Objawy stłuszczenia wątroby nie zawsze dają o sobie znać. Może na nie cierpieć nawet co 4. dorosły. Tymczasem NAFLD to zagrożenie dla serca

Niealkoholowe stłuszczenie wątroby jest chorobą, która rozwija się na skutek nadmiernego nagromadzenia tłuszczu w wątrobie, co może prowadzić do zapalenia i powstawania bliznowatych zwłóknień. Nie wywołuje przy tym objawów – w zaawansowanym stadium to zwykle złe samopoczucie, osłabienie i dyskomfort w prawym nadbrzuszu.

Zobacz także: Robisz to przez większość dnia? Prowadzi do stłuszczenia i marskości wątroby. Uszkodzenie narządu da się odwrócić

Według najnowszych szacunków niealkoholowe stłuszczenie wątroby ma już 1 na 4 dorosłe osoby na świecie – podano w oświadczeniu ekspertów Amerykańskiego Towarzystwa Kardiologicznego, które zaprezentowano 14 kwietnia 2022 r. na łamach pisma „Arteriosclerosis, Thrombosis, and Vascular Biology”. Problem ten, związany ze stylem życia, dotyczy zwłaszcza społeczeństw zachodnich.

Czytaj także: Co roku robisz przegląd samochodu, a co z badaniami? „Prowadź się zdrowo”, zadbaj o dietę i nie dopuść do rozwoju stłuszczenia wątroby

Nieleczona choroba, która jest nazywana w skrócie NAFLD (z ang. non-alcoholic fatty liver disease), przechodzi z czasem w niealkoholowe stłuszczeniowe zapalenie wątroby (NASH, non-alcoholic steatohepatitis). Należy jednak pamiętać, że do powstawania podobnych depozytów tłuszczu w wątrobie prowadzić może także nadmierne spożycie alkoholu, wtedy jednak mówimy o alkoholowym stłuszczeniu wątroby (AFLD, alcoholic fatty liver disease).

O czym jednak mówi się za mało, stłuszczenie wątroby jest istotnym czynnikiem rozwoju chorób serca. Potwierdziła to opisana w „The Lancet” analiza 36 badań klinicznych, która objęła dane ponad 5,8 mln osób w średnim wieku.

U osób z NAFLD ryzyko rozwoju schorzeń układu sercowo-naczyniowego i śmiertelnych incydentów kardiologicznych, takich jak udar czy zawał, jest o 45 proc. większe niż u osób bez tego problemu. Gdy w wątrobie są już zwłóknienia, zagrożenie to rośnie aż o 150 procent. Na prawdopodobieństwo to nie wpływa przy tym wiek, płeć, zawartość tkanki tłuszczowej w ciele, zaburzenia glikemii ani inne powszechne czynniki ryzyka kardiometabolicznego.

Polecamy: Bezpłatne badania wątroby w 16 miastach Polski. W wątrobusie zbadasz wątrobę urządzeniem Fibroscan. Zobacz adresy i sprawdź, jak się zapisać

Z dostępnych danych wynika także, że wiodącą przyczyną zgonów wśród osób z niealkoholowym stłuszczeniem wątroby są choroby serca. NAFLD stanowi także najczęstszą przyczynę wykonywania operacji przeszczepu wątroby.

Stłuszczenie wątroby jest jednak chorobą ukrytą lub często niediagnozowaną przy wykonywaniu rutynowych badaniach medycznych. Leczone wcześnie może być jednak zatrzymane, a zmiany dają się do pewnego stopnia cofnąć. Dlatego tak ważna jest świadomość tego problemu i podjęcie działań prewencyjnych zwłaszcza w przypadku występowania czynników ryzyka stłuszczenia.

Stłuszczenie wątroby rozwija się pod wpływem nadmiernego spożycia alkoholu i grozi osobom spożywającym go w nadmiarze. Ta postać choroby jest związana z wysoką toksycznością produktów przemian etanolu w organizmie. W przypadku niealkoholowego stłuszczenia wątroby najważniejszym czynnikiem rozwoju oraz progresji choroby jest otłuszczenie całego ciała.

Dotyczy to także dzieci, wśród których NAFLD dotyczy 7-10 proc. populacji. U tych, które są otyłe lub mają cukrzycę, niealkoholowe stłuszczenie wątroby występuje 2-3 razy częściej niż u maluchów bez takich problemów.

Według badań omówionych w „Clinical and Experimental Hepatology” otyłość sprzyja postępowaniu NAFLD w większym stopniu niż pozostałe główne czynniki, takie jak cukrzyca typu 2 (podniesione stężenie glikowanej hemoglobiny HbA1c we krwi) oraz dyslipidemia, czyli zaburzenia lipidowe krwi, a tym nadmierny poziom cholesterolu we krwi.

Jednoczesne leczenie tych trzech problemów naraz pozwala z dużym prawdopodobieństwem cofnąć zmiany zwłóknieniowe w wątrobie pacjenta w okresie 5-letnim, co udowodniono na postawie badań metodą Fibroscan.

Należy jednak pamiętać, że 10-15 proc. pacjentów ze stłuszczeniem wątroby to osoby z prawidłową, a nawet zmniejszoną masą ciała, które mają zaburzenia metaboliczne. Największe zagrożenie dotyczy osób z prawidłowym BMI i otyłością brzuszną, czyli tkanką tłuszczową zlokalizowaną w jamie brzucha.

Do rozwoju niealkoholowego stłuszczenia wątroby najczęściej prowadzą nieprawidłowe nawyki, takie jak wysokoenergetyczna, niezbilansowana dieta i siedzący tryb życia. Są one źródłem zaburzeń metabolicznych, w wyniku których rozwija się też otyłość, cukrzyca i miażdżyca. Warto więc zadbać o prewencję tych chorób, a także regularne badania profilaktyczne, jeśli są już stwierdzone.

NAFLD rozwija się niepostrzeżenie. Z początku pacjenci nie odczuwają żadnych jego objawów i czują się ogólnie dobrze, a zmiany mogą nie być widoczne w badaniach lub przypisane np. działaniu ubocznemu leków czy niedawnej konsumpcji alkoholu.

Podstawową metodą diagnostyczną w przypadku stłuszczenia wątroby jest badanie enzymów wątrobowych we krwi. Jeśli już jednak występują odchylenia wyników od normy (bo wcale nie muszą), mogą to być stężenia tylko lekko podniesione i nie wzbudzić podejrzeń lekarza.

Tak zwane próby wątrobowe obejmują oznaczenie we krwi poziomu pięciu enzymów:

• AspAT (AST) – aminotransferaza asparaginianowa,
• AIAT (ALT) – aminotransferaza alaninowa,
• ALP – fosfataza zasadowa (alkaliczna),
• GGTP – gamma-glutamylotranspeptydaza,
• LDH – dehydrogenaza mleczanowa,
• BIL – bilirubina całkowita.

Zmiany w wątrobie w postaci stłuszczeń i zwłóknień mogą być widoczne w badaniu USG jamy brzusznej, które wraz z badaniami enzymów wątrobowych powinno być wykonywane u osób z nadmiernym BMI, cukrzycą, nieprawidłową glikemią i lipidogramem.

Polecane jest także badanie elastograficzne wątroby, które stanowi bezinwazyjny i bezbolesny pomiar sprężystości tkanek. Przeprowadza się je przy pomocy urządzenia o nazwie Fibroscan. Podobną metodą jest elastografia SWE, przy czym oba badania mają swoje zalety i wady. Badanie Fibroscanem są łatwiej dostępne i refundowane przez NFZ, a koszt wykonania go na własną rękę to ok. 300 zł.

Badanie elastograficzne zalecane w miejsce stosowanej też biopsji wątroby, która jest kilkukrotnie droższa stanowi ostateczne potwierdzenie diagnozy bardziej zaawansowanych stadiów choroby.

Dzięki wczesnej diagnostyce w wielu przypadkach rozwojowi NAFLD i NASH można zapobiec, choć w przypadku skłonności genetycznych odpowiedni styl życia może nie być wystarczający lub nie zapobiec pogłębianiu się stłuszczenia wątroby, a także rozwojowi zapalenia, marskości, a nawet raka wątroby.

Zalecane są zmiany w diecie: zmniejszenie ilości tłuszczu i cukrów w diecie, unikanie alkoholu oraz spożywanie większej ilości warzyw i pełnoziarnistych produktów zbożowych. Jedyną zalecaną dietą w profilaktyce i leczeniu stłuszczenia wątroby jest przy tym model żywienia w stylu śródziemnomorskim.

Kluczowa jest także redukcja nadmiernej masy ciała. W badaniach potwierdzono jednak, że utrata zaledwie 10 proc. wagi ma dobitny wpływ na zmniejszenie ilości tłuszczu w wątrobie i zmian zwłóknieniowych. Aby uzyskać korzystne efekty, trzeba jednak zrzucić do najmniej 5 proc. wagi.

Skuteczne jest także włączenie 20-30 min aktywności fizycznej dziennie, które również pomaga zmniejszyć otłuszczenie wątroby i insulinooporność komórek organizmu nawet w sytuacji, gdy masa ciała nie ulegnie zmianie.