Depresja – jak ją rozpoznać i leczyć? Sprawdź, gdzie uzyskasz szybką i bezpłatną pomoc

Badania przeprowadzone w 2020 r. przez YouGov pokazały, że problem depresji narasta na całym świecie. Pandemia sprawiła, że wzrósł ogólny poziom lęku, a objawy depresji obserwuje u siebie co piąty Amerykanin i niemal co czwarty Australijczyk.

Na podstawie danych Ministerstwa Zdrowia z 2020 r. szacuje się, że aż 4 mln Polaków, w tym aż 1 proc. dzieci w wieku przedszkolnym, 2 proc. dzieci w grupie 6-12 lat i do 20 proc. w grupie młodzieńczej, cierpi z powodu depresji.

Zobacz także: Matthew Perry, Whitney Houston, Marilyn Monroe. Te gwiazdy zmagały się z depresją i uzależnieniem

Wiadomo także, że aż 72,8 proc. dorosłych Polaków odczuwa syndromy kojarzone z depresją. I co ważne, w ciągu ostatniego roku sytuacja się pogorszyła. Wg badania przeprowadzonego przez UCE RESEARCH i platformę ePsycholodzy.pl nastąpił wzrost o ponad 10 p.p. rok do roku. Obecnie ankietowani najczęściej skarżą się na obniżenie nastroju – 40,3 proc., zmęczenie i brak energii – 36,6 proc., a także zaburzenia snu – 27,1 proc.

Zobacz także: Osoby z depresją często używają tych słów. Nie bagatelizuj ich. Po tych zwrotach rozpoznasz, że ktoś choruje na depresję

Depresji nie należy mylić z kilkudniowym przygnębieniem związanym, np. z rozstaniem się z bliską osobą. Przykre wydarzenia spotykają nas każdego dnia i faktycznie, mają one realny wpływ na nastrój, ale nie jest to przewlekły stan rzutujący na codziennie funkcjonowanie.

To cię zainteresuje: Dysmorfofobia to zaburzenie psychiczne. Zobacz, jak się objawia

Depresja to termin interpretowany nie tylko jako pogorszenie nastroju, ale przede wszystkim odnoszący się do doświadczeń fizycznych, psychicznych i behawioralnych, które mają długotrwały i szkodliwy wpływ na konkretnego człowieka. Warto pamiętać przy tym, że chory na depresję członek rodziny ma bardzo silny, negatywny wpływ na bliskie mu osoby. Dlatego tę chorobę należy bezzwłocznie leczyć. Także ze względu na dobro bliskich nam osób.

Objawy depresji można podzielić na kilka grup. Są to: afekt, poznanie, zachowanie oraz funkcjonowanie fizyczne.

Afektywne objawy depresji:

• przygnębienie,
• smutek,
• poczucie pustki i bezradności,
• utrata zainteresowania tym, co dotychczas ciekawiło,
• zanik odczuwania przyjemności (zarówno zmysłowej, cielesnej, jak i emocjonalnej, intelektualnej czy duchowej) i radości (tzw. anhedonia),
• zniechęcenie,
• poczuciu beznadziejności,
• apatia.

Poznawcze objawy depresji:

• negatywne myślenie o sobie (nieproporcjonalny krytycyzm),
• negatywne myślenie o najbliższych osobach (nieproporcjonalny krytycyzm),
• irracjonalne i wyolbrzymione negatywne postrzeganie świata.

Behawioralne objawy depresji – mogą przyjąć formę nadmiernego spowolnienia, jak w przykładach poniżej lub nadmiernego pobudzenia:

• spowolnienie chodu,
• efekt opadających oczu i ust,
• ograniczanie słów w wypowiedziach, długie pauzy między wypowiadanymi wyrazami,
• monotonny ton głosu,
• unikanie kontaktu wzrokowego,
• lęki.

Somatyczne objawy depresji:

• brak energii,
• zaburzenia snu,
• zaburzenia apetytu.

Wiele kobiet tuż po porodzie może dostrzec w swoim zachowaniu kilka typowych objawów depresji. Jest to całkowicie normalne w związku ze zmianami hormonalnymi, które dokonują się w ciele matki po wydaniu dziecka na świat. Jeśli natomiast stan ten utrzymuje się dłużej, np. kilka miesięcy oznacza to, że osoba ta powinna udać się do specjalisty, ponieważ mogą to być objawy depresji poporodowej.

Dowiedz się więcej: Depresja poporodowa - przyczyny, objawy i leczenie. Jak długo trwa depresja poporodowa?

Depresję mogą wywołać różne czynniki, dlatego stosuje się też odmienne metody leczenia. Decyzja o ich wyborze zależy od stopnia zaawansowania choroby oraz historii pacjenta. Jeśli depresja ma łagodne nasilenie, często wystarczająca jest psychoterapia, bez konieczności sięgania po leczenie środkami farmakologicznymi.

Czytaj też: Brak energii, smutek i kiepski nastrój. To jesienna chandra czy może depresja? Te 6 czynników pomoże ci je odróżnić

Często łączy się, np. leczenie biologiczne depresji (które obejmuje farmakoterapię oraz metody neuromodulacyjne – wywierające wpływ na ośrodkowy układ nerwowy) z terapią psychologiczną, aby jak najszybciej chory odczuł ulgę. Sposoby leczenia depresji to m.in.:

• Psychoterapia – to podejście terapeutyczne stosuje się zwykle, gdy depresja jest łagodna. W przypadku depresji umiarkowanej wymagane jest najczęściej jednoczesne wdrożenia leków przeciwdepresyjnych, a w ciężkiej depresji o włączeniu psychoterapii można myśleć po ustąpieniu części objawów, gdy leki zaczęły już działać. Jedną z metod psychoterapii jest terapia poznawczo-behawioralna (CBT). To jedna z krótszych form terapii (najczęściej obejmuje 10-12 spotkań). Sesje opierają się na ścisłej współpracy pomiędzy pacjentem a psychoterapeutą, którzy ustalają razem cele i plan spotkania, zadania domowe oraz analizują trudności i oceniają postępy.
• Leki przeciwdepresyjne – podczas leczenia depresji specjalista może przepisać leki. Tę metodę stosuje się przede wszystkim w depresji umiarkowanej lub ciężkiej. Leki czasami przepisywane są także osobom z lekką depresją i stosowane w krótkim okresie również mogą przynieść pożądany efekt wspomagający terapię. Pierwsze, najgorsze objawy depresji w przypadku tego leczenia powinny ustąpić po ok. 6-8 tygodniach. Nie powinno się wtedy przerywać zażywania antydepresantów, ponieważ leczenie nimi (w zależności od rodzaju depresji) trwa kilka miesięcy. Jeśli antydepresanty zostaną odstawione zbyt wcześnie, istnieje ponad 50-procentowe prawdopodobieństwo, że choroba powróci. Ewentualnie po konsultacji ze specjalistą można wprowadzić, tzw. leczenie wspomagające, które polega na stopniowym obniżaniu dawki zażywanych leków.
• Terapia wstrząsami elektrycznymi [ECT] – nie każdy jest zwolennikiem tego rodzaju terapii ze względu na jej nieprzyjemny przebieg. Ogólnodostępne leki na depresję wydają się łatwiejszą drogą w walce z chorobą. Nie wyeliminowano jednak tej metody, ponieważ badania dowiodły, że przynosi ona efekt w sytuacji bardzo ciężkich stanów depresyjnych, w których leki okazały się bezskuteczne. Stosuje się ją najczęściej, jeśli występuje bezpośrednie zagrożenie życia chorego. Wstrząsy stosowane są np. w przypadku depresji psychotycznej, osłupienia depresyjnego (szczególnie gdy stan pacjenta zagraża jego życiu z powodu odmowy przyjmowania pokarmów i wyniszczenia) oraz depresja z myślami i tendencjami samobójczymi.
• Pozbawienie snu – to eksperymentalna metoda, która polegała na tym, aby nakłonić do czuwania osoby, które w związku z depresją cierpią na zaburzenia snu. Często codzienne obowiązki wykonują w nocy. W tych godzinach powinni leżeć i się wyciszać, nawet jeśli nie mogą zasnąć. Wiele osób z depresją leczonych w ten sposób deklarowało znaczną poprawę nastroju w ciągu dnia.

Osoby znajdujące się w kryzysie psychicznym i potrzebujące fachowej porady, wsparcia lub innej formy pomocy, mogą skorzystać z jednej z bezpłatnych infolinii pomocowych, czynnych całą dobę, przez 7 dni w tygodniu:

1. Centrum Wsparcia dla Osób Dorosłych w Kryzysie Psychicznym: 800 70 22 22
2. Wsparcie psychologiczne w sytuacji kryzysowej – infolinia dla dzieci, młodzieży i opiekunów: 800 12 12 12
3. Telefon Zaufania dla Dzieci i Młodzieży: 116 111
4. Linia wsparcia dla osób dorosłych (Kryzysowy Telefon Zaufania):116 123
5. W razie bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia: 112

Po bezpłatną pomoc psychologiczną i fachowe wsparcie w sytuacji kryzysu psychicznego można zwrócić się do specjalistów również za pośrednictwem czatu lub e-maila, m.in. na poniższych stronach internetowych:

• SOS Czat dla dzieci i młodzieży Rzecznika Praw Dziecka
• Platforma wsparcia, przeznaczona dla osób doświadczających kryzysu psychicznego, emocjonalnego, ekonomicznego czy prawnego 116SOS.pl
• Specjalista portalu Życie warte jest rozmowy
• Czat / kontakt e-mail ze specjalistą Centrum Wsparcia dla Osób Dorosłych w Kryzysie Psychicznym
• Specjalista Telefonu Zaufania dla Dzieci i Młodzieży 116 111

Bezpośrednią, specjalistyczną pomoc można uzyskać korzystając z jednej z wymienionych niżej placówek publicznego systemu ochrony zdrowia / interwencji kryzysowej:

1. Leczenie szpitalne – w szpitalach psychiatrycznych, oddziałach psychiatrycznych w szpitalach ogólnych, zakładach opiekuńczo-leczniczych o profilu psychiatrycznym, ośrodkach leczenia uzależnień, a także innych zakładach leczniczych, które sprawują całodobowo opiekę psychiatryczną lub odwykową, w ramach NFZ, do których można się zgłosić po pomoc w ostrym kryzysie psychicznym zagrażającym życiu. Tu znajdziesz mapę z adresami m.in. szpitali psychiatrycznych, oddziałów klinicznych i oddziałów psychiatrycznych w szpitalach ogólnych.
2. Leczenie środowiskowe – w placówkach opieki zdrowotnej udzielających pomocy psychiatryczno-psychologicznej w trybie ambulatoryjnym, w ramach NFZ. Tu znajdziesz mapę centrów zdrowia psychicznego w całej Polsce.
3. Leczenie dzieci i młodzieży – różne formy pomocy psychiatryczno-psychologicznej dla dzieci i młodzieży dostępne w ramach NFZ. Tu znajdziesz wykaz ośrodków środowiskowej opieki psychologicznej i psychoterapeutycznej.
4. Ośrodki interwencji kryzysowej – w nich także można uzyskać bezpłatną pomoc w sytuacji kryzysowej, m.in. psychologiczną, prawną i socjalną. Tu znajdziesz listę Ośrodki Interwencji Kryzysowej w całej Polsce.

Natychmiastowe bezpłatne wsparcie przez całą dobę, bez skierowania i bez zapisywania się na wizytę można otrzymać w ramach Pilotażu Centrów Zdrowia Psychicznego. Pomoc może obejmować wizyty w poradni, pobyt na oddziale dziennym lub całodobowym, wsparcie zespołu leczenia środowiskowego, który odwiedza pacjenta w domu, by pomagać jemu i jego rodzinie. Indywidualny plan leczenia opracowują specjaliści z CZP na podstawie kontaktu z osobą doświadczającą kryzysu psychicznego.

Warto pamiętać, że w nagłych przypadkach osoba z zaburzeniami psychicznymi lub uzależniona może zgłosić się do szpitala psychiatrycznego bez skierowania, a o przyjęciu do szpitala decyduje lekarz izby przyjęć po zbadaniu pacjenta.

Zawsze, kiedy zagrożenie jest życia lub zdrowia, również z powodu stanu psychicznego, można zadzwonić na pogotowie ratunkowe lub pojechać na najbliższy Szpitalny Oddział Ratunkowy albo Izbę Przyjęć. W każdej takiej sytuacji pacjent otrzyma pomoc.

Jeśli przynajmniej na połowę z poniższych pytań odpowiesz twierdząco, a stany te trwają u ciebie dłużej, niż dwa tygodnie, koniecznie skonsultuj się z lekarzem. Depresja to choroba, którą się leczy.

• Czy wycofujesz się z kontaktów społecznych?
• Czy nie chce ci się rozmawiać z innymi ludźmi, niezależnie od tematu i rozmówcy?
• Masz zaburzenia snu (wszelkiego rodzaju)?
• Szybko męczysz się i brak ci energii?
• Masz skłonności do płaczu nawet bez oczywistego powodu?
• Nie możesz się na niczym skoncentrować?
• Wyeliminowałaś/łeś seks ze swojego życia?
• Masz poczucie, że nie sprawdzasz się na większości płaszczyzn życiowych?
• Nie odczuwasz już przyjemności ze spraw, które do tej pory cię cieszyły?
• Odczuwasz wewnętrzną rozpacz i nie widzisz nadziei na zmianę tego stanu rzeczy?
• Odczuwasz nieuzasadnione wyrzuty sumienia?
• Jesteś bardzo niezdecydowany/na i ciężko ci podejmować jakiekolwiek decyzje?
• Nie radzisz sobie z codziennymi, błahymi obowiązkami?
• Masz widocznie zaniżoną samoocenę?
• Przez cały dzień towarzyszy ci depresyjny nastrój, niezależnie od tego, jakie rzeczy ci się przytrafiają?
• Rozpatrujesz przeszłość i patrzysz na przyszłość wyłącznie pesymistycznie?
• Zauważyłeś/łaś znaczącą zmianę w aktywności ruchowej, tzn. mocne spowolnienie lub przyspieszenie przemieszczania się?
• Występują u ciebie niekontrolowane napady jedzenia lub głodówki i odciska to piętno na twojej wadze?

W 2001 roku Minister Zdrowia ustanowił dzień 23 lutego Ogólnopolskim Dniem Walki z Depresją. Działanie to ma na celu upowszechnienie wiedzy na temat tego podstępnego i wyniszczającego schorzenia oraz zachęcenie chorych do skorzystania z pomocy lekarskiej. Depresja jest uleczalna (za pomocą psychoterapii i/lub leków przeciwdepresyjnych), choć problem może nawracać.

Należy podkreślić, że pomoc lekarska w leczeniu depresji jest konieczna, gdy tylko zauważamy stany depresyjne u siebie lub bliskiej osoby. Dane są alarmujące. Wynika z nich, że w Polsce na ok. 8 milionów ludzi mogących cierpieć na depresję lub stany depresyjne, tylko 1,5 miliona jest zdiagnozowanych i leczonych.

W skrajnych przypadkach może prowadzić do śmierci. Według danych Komendy Główna Policji, w 2021 roku blisko o jedną piątą wzrosła liczba prób samobójczych. Wśród dzieci i nastolatków w wieku 7-18 lat było ich 1 339, a z ubiegłorocznych danych wynika, że w tej samej grupie wiekowej odnotowano 2 031 prób, z czego 150 zakończyło się zgonem.

Źródła:

• 23 lutego - Ogólnopolski Dzień Walki z Depresją
• Constance Hammen – „Depresja”
• Potrzebujesz pomocy? Zapobieganie Zachowaniom Samobójczym