Jałowa martwica kości - przyczyny, objawy, przebieg, diagnostyka, leczenie

Martwica kości (nekroza) może rozwinąć się w każdym obszarze - rozróżnianych jest aż 40 różnych postaci zespołu. Najczęściej występujące odmiany to:

• Choroba Perthesa - dotyczy głowy i szyi kości udowej.
• Choroba Osgooda-Schlattera - guzowatość kości piszczelowej.
• Choroba Freiberga-Köhlera II - dotyczy głowy II, czasami III kości śródstopia.
• Choroba Köhlera I - dotyczy kości łódkowatej.
• Choroba Scheuermanna, czyli jałowa martwica kręgosłupa lub kifoza młodzieńcza- dotyczy płytek granicznych trzonów kręgów.
• Choroba Kienböcka - dotyczy kości księżycowatej.
• Choroba Königa - pod tą nazwą kryje się martwica oddzielająca kostno-chrzęstna kolana.
• Choroba Haglunda - obejmuje nasadę kości piętowej.
• Choroba Blounta - dotyczy bliższej przyśrodkowej części przynasady i nasady kości piszczelowej.
• Choroba Pannera - dotyczy główki kości ramiennej.
• Choroba Preisera - dotyczy kości łódeczkowatej.

Martwica kości, rozwija się wyniku zaburzenia ukrwienia tkanki kostnej. W przypadku dzieci, dokładne przyczyny rozwoju tego procesu nie zostały poznane.

Choroba Perthesa, czyli jałowa martwica kości udowej, może stanowić konsekwencję niewłaściwie przeprowadzonego leczenia dysplazji stawu biodrowego, może być też powikłaniem samej dysplazji.

Choroba Osgooda-Schlattera, w większości przypadków, dotyczy chłopców w okresie intensywnego wzrostu i może rozwinąć się w sytuacji, gdy układ krwionośny nie może dostarczyć odpowiedniej ilości substancji odżywczych do szybko rosnących kości.

Jałowa martwica kości może dotknąć także osoby dorosłe. W takim przypadku, najczęstsze przyczyny występowania nekrozy to:

• Często powtarzające się mikrourazy.
• Przebyte urazy.
• Nadużywanie alkoholu.
• Choroba dekompresyjna.
• Przyjmowanie glikokortykosteroidów.
• Nadmierne stężenie cholesterolu we krwi.

Martwica kości nie daje charakterystycznych objawów. W początkowej fazie, u chorego pojawiają się dolegliwości bólowe, które ustępują po odpoczynku. Jeżeli zmiany martwicze objęły kończynę dolną, może wystąpić utykanie. Dolegliwościom bólowym może towarzyszyć obrzęk, ocieplenie, wzmożone napięcie mięśni. W zaawansowanej fazie, jałowa martwica kości objawia się przykurczami stawowymi i wzmożonymi dolegliwościami bólowymi i zniekształceniem obrysu kończyny.

Martwica kości doprowadza do obumierania tkanki kostnej, która początkowo ulega resorpcji (ubytkowi) i wchłanianiu, a następnie - odbudowie. Nowo powstała tkanka kostna jest podatna na ucisk i odkształcenia, przez co u chorego mogą wystąpić deformacje, których konsekwencją może być trwałe kalectwo.
Dla jałowej martwicy kości, charakterystyczny jest przebieg fazowy, składający się z 4 etapów:

• Faza początkowa - początek procesu obumierania kości, może charakteryzować się bezobjawowym przebiegiem.
• Faza jałowej martwicy - dochodzi do powstania martwiczej tkanki kostnej.
• Faza fragmentacji - na tym etapie, tkanka martwicza zastępowana jest nową.
• Faza odbudowy i utrwalonych zmian - dochodzi do całkowitego zastąpienia tkanki martwiczej.

Martwica kości wymaga wdrożenia odpowiedniego leczenia, w przeciwnym wypadku powstałe deformacje mogą doprowadzić do trwałego kalectwa. W pierwszej kolejności, lekarz przeprowadza szczegółowy wywiad, podczas którego pyta o czas występowania objawów, o okoliczności pojawiania się dolegliwości bólowych, przebyte urazy, przyjmowane leki i choroby współwystępujące.

W dalszej kolejności, wykonywane jest badanie przedmiotowe, które pozwala określić stopień nasilenia zmian. Celem wykluczenia podłoża infekcyjnego lub autoimmunologicznego, zlecone zostaną podstawowe badania moczu i krwi. Przeprowadzone zostaną badania obrazowe - RTG lub TK oraz USG stawu. Należy jednak podkreślić, że w początkowej fazie, zmiany mogą być niewidoczne w obrazie badań.

Martwica kości podlega leczeniu, którego celem jest zmniejszenie obciążenia obszaru, w którym wystąpiły zmiany. Pozwala to na uniknięcie zniekształcenia zdrowej tkanki, która w przebiegu schorzenia zastępuje tkankę martwiczą. Sposób odciążenia dobierany jest stosownie do obszaru, w którym wystąpiły zmiany. Jeżeli u chorego pojawił się przykurcz mięśni, lekarz może zalecić odpowiednio dobrane ćwiczenia fizjoterapeutyczne. W niektórych przypadkach, wymagane jest czasowe unieruchomienie stawu (jałowa martwica nadgarstka) bądź całej kończyny (jałowa martwica kości piszczelowej). Leczenie operacyjne stosowane jest w zaawansowanej postaci choroby.

Źródła:

1. Drozdzowska B., Martwica żuchwy. Endokrynologia Polska. 2011;62: 88-92.
2. Radzimińska A., Zimmermann A., Weber-Rajek M., et.al., Jałowe martwice kości, charakterystyka choroby i postępowanie fizykalne – przegląd literatury Formerly Journal of Health Sciences. 2015;5(10):108-120