Spis treści
- Czy jest densytometria?
- Jak wykonuje się badanie densytometryczne?
- Co to jest densytometr poligraficzny?
- Które części układu szkieletowego są badane najczęściej?
- Kiedy należy wykonać badanie na osteoporozę?
- Badanie gęstości kości – czym jest osteoporoza, a czym osteopenia?
- Czy do wykonania badania densytometrycznego potrzebne jest skierowanie?
- Jak się przygotować do badania na osteoporozę?
- Przeciwwskazania do badania gęstości kości
- Badanie densytometryczne – jak zinterpretować jego wyniki?
- Na czym polega zwapnienie kości?
- Przyczyny zwapnienia kości
- Objawy zwapnienia kości
- Leczenie zwapnienia kości
Czy jest densytometria?
Inna nazwa dla densytometrii to badanie na osteoporozę, ponieważ wyniki densytometrii mogą pomóc zidentyfikować nieprawidłowości w układzie kostnym i oszacować ryzyko zachorowania na osteoporozę, a także określić jej stopień zaawansowania. Badanie to pozwala oszacować zagrożenie złamaniami, a także pomaga zdiagnozować zwapnienie kości.
Densytometria to nieinwazyjne i bezpieczne badanie gęstości kości. Ma ono na celu ocenić gęstość mineralną układu kostnego (czyli zawartość wapnia i innych minerałów), w tym w szczególności takich części szkieletu jak kręgosłup, kości kończyn górnych oraz kości kończyn dolnych.
Sprawdź też: Chcesz mieć mocne kości? Zadbaj o układ trawienia
Jak wykonuje się badanie densytometryczne?
Badanie na osteoporozę (inaczej badanie osteodensytometryczne lub badanie BMD – Bone Mineral Density) wykonuje się, korzystając z technologii promieniowania rentgenowskiego, a dokładniej, wykorzystując dwuenergetyczną absorpcjometrię rentgenowską (w skrócie DEXA, czyli z języka angielskiego: dual-energy X-ray absorptiometry).
Dawki promieniowania, których używa się do densytometrii, są minimalne i nieszkodliwe. Do densytometrii używa się bowiem mniejszej dawki promieniowania niż np. w przypadku badania RTG. Rentgen wybranych części ciała pozwala stwierdzić, czy u badanego występują ubytki masy kostnej, czyli tzw. zrzeszotnienie kości.
Warto przeczytać również:
Badanie densytometryczne trwa kilkanaście minut i jest bezbolesne dla pacjenta. Nie trzeba się do niego rozbierać. Promieniami X zostaje naświetlony konkretny wybrany fragment szkieletu, rzadziej prześwietla się całość. Jeśli kości są mocne i grube (mają dużą gęstość), przenika przez nie mniej promieni X, co wpływa na wynik badania.
Badanie gęstości kości wykonuje się w pozycji siedzącej lub leżącej, w zależności od tego, która partia układu szkieletowego jest badana. W przypadku gdy badane są małe dzieci, może być konieczne zastosowanie znieczulenia ogólnego. Do densytometrii używa się specjalnego urządzenia pomiarowego – densytometru poligraficznego.
Co to jest densytometr poligraficzny?
Densytometr poligraficzny to rentgenowski aparat densytometryczny, składający się z lampki rentgenowskiej oraz czujnika promieniowania. Urządzenie to mierzy natężenie promieni X przechodzących podczas naświetlania przez ciało badanego.
Densytometr poligraficzny odczytuje wynik, a następnie oblicza masę kości. Z pomocą tego urządzenia można wykonywać zarówno standardowe pomiary, np. badanie gęstości kości kręgosłupa lub kości kończyn, jak i nietypowe badania gęstości kości w określonych odcinkach ciała.
Które części układu szkieletowego są badane najczęściej?
Najczęściej badaniu densytometrycznym poddawane są:
- Kręgosłup – w szczególności odcinek lędźwiowy kręgosłupa.
- Kości kończyn górnych – kości przedramienia oraz kości nadgarstka.
- Kości kończyn dolnych – w szczególności górna część kości udowej.
Statystycznie rzecz biorąc, właśnie te kości łamie się najczęściej oraz w ich obrębie najszybciej pojawiają się objawy osteoporozy, w związku z czym ważne jest, by kontrolować ich stan zdrowia oraz badać ich gęstość.
Kiedy należy wykonać badanie na osteoporozę?
Badanie na osteoporozę pozwala ocenić ogólny stan zdrowia układu kostnego. Jest ono szczególnie ważne w kontekście choroby układu kostnego – osteoporozy. Schorzenie to może rozwijać się długo, nie dając żadnych objawów i doprowadzić do degradacji kości i utraty masy kostnej.
Im gęstsze i bogatsze w substancje mineralne są kości, tym są one silniejsze i mniej podatne na złamania i inne urazy. Odporność ta maleje z wiekiem, dlatego też badanie na osteoporozę zalecane jest w szczególności osobom starszym - powyżej 65 roku życia oraz powyżej 40 roku życia, jeśli w rodzinie wystąpiły przypadki osteoporozy. U tych dwóch grup może postępować demineralizacja kości, zwiększając ich podatność na złamania i urazy.
Wskazania do wykonania badania gęstości kości to także:
- Anoreksja.
- Brak aktywności fizycznej, np. w sytuacji, gdy pacjent jest w stanie przedłużającego się (ponad miesięcznego) unieruchomienia.
- Chemioterapia.
- Choroby genetyczne, które prowadzą do utraty masy kostnej,
- Częste porody w krótkich odstępach czasowych.
- Długie przyjmowanie leków kortykosteroidowych.
- Nadciśnienie tętnicze, gdy pacjent jest leczony lekami – blokerami wapnia.
- Nadczynność tarczycy.
- Nadmierne spożywanie kawy.
- Nadmierne stosowanie używek, takich jak: papierosy czy alkohol.
- Nieodpowiednia dieta (uboga w wapń i witaminę D).
- Niska masa ciała.
- Obniżenie wzrostu,
- Objawy osteopenii lub osteoporozy.
- Późna pierwsza miesiączka u kobiet.
- Przebyte złamania, w tym w szczególności kości kończyn, kręgosłupa lub bioder.
- Przedwczesna menopauza.
- Przewlekła sterydoterpia.
- Schorzenia, które wiążą się z utratą masy kostnej, np. choroby reumatyczne lub choroby nerek,
- zespół złego wchłaniania (np. trwała nietolerancja glutenu, czyli celiakia).
- Znajdowanie się w grupie ryzyka zachorowania na osteoporozę.
Przeczytaj na temat:
Badanie gęstości kości – czym jest osteoporoza, a czym osteopenia?
Poza osteoporozą, w ludzkim układzie szkieletowym można obserwować także osteopenię. To stan poprzedzający wystąpienie osteoporozy, który także charakteryzuje się niższą gęstością kości. Badanie osteoporozy, jako jedyne badanie pozwala zidentyfikować także osteopenię i zawczasu podjąć działania niezbędne do tego, aby zadbać o układ kostny i zapobiec odwapnieniu kości.
W grupie ryzyka zachorowania na osteoporozę znajdują się przede wszystkim osoby starsze, a także kobiety, które wielokrotnie i w krótkich odstępach czasu rodziły dziecko. Schorzenia układu kostnego korelują także dodatnio z menopauzą oraz chorobami nerek i chorobami reumatycznymi, a także z niskim poziomem hormonów płciowych, zarówno estrogenów, jak i testosteronu. Mała gęstość kości jest
charakterystyczna dla osób, które nie dbają o to, by odpowiednio zbilansować dietę, mają celiakię, uprawniają w niewielkim stopniu (lub wcale) aktywność fizyczną oraz nadużywają alkoholu. Może wystąpić także u tych osób, które w przeszłości przeszły złamania.
Czy do wykonania badania densytometrycznego potrzebne jest skierowanie?
Badanie densytometryczne wykonuje się najczęściej do określenia ryzyka wystąpienia osteoporozy (gdy istnieją ku temu wskazania). Densytometria jest wykonywana także raz w roku lub raz na dwa lata w niektórych terapiach, np. hormonalnej terapii zastępczej u kobiet po przebytej menopauzie. Aby wykonać badanie gęstości kości w publicznej placówce zdrowotnej i skorzystać z refundacji Narodowego Funduszu Zdrowia, potrzebne jest skierowanie od lekarza.
Przeczytaj także:
Badanie na osteoporozę można wykonać także odpłatnie w prywatnych placówkach medycznych. W niektórych z nich nie jest wymagane skierowanie i można wykonać takie badanie profilaktycznie, do celów prywatnych. Możliwość wykonania badania bez skierowania oraz jego wysoka dostępność pozwala wykryć chorobę na bardzo wczesnym etapie i podjąć niezbędne leczenie w celu zahamowania jej rozwoju.
Koszt badania densytometrycznego może wynieść od 40 do nawet 200 złotych, wiele zależy od wybranej placówki zdrowotnej, a także tego, które partie ciała mają zostać poddane prześwietleniu. Najtańsze jest wykonanie densytometrii szyjki kości udowej oraz odcinka lędźwiowego kręgosłupa, nieco droższe jest wykonanie skanu całego ciała lub przeprowadzenie badania u pacjenta, który posiada wszczepioną endoprotezę. Niektóre prywatne placówki oferują dodatkowo badanie morfometryczne kręgosłupa oraz badania określające skład jakościowy ciała, analizy te jednak nie powinny stanowić podstawy do zdiagnozowania osteoporozy.
Jak się przygotować do badania na osteoporozę?
W dniu badania nie należy przyjmować żadnych suplementów witaminowych ani preparatów z wapniem. Badania densytometrii nie wykonuje się na czczo, można przed nim normalnie spożyć posiłek. Na badanie należy założyć wygodne, niekrępujące ruchów ubranie.
Przed przystąpieniem do badania densytometrycznego mierzone są parametry związane z ciałem badanego, takie jak masa oraz wysokość ciała. Do wykonania densytometrii nie trzeba się rozbierać, ale należy zdjąć wszystkie metalowe przedmioty – paski, szlufki, suwaki, zamki, guziki, łańcuchy, a także biżuterię (kolczyki, naszyjniki, zegarki i bransoletki). Pacjent powinien tkwić nieruchomo podczas całego badania, które trwa dosłownie kilkanaście minut.
Tak jak w przypadku innych badań, przed wykonaniem densytometrii należy poinformować lekarza o przyjmowanych lekach i preparatach, a także dotychczasowych przebytych chorobach oraz chorobach przewlekłych (np. cukrzycy). Po badaniu można od razu powrócić do domu lub pracy.
Przeciwwskazania do badania gęstości kości
Badania densytometrycznego nie wykonuje się, jeśli w przeciągu ostatniego czasu u pacjenta były wykonywane inne badania obrazowe, takie jak np. RTG jamy brzusznej, tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny. Densytometrii nie przeprowadza się także u ciężarnych kobiet. Przeprowadzenie badania może być znacznie utrudnione, gdy pacjent posiada duże zmiany zwyrodnieniowe lub protezy.
Badanie densytometryczne – jak zinterpretować jego wyniki?
Densytometria – wyniki badania wraz z opisem radiologicznym odbiera się od lekarza. Są one przedstawiane na specjalnej skali, tzw. T-score. To wskaźnik, który określa, jak duży ubytek masy kostnej ma badany, w stosunku do gęstości kości, którą powinien mieć w tym wieku. Pozwalają one oszacować ryzyko wystąpienia u badanego osteoporozy w oparciu o wartości prawidłowe. Poza wynikiem badania drukowana jest także obliczona masa kości pacjenta oraz porównanie z grupami kontrolnymi. Wynik jest porównywany z normami gęstości kości dla danego wieku oraz płci.
Wyniki badania densytometrycznego interpretuje się w oparciu o inne czynniki, takie jak np. predyspozycje genetyczne do wystąpienia osteoporozy, czy przyjmowane leki. Dla lekarza ważną informację stanowią przebyte złamania i urazy, a także choroby.
Wynik T-score może osiągnąć wartość od -1,00 do 1,00, wtedy mamy do czynienia z prawidłowym rozwojem układu kostnego. Jeśli wynik jest niższy niż -1,0 wskazuje on na osteopenię, z kolei, jeśli wynosi -2,5 lub mniej niż -2,5, może to sugerować postępującą w organizmie badanego osteoporozę.
Wskazujący na nieprawidłowości wynik badania densytometrycznego może wynikać z niedawno przebytego złamania, zmian zwyrodnieniowych oraz zwapnienia kości, dlatego, aby zdiagnozować osteoporozę, konieczny jest pełen wywiad z pacjentem oraz dalsze badania. Decyzję o zastosowaniu leczenia należy podjąć w oparciu o wszechstronną ocenę stanu zdrowia pacjenta, a nie pojedyncze badanie densytometryczne.
UWAGA: tylko równoczesne badanie biodra i kręgosłupa może pomóc jednoznacznie zdiagnozować osteoporozę. Nie należy opierać diagnozy o wyniki np. densytometrii wykonanej na kości piętowej lub jedynie o badania wykonane metodą ultradźwiękową.
Na czym polega zwapnienie kości?
Zwapnienie kości to schorzenie układu kostnego, które może występować w różnych partiach szkieletu. Zwapnienie kości może dotyczyć:
- Kości kręgosłupa.
- Kości kończyn.
- Kości obręczy barkowej lub biodrowej (zwapnienie kości barku, zwapnienie kości biodrowej).
Przyczyny zwapnienia kości
W przeciwieństwie do osteoporozy, która wywołana jest ubytkiem masy kostnej, do zwapnienia dochodzi wskutek obumierania tkanki kostnej z powodu odkładania zbyt dużych ilości wapnia w tkance. Dzieje się tak np. u osób starszych lub u osób młodszych, które się nieprawidłowo odżywiają. Do zwapnienia może się przyczynić także nadmierna ilość wapnia w organizmie, np. w chorobach tarczycy.
Objawy zwapnienia kości
Zwapnienie kości ma związek z postępującą degeneracją tkanki kostnej. Najczęściej objawia się ono zwiększoną podatnością na urazy i złamania lub bólem, w szczególności podczas wykonywania aktywności fizycznej. W bardziej zaawansowanym stadium zwapnienie kości może doprowadzić do poważnych deformacji w układzie kostnym.
Leczenie zwapnienia kości
Zwapnienie kości leczy się objawowo, poprzez modyfikację diety, a także stosowanie preparatów wspomagających mineralizację kości. Dodatkowym uzupełnieniem terapii są ćwiczenia fizjoterapeutyczne oraz pływanie. Samo zdiagnozowanie wapnienia nie jest wskazaniem do leczenia.
Zarówno zwapnienie kości, jak i osteoporozę należy leczyć w konsultacji z lekarzem. Nie należy wprowadzać żadnych leków oraz diet samodzielnie! Leczenie chorób układu kostnego może być bardzo uciążliwe i trwać nawet kilka lat. Jeśli choroba zostanie zawczasu wykryta, współczesna medycyna może nie tylko zahamować jej przebieg, ale także zastosować metody, które pomogą odbudować utraconą tkankę kostną i przywrócą pacjentowi dobry stan zdrowia.
Warto przeczytać także:
Kulisy Zdrowia – ból kręgosłupa
Nagroda Nobla w dziedzinie medycyny przyznana
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?