Rak wątroby – objawy, przyczyny, diagnostyka, leczenie i rokowania. Czy rak wątroby jest uleczalny? Ile się żyje po usłyszeniu diagnozy?

Wątroba to jeden z najważniejszych i największych organów w ciele człowieka. Zbudowana jest z czterech płatów ulokowanych tuż pod przeponą, a nad jelitami i żołądkiem. Wątroba chroni przed toksynami, odpowiada za metabolizm leków, alkoholu oraz niektórych substancji odżywczych. Uczestniczy w przemianach białek, węglowodanów i tłuszczu, a także stanowi magazyn niektórych substancji zapasowych m.in. glukozy, żelaza i miedzi.

Czytaj także: GIS wycofuje popularne tabletki na ból gardła i kaszel. Zostały skażone toksyczną substancją. Sprawdź, czy nie masz ich w domu

Rak wątroby to rodzaj choroby nowotworowej znajdującej się w czołówce najczęściej diagnozowanych i przyczyniających się do zgonu w niedługim czasie od wykrycia. Każdego roku raka wątroby stwierdza się aż u 3000 osób! W 90 % przypadków jest to rak wątrobokomórkowy (ang.: hepatocellular carcinoma, HCC), a więc wywodzący się z właściwych komórek tego narządu (hepatocytów). Drugim typem jest rak rozwijający się z komórek wewnątrzwątrobowych przewodów żółciowych (ang.: cholangiocarcinoma), który diagnozowany jest w ok. 10 procent przypadków.

Rak wątroby znacznie częściej wykrywany jest u mężczyzn niż u kobiet, co prawdopodobnie wynika ze zdrowszego trybu życia prowadzonego przez panie.

Rak wątroby to rodzaj choroby nowotworowej, w której rozwoju kluczowe znaczenie ma styl życia. Większość nowotworów rozwija się w wątrobie objętej stanem zapalnym lub marskością. Marskość wątroby to stan, w którym właściwe tkanki tego organu zanikają, ustępując miejsca tkance włóknistej i bliznowatej. W rezultacie wątroba nie może prawidłowo funkcjonować. Zaburzeniu ulega synteza albumin, przemiany cholesterolu i węglowodanów, oraz działania detoksykujące.

Do najczęstszych przyczyn marskości zaliczane są następujące czynniki:

• wirusowe zapalenie wątroby typu B (wirus HBV),
• wirusowe zapalenie wątroby typu C (wirus HCV)
• częsta konsumpcja alkoholu, powodująca toksyczne uszkodzenie tego narządu,
• niealkoholowe stłuszczenie wątroby.

Rak wątroby może rozwinąć się również pod wpływem innych czynników kancerogennych. W krajach Europejskich czynnikami zwiększającymi ryzyko rozwoju raka wątroby są cukrzyca i otyłość, a więc choroby najczęściej towarzyszące stłuszczeniu wątroby. W krajach tropikalnych najczęstszą przyczyną jest zakażenie alfa-toksynami. To substancje produkowane przez grzyby rodzaju Aspergillus flavus i Aspergillus parasiticus. Ich źródłem są orzechy ziemne uprawiane w Afryce.

Ryzyko zwiększa także palenie wyrobów tytoniowych, wieloletnie stosowanie tabletek antykoncepcyjnych, oraz rzadkie choroby: zakażenie przywrą chińską, schistomatoza (ogólnoustrojowa choroba pasożytnicza wywołana przez przywry), hemochromatoza (choroba polegająca na nadmiernym wchłanianiu żelaza z przewodu pokarmowego, które gromadzone jest w tkankach wątroby), niedobór alfa-1-antytrypsyny (choroba genetyczna).

Objawy raka wątroby zależą od zaawansowania marskości narządu, szybkości rozrostu zmian nowotworowych i ich wpływu na czynność wątroby. Ta podstępna choroba na początkowych etapach rozwoju nie daje o sobie znać. W późniejszym okresie dochodzi do nagłego pogorszenia funkcji wątroby, czego objawem jest zażółcenie i swędzenie powłok skórnych (żółtaczka), gromadzenie płynu w jamie brzusznej i powiększenie obwodu brzucha (wodobrzusze) oraz uszkodzenie układu nerwowego (encefalopatia). W zaawansowanym stadium raka wątroby chory odczuwa dodatkowo bóle w nadbrzuszu, doświadcza nudności i ma bardzo słaby apetyt, co prowadzi do znacznej utraty masy ciała. Czuje się zmęczony, osłabiony i ciężko znosi wysiłek fizyczny.

Zdarzają się przypadki, że guz wytwarza peptydy i związki hormonopodobne, które zaburzają funkcjonowanie całego organizmu. W badaniach laboratoryjnych obserwowana jest hipoglikemia, zaburzenia elektrolitowe (m.in. hiperkalcelmia) oraz obniżenie odsetka erytrocytów. W przebiegu raka wątroby mogą występować zmiany skórne pod postacią:

• zapalenia skórno-mięśniowego,
• pęcherzycy liściastej,
• rogowacenia słonecznego,
• później porfirii skórnej,
• oraz łupieżu okrągłego.

Pierwszym etapem diagnostyki raka wątroby jest wywiad zdrowotny oraz badania fizykalne przeprowadzane przez lekarza. Podczas wywiadu doktor powinien zapytać o zmiany masy ciała w ostatnim półroczu, odczuwanie bólu, apetyt oraz charakterystyczne objawy raka wątroby. Ponadto dopyta o stosowaną dietę, ilość spożywanego alkoholu, palenie tytoniu oraz stosowane leki. W dalszej kolejności ocenie podlega wygląd skóry pacjenta, kolor białek gałki ocznej, ocena wielkości wątroby i śledziony, a także obecności płynów w jamie brzusznej.

W diagnostyce raka wątroby wykorzystywane są trzy badania obrazowe: ultrasonografia (USG) z podaniem kontrastu (środka cieniującego), tomografia komputerowa (TC), oraz rezonans magnetyczny (MR). Pozwalają one na wykrycie potencjalnych guzków rozwijających się w tkankach wątroby. W przypadku ich wykrycia ocenia się ich rozmiar oraz szanse na przekształcenie w raka wątroby. Gdy zmiany są nieduże – o średnicy mniejszej niż jeden centymetr – nie dokonuje się ich usunięcia, lecz poddaje okresowym kontrolom. Istnieje nieduże ryzyko, że z biegiem czasu przekształcą się w raka wątroby.

W przypadku wykrycia większych guzków (>2 cm średnicy) lekarz pobierze wycinek tkanki (biopsja) do badania histopatologicznego. Jeśli okaże się, że w pobranym materiale wykryto zmiany nowotworowe, przystępuje się do leczenia odpowiedniego do stanu pacjenta.

W diagnostyce raka wątroby duże znaczenie mają badania laboratoryjne wykonywane z krwi. Wykonuje się badanie poziomu alfa-fetoproteiny, której wyższe stężenie we krwi towarzyszy zmianom nowotworowym wątroby.

Przebieg leczenia pacjenta cierpiącego na nowotwór wątroby jest uzależniony od:

• stopnia zaawansowania marskości,
• czynności wątroby,
• wielkości zmian nowotworowych i tempa ich wzrostu,
• charakterystyki guza,
• oraz ogólnego samopoczucia chorego.

Wykrycie raka wątroby na wczesnym etapie rozwoju daje największe szanse na całkowite wyleczenie. Gdy zmiana jest niewielka, powinna zostać usunięta podczas zabiegu chirurgicznego. Ta metoda jest preferowana u pacjentów z rakiem wątroby bez marskości, oraz w sytuacjach gdy narząd pełni większość swoich funkcji i jest w stanie je pełnić także po zabiegu. Resekcji towarzyszy wycięcie pewnych fragmentów wątroby bezpośrednio przylegających do guza. Ich wielkość zależy oczywiście od rozmiaru samego guza oraz stopnia wystąpienia marskości wątroby.

Drugą formą leczenie jest przeszczep wątroby. To metoda zalecana w przypadku wystąpienia przynajmniej dwóch guzów o średnicy 2-3 cm lub jednego o średnicy >5 centymetrów. Zabieg polega na otwarciu górnej części jamy brzusznej, usunięciu wątroby i w jej miejscu umieszczeniu organu pobranego od dawcy i połączeniu go z naczyniami krwionośnymi i przewodami żółciowymi operowanego pacjenta. Zabieg taki trwa zwykle do kilkunastu godzin. Niestety na przeszczep można czekać latami, a gdy dawca się znajdzie szansę na otrzymanie go maję osoby, które nie są uzależnione od alkoholu.

Zabieg miejscowej ablacji polega na doprowadzeniu do komórek nowotworowych odpowiednich środków chemicznych lub innych form oddziaływania, które doprowadzą do ich zniszczenia. Najczęściej metodę tę stosuje się w przypadku wystąpienia kilku niedużych guzów lub pojedynczego guza o średnicy niecałych dwóch centymetrów. Podczas ablacji korzysta się między innymi z prądu, który wywołując wysoką temperaturę w komórkach nowotworowych, doprowadza do ich obumarcia, a także z etanolu wstrzykiwanego bezpośrednio w guza. Zabieg ten przeprowadza się zazwyczaj przy zastosowaniu znieczulenia miejscowego, pozwala bowiem na precyzyjne dotarcie do komórek poddanych zmianom chorobowym.

W przypadku pacjentów z rakiem w średnim stadium zaawansowania podejmuje się także inne formy leczenia. Jedną z nich jest chemioembolizacja przeztętnicza polegająca na dotętniczym wstrzykiwaniu leku przeciwnowotworowego. Ponadto u pacjentów z rakiem w stopniu zaawansowanym przeprowadza się leczenie ogólnoustrojowe, polegające na przyjmowaniu leków, chemioterapii lub radioterapia.

U pacjentów z rakiem wątroby rokowanie zwykle jest pomyśle, gdy zmiana została wykryta na wczesnym etapie rozwoju. W każdym innym przypadku szanse na całkowity powrót do zdrowia są niewielkie. Szacuje się, że przeżycie chorych z rozpoznaniem raka wątroby w fazie objawowej i stadium uniemożliwiającym wycięcie wynosi tylko kilka miesięcy. Rocznie z powodu tego rodzaju nowotworu umiera podobna liczba osób, co słysząca diagnozę. Przeżycie 5-letnie wynosi jedynie 3-5 procent.

Źródła:

• Maciej Krzakowski i wsp: Rak wątrobokomórkowy - rozpoznanie i leczenie