Dlaczego po kawie chce mi się spać? Paradoks wyjaśniony. Zobacz, co robić, jeśli kawa przestaje działać

Kofeina to związek stymulujący mózg, który spożywany m.in. w kawie zapobiega aktywacji receptorów prowadzącej do odczuwania do senności – i w ten sposób zapewnia zwiększoną uwagę i czujność.

Kofeina wywiera bezpośrednie działanie na ośrodkowy układ nerwowy. Jest antagonistą adenozyny – związku, który spowalnia aktywność neuronów, ułatwiając relaksację i sen. Kofeina wiąże się z receptorami adenozyny i blokuje je, powodując wydzielanie pobudzających neuroprzekaźników w postaci noradrenaliny i dopaminy.

Pod wpływem kofeiny dochodzi także do hamowania neuroprzekaźników takich, jak kwas gamma-aminomasłowy (GABA), który promuje relaksację i rozluźnienie. Kofeina wpływa ponadto na komórki mięśni i tkanki tłuszczowej, co prowadzi do rozkładu tłuszczów z uwolnieniem wolnych kwasów tłuszczowych i glicerolu. Stanowią one paliwo dla mięśni, co oszczędza zapasy glikogenu w mięśniach i wątrobie, odpowiadając za „zastrzyk” energii.

Fizjologiczne działanie kofeiny to stan pobudzenia, który pomaga zachować uwagę pomimo zmęczenia. Tak sposób spożywania kawy prowadzi jednak do wytworzenia sytuacji błędnego koła, w której kofeina staje się niezbędna dla uzyskania stanu rozbudzenia, a jej unikanie prowadzi do silnego zmęczenia. Uzyskanie efektów zwykle wymaga przy tym ciągłego zwiększania dawek kofeiny.

Po wypiciu kawy u niektórych osób mechanizm pobudzenia może nie działać, co może wiązać się z działanie kilku czynników – a zwłaszcza z ich nałożeniem się.

Przyczyn usypiającego działania kawy jest kilka. Głównym jest regularne picie tego napoju od dłuższego czasu, które prowadzi do wytworzenia tolerancji kofeiny. Przyczynia się to do zmniejszenie efektu stymulującego kawy, który może spaść nawet do zera.

Pod wpływem nieprzerwanej konsumpcji kawy w organizmie zachodzą dwie istotne zmiany, by przeciwdziałać blokującemu efektowi kofeiny. To zwiększona obecność receptorów adenozyny w komórkach i podniesiony poziom tego związku w mózgu. Zmiany te mają na celu wiązanie większych ilości adenozyny, jednak mogą doprowadzić do jej nagromadzenia w mózgu, co uniemożliwia pobudzenie.

Kofeina zaczyna działać już po 5-10 minutach, a w ciągu pierwszych 45 minut wchłaniane jest 99 procent spożytego związku i wtedy działa on najsilniej. Czas dalszych przemian tego związku jest jednak odmienny u różnych osób. Czas eliminacji z ustroju połowy kofeiny może wynosić od 1,5 do 12 godzin. Dostarczanie w tym czasie kolejnych dawek może więc nie zadziałać na mózg, ale za to mieć wpływ na metabolizm, prowadząc do zmian wywołujących zmęczenie i senność.

Zawarta w kawie kofeina działa na ludzi w różny sposób, co zależy m.in. od sprawności wątroby, która metabolizuje ten związek, a także czynników genetycznych i nawyków takich, jak palenie tytoniu (nikotyna osłabia działanie kofeiny) czy stosowanie doustnych leków antykoncepcyjnych u kobiet (wydłużają metabolizm kofeiny nawet dwukrotnie). W efekcie na niektóre osoby kawa może działać inaczej niż na większość ludzi, a za odczuwanie senności odpowiadają zmiany metaboliczne.

Kawa może mieć istotny wpływ kawy na poziom glukozy we krwi. Bezpośrednio po jej wypiciu poziom cukru we krwi rośnie, czego naturalną konsekwencją jest jego spadek – tym większy, jeśli do kawy dodaliśmy cukier lub inne dodatki słodzące. Szybkie zmniejszenie glikemii prowadzi do odczuwania zmęczenia, spadku energii i koncentracji.

Do zmęczenia po kawie może przyczyniać się także moczopędne działanie tego napoju, który spożywany bez uzupełnienia odpowiednich ilości płynów prowadzi do odwodnienia. Objawy tego stanu to właśnie uczucie zmęczenia i zawroty głowy.

Nie można zapomnieć także o działaniu zaburzającym sen, jakie wykazuje kofeina. Nadmierne oraz zbyt późne spożycie kawy może skracać sen i obniżać jego jakość, co prowadzi do uczucia ciągłego zmęczenia. W połączeniu z wytworzoną tolerancją może to sprawiać, że wypicie kawy nie zadziała w oczekiwany sposób.

Tolerancja kofeiny może rozwinąć się w szybkim tempie, co jest kwestią indywidualną. Gdy zwiększanie dawek, by osiągnąć ten sam efekt pobudzający, przestanie działać, naukowcy podpowiadają inny sposób działania. W pokonaniu tolerancji pomóc może zmniejszanie dziennych porcji tego związku zamiast zalecanego zwykle całkowitego odstawienia kofeiny, które dla wielu osób jest zbyt trudne.

Źródło: Why You Might Feel Tired After Drinking Coffee News Medical