobytu w szpitalu. Dotyczy to zwłaszcza małych dzieci, niemowląt oraz osób z obniżoną odpornością i po zabiegach.

Domowe leczenie zatrucia Salmonellą to przede wszystkim dieta, odpoczynek, przyjmowanie węgla leczniczego i preparatów nawadniających i elektrolitowych. Na gorączkę, szczególnie u dziecka, można podać leki przeciwgorączkowe dostępne bez recepty.

Jeśli takie leczenie nie działa, konieczna jest wizyta u lekarza i zrobienie posiewu, żeby dokładnie dobrać odpowiedni i skuteczny antybiotyk.

Nie należy zapominać, że zatrucie Salmonellą to poważny stan, zwłaszcza u małych dzieci. W takim przypadku nie warto czekać aż objawy się nasilą – należy jak najszybciej skontaktować się z pediatrą, który oceni czy stan dziecka jest na tyle poważny, że konieczne jest wdrożenie terapii antybiotykiem, czy wystarczy domowe leczenie zatrucia.

Salmonelloza u kobiet w ciąży daje dokładnie takie same objawy jak u innych osób, jest jednak o tyle niebezpieczna, że może doprowadzić do poronienia, przedwczesnego porodu, sepsy oraz do zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych ciężarnej kobiet.

Leczenie zatrucia pokarmowego u kobiety w ciąży polega przede wszystkim na nawadnianiu organizmu i odpoczynku oraz przestrzeganiu lekkostrawnej diety. Można podawać węgiel leczniczy. W przypadkach ciężkiego zatrucia pokarmowego wywołanego bakteriami Salmonelli włączana jest terapia antybiotykami (ampicylina), ponieważ zagrożenia nieleczonej salmonellozy w ciąży są większe niż ewentualne ryzyko antybiotykoterapii.

Czytaj też: Zagrożenia w żywności. Jakie bakterie mogą występować w popularnych produktach spożywczych?

Salmonella ginie w temperaturze 65 stopni Celsjusza, warto więc podgrzewać potrawy przed ich podaniem, dokładnie dopiekać mięso i dogotowywać jajka. Jajka przed gotowaniem należy dokładnie umyć, a jeśli używamy ich na surowo, skorupkę warto jest przed rozbiciem sparzyć wrzątkiem. Obok przestrzeganie zasad higieny w żywieniu jest to podstawowa metoda ochrony przed zakażeniem.

Ponadto Salmonella nie lubi niskiej temperatury, więc więc unikać zakażeń, należy przechowywać ją w lodówce, a najlepiej w zamrażalniku. Dotyczy to zwłaszcza produktów surowych lub przygotowanych z użyciem surowych jaj. Niebezpieczeństwo zatrucia dotyczy także dań serwowanych na przyjęciach, kiedy zbyt długo na stole stoją potrawy takie jak pasty jajeczne, majonez i sałatki z majonezem, ryby i surowe mięso (na przykład tatar).

Ponadto nie powinno się rozmrażać i ponownie zamrażać jedzenia. Zwłaszcza mięso, drób, ryby i lody nie mogą być pod żadnym pozorem ponownie zamrażane. Natomiast jeśli surowe mięso i jaja przechowywane są w lodówce, nie powinny mieć styczności z innymi produktami, których nie gotujemy przed podaniem, na przykład z owocami.

Bakterie Salmonelli bardzo dobrze czują się na drewnianych deskach do krojenia, więc produkty takie jak surowe mięso warto jest kroić na deseczce plastikowej albo z hartowanego szkła. Polecane są deski do krojenia w odmiennych kolorach do poszczególnych rodzajów produktów.

Od pracowników lokali, w których przygotowywana i podawana jest żywność (w tym cukierni i lodziarni), wymagane jest posiadanie aktualnej książeczki sanepidowskiej, stwierdzającej między innymi brak nosicielstwa Salmonelli. Warto jednak wiedzieć, że nie wszyscy pracownicy lokali gastronomicznych wchodzą w posiadanie takiej książeczki legalnie, to jest wykonując wymagane badania – dokument ten można kupić w internecie za kilkadziesiąt złotych.

Jeśli więc lokal budzi nasze zastrzeżenia pod względem czystości, a jedzenie w nim serwowane nie wydaje się zbyt świeże, lepiej powstrzymać się od konsumpcji. Dotyczy to zwłaszcza wszelkich sałatek z majonezem, lodów i deserów przygotowanych z użyciem surowych jaj. Należy jednak pamiętać, że osoba będąca nosicielem, która podaje nawet świeże jedzenie, może skazić je
chorobotwórczymi drobnoustrojami.

Zasada mycia rąk i przestrzegania higieny bezwzględnie obowiązuje w miejscach takich jak szpital czy przychodnia, gdzie szczególnie łatwo o infekcje nie tylko tą bakterią, ale też innymi groźnymi dla zdrowia mikrobami.