Tej śmierci można zapobiec. Opiekunowie osób z otępieniem są narażeni na depresję oraz samobójstwa. Te czynniki chronią ich zdrowie

Biuro ds. Zapobiegania Zachowaniom Samobójczym Instytutu Psychiatrii i Neurologii podczas konferencji pod tytułem „Narodowy Program Zdrowia – programy profilaktyczne i standardy zapobiegania zachowaniom samobójczym” podkreśliło znaczenie zdrowia psychicznego u osób po 60. roku życia opiekujących się osobami z otępieniem.

Zespół otępienny, inaczej demencja to różnego rodzaju choroby mózgu, które zaburzają normalne funkcjonowanie i stopniowo prowadzą do utraty funkcji poznawczych, pamięci, szczególnie krótkotrwałej, zaburzeń mowy i orientacji. Chory staje się wyobcowany, nieobecny, ale może też przejawiać zachowania agresywne, nieadekwatne do sytuacji. Takie osoby nie potrafią już funkcjonować samodzielnie. Potrzebują nieustannej opieki, którą zwykle sprawują nad nimi ich bliscy. Opiekunowie często są już po 60. i sami również potrzebują pomocy, szczególnie wsparcia psychicznego. Niejednokrotnie nie radzą oni sobie z obciążającą ich opieką nad osobą z chorobą Alzheimera czy Parkinsona.

Jak podkreśla dr hab. n. med. i n. o zdr. Łukasz Wieczorek z Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie opieka nad chorym z zaburzeniami zachowania i objawami psychotycznymi jest czynnikiem ryzyka występowania depresji u opiekunów takich osób. Innym czynnikiem jest także niski status ekonomiczny, brak wsparcia pozostałych członków rodziny, unikowe mechanizmy radzenia sobie ze stresem, brak poczucia satysfakcji z roli opiekuna oraz konflikty wokół opieki nad chorym.

– Jak pokazują badania, ponad 90 proc. chorych przebywa w domach w trakcie choroby, a najczęściej opiekę nad nimi sprawują ich najbliżsi krewni, którzy również bardzo często są seniorami. Ponad połowa badanych zajmowała się chorymi przez 7 dni w tygodniu. Jedynie nieco ponad 10 proc. tych osób korzysta z jakichś płatnych form wsparcia pozwalających na wyręczenie opiekunów w opiece nad chorymi. Badania pokazują też, że około 30 proc. osób, które sprawują opiekę nad chorym są jego jedynymi opiekunami – mówi dr hab. n. med. i n. o zdr. Łukasz Wieczorek.

W związku z tym Instytutu Psychiatrii i Neurologii realizuje „Program profilaktyki depresji i samobójstw kierowany do osób po 60. roku życia będących opiekunami osób z zaburzeniami otępiennymi”. Program jest finansowany przez Ministerstwo Zdrowia w ramach Narodowego Programu Zdrowia na lata 2021-2025 i realizuje cel dotyczący promocji zdrowia psychicznego.

Program ma więc na celu:

• zwiększenie wiedzy na temat ryzyka zdrowotnego ponoszonego przez opiekunów osób z otępieniem,

• zmniejszenie poczucia obciążenia opieką u opiekunów,

• ograniczenie wystąpienia depresji i zwiększenie poczucia wsparcia społecznego w tej grupie.

– Opiekunowie osób z zaburzeniami otępiennymi doświadczają szeregu konsekwencji, które wpływają na ich funkcjonowanie fizyczne oraz psychiczne. Odczuwają brak snu i zmęczenie, przeciążenie obowiązkami, a także mają podwyższone ryzyko występowania depresji. Ponieważ rola opiekuna jest bardzo trudna i wyczerpująca, często zaniedbują swoje zdrowie, źle się odżywiają, rezygnują z aktywności, które wcześniej sprawiały im przyjemność, rezygnują z pracy, a ich sytuacja ekonomiczna ulega pogorszeniu – podkreśla dr Wieczorek.

Czynniki chroniące przed wystąpieniem depresji i myśli lub czynów samobójczych u osoby opiekującej się chorym na demencję to:

• konstruktywne sposoby radzenia sobie z problemami,

• pełnienie innych ról społecznych niż tylko rola opiekuna,

• posiadanie wsparcia społecznego,

• satysfakcjonująca relacja z bliskim przed chorobą,

• poczucie radzenia sobie z opieką.

To wszystko ma zapewnić program, który został opracowany przez interdyscyplinarny zespół specjalistów z Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie: badaczy zajmujących się badaniami społecznymi, socjologów z Zakładu Socjologii Zdrowia i Badań nad Uzależnieniami, a także psychogeriatrów, którzy na co dzień współpracują z osobami z zaburzeniami otępiennymi.

– Program składa się z 11 modułów, które trwają około 2 godziny. Każdy moduł skupiony jest na jakimś innym obszarze tematycznym i składa się z 3 elementów. Jest to część edukacyjna, pozwalająca na zwiększenie wiedzy wśród opiekunów; część aktywizująca, która ma na celu przećwiczenie jakieś umiejętności, które są przekazywane w trakcie tego warsztatu oraz część relaksacyjna, pozwalająca na wyciszenie na zakończenie programu. W ramach działań przygotowaliśmy taki manual, który opisuje krok po kroku ten program w bardzo szczegółowy sposób, przekazując najważniejsze informacje opiekunom – podkreśla dr Wieczorek.

Więcej informacji o programie i sposobach na jego wdrożenie znajdziesz na stronie internetowej Biura ds. Zapobiegania Zachowaniom Samobójczym Instytutu Psychiatrii i Neurologii: https://zapobiegajmysamobojstwom.pl.