Ból kręgosłupa – przyczyny i leczenie. Co może oznaczać ból kręgosłupa lędźwiowego, a co piersiowego i szyjnego?

Kręgosłup jest rusztowaniem ludzkiego organizmu i odpowiada za funkcje motoryczne. Każda jego dysfunkcja czy uraz są boleśnie odczuwalne i mogą spowodować ograniczenia ruchowe.

Z badań wynika, że nawet 3/4 osób cierpiących w Polsce z powodu bólu kręgosłupa odczuwa ograniczenia w codziennej aktywności, z czego u prawie 40 procent wpływa to na zmniejszoną produktywność w pracy i aktywność w życiu prywatnym.

Do głównych przyczyn pojawiania się bólu kręgosłupa należą:

• niezdrowy styl życia, m.in. siedzący tryb życia,
• nadmierne obciążenie, m.in. nadwaga i otyłość czy przenoszenie ciężarów,
• choroby dotyczące kręgosłupa, np. zwyrodnienie, dyskopatia,
• wady postawy – pogłębiona kifoza, pogłębiona lub spłycona lordoza, skolioza i inne skrzywienia,
• wady stóp, powodujące ich nieprawidłowe stawianie,
• zespół napięcia miesiączkowego, miesiączka i endometrioza,
• choroby serca, płuc, nerek i inne niezwiązane z kręgosłupem.

Ból kręgosłupa jest częstym powodem zwolnień z pracy. Według danych ZUS na bóle odcinka szyjnego kręgosłupa spowodowane pracą uskarża się około połowy wszystkich pracowników, u 1/3 osób wywołuje one bóle odcinka lędźwiowego i krzyżowego, a u 1/5 osób – kręgosłupa piersiowego.

Aby dobrze zdiagnozować ból pleców, warto umieć określić miejsce jego występowania. Ludzki kręgosłup dzieli się na pięć odcinków i w każdym z nich może wystąpić ból:

• odcinek szyjny – składa się z 7 kręgów przylegających bezpośrednio do czaszki. Ból w tym odcinku pojawia się najczęściej na skutek urazu mechanicznego, np. wypadku samochodowego,
• odcinek piersiowy – składa się z 12 kręgów w okolicach klatki piersiowej. Pojawienie się bólu w tym miejscu zazwyczaj jest reakcją na chorobę (np. zawał czy zapalenie płuc), raczej rzadko jest on wynikiem przeciążenia,
• odcinek lędźwiowy – składa się z 5 kręgów w okolicy lędźwiowej i jest dużo bardziej podatny na uszkodzenia wskutek złego stylu życia niż inne odcinki. Jednak na ból w tym miejscu trzeba bardzo uważać, ponieważ może być oznaką groźnej choroby żołądka czy nerek.
• odcinek krzyżowy – to 5 zrośniętych ze sobą kręgów w końcowym odcinku kręgosłupa, które często dają się we znaki zwłaszcza przy siedzącym trybie życia. Ten odcinek jest również szczególnie narażony podczas upadku (np. na śliskim chodniku). Rzadko zdarza się, by ból w tym miejscu oznaczał poważną chorobę.

Ból pleców może mieć swoje źródło w wadzie postawy, a także innych nieprawidłowościach w narządzie ruchu. Wady te mogą być wrodzone lub nabyta, ich diagnoza jest dość prosta, a leczenie skuteczne przy odpowiednim nakładzie pracy i częstej rehabilitacji. Jedynie w niewielkim odsetku przypadków pojawia się konieczność operacji kręgosłupa.

Do wad kręgosłupa należą:

• kifoza – polega ona na wygięciu kręgosłupa w stronę grzbietową. To wada spotykana w każdym wieku, nabyta na skutek przeciążenia pleców. Powstaje zazwyczaj w wyniku podnoszenia ciężkich przedmiotów, czasem powoduje ją garbienie się. Może również pojawić się pod wpływem schorzeń kręgosłupa, złamań i zapaleń. Głęboka kifoza objawia się paraliżującym bólem i utrudnieniem oddychania w wyniku ściśnięcia płuc i ograniczenia ruchów klatki piersiowej. Leczona jest często za pomocą ćwiczeń, rzadziej stosowana jest natomiast gimnastyka korekcyjna czy fizykoterapia (jedynie po zaleceniu lekarza).
• lordoza – jest zgięciem kręgosłupa w stronę brzuszną. W jej wyniku pojawiają się narośle zwyrodnieniowe i zmiany w strukturze odcinka szyjnego kręgosłupa. Objawia się to ogromnym bólem i ograniczeniem ruchu ciała w każdym kierunku. Powstaje w wyniku innej wady postawy (np. kifozy pogłębionej), urazów oraz niektórych schorzeń. Zazwyczaj leczona jest za pomocą kołnierza ortopedycznego, rzadziej – operacyjnie.
• skolioza – to najczęściej występująca wada postawy, a przy tym najmniej bolesna. Ból objawia się zazwyczaj dopiero podczas wysiłku fizycznego lub próby przybrania nienaturalnej pozycji ciała. Charakterystyczne dla tej wady jest wygięcie pleców w literę S. Spowodowana jest najczęściej zwyrodnieniami stawów międzykręgowych, operacjami na klatce piersiowej w młodym wieku lub chorobą opłucnej.

Ból kręgosłupa leczy się obecnie za pomocą czterech podstawowych metod. O ich wyborze decyduje lekarz po przeprowadzeniu podstawowej diagnostyki, która obejmuje badania takie jak rezonans magnetyczny, RTG lub tomografia komputerowa.

Dostępne metody to:

• Termoterapia – jest bardziej znana jako leczenie ciepłem i zimnem. Zaliczają się do niej krioterapia (w komorze i miejscowa) oraz hydroterapia. Często używane, zwłaszcza w domowych warunkach, są również hydrożele i okłady. Zabiegi polegają na poddaniu ciała określonej temperaturze, dzięki czemu mięśnie ulegają rozluźnieniu. Termoterapia poprawia również drenaż limfatyczny i żylny oraz spowalnia przewodnictwo nerwowe, co jest polecane zwłaszcza zestresowanym osobom. Metoda przynosi ulgę w przewlekłych stanach zapalnych kręgosłupa, niedowładach, kurczach mięśni i nerwobólach. Przy regularnym stosowaniu może nawet wyeliminować ból.

• Terapia farmakologiczna – do tej kategorii należą wszelkie terapie przeprowadzane przy pomocy leków (tabletki, maści, zastrzyki). W zależności od rodzaju schorzenia, mają one działanie rozkurczowe, przeciwzapalne lub tylko przeciwbólowe. W przypadku bardzo intensywnego bólu kręgosłupa stosowane bywają opioidy. Terapia lekami jest stosowana zazwyczaj przy stanach zapalnych lub pomocniczo w trakcie rekonwalescencji (np. przy rwie kulszowej).

• Fizjoterapia – to leczenie z wykorzystaniem energii fizycznej, takiej jak ruch, bodźce termiczne, kinetyczne, mechaniczne, elektryczne, świetlne oraz chemiczne. Polega na wykonywaniu określonych zabiegów, ćwiczeń i masaży. Dobór metod zależy od fizjoterapeuty i jest dostosowany do rodzaju schorzenia i stanu pacjenta. Podczas gdy zabiegi są ukierunkowane na przyczyną bólu, ćwiczenia mają za zadanie wzmocnienie i uelastycznienie mięśni podtrzymujących kręgosłup.

• Medycyna alternatywna – techniki wykorzystywane w leczeniu bólu kręgosłupa to przede wszystkim akupresura i akupunktura. Akupresura polega na uciskaniu odpowiednich punktów energetycznych na ciele, by rozluźnić mięśnie i zlikwidować ból. Może też poprawiać krążenie czy oczyszczanie organizm z toksyn, a przy tym jest nieinwazyjna. Z kolei akupunktura polega na wprowadzeniu malutkich igieł tuż pod skórę, w tych samych miejscach, co akupresura.

• Leczenie inwazyjne (operacyjne) – w zależności od rodzaju schorzenia lekarz może zdecydować o konieczności przeprowadzenia zabiegu chirurgicznego. Opcję tę wybiera się stosunkowo rzadko, ponieważ kręgosłup jest mocno unerwiony i każda ingerencja jest niebezpieczna, ponieważ może oznaczać częściową lub całkowitą utratę czucia i władzy w ciele.

ZOBACZ: Jak rozpoznać skoliozę? Ekspert: Adrian Rymarczyk, chirurg, ortopeda i traumatolog