Czystek – właściwości, wskazania i przeciwwskazania oraz możliwe skutki uboczne. Jak przygotować herbatę z czystka?

Czystek (Cistus incanus) zaliczany jest do rodziny roślin czystkowatych (cistaceae), lub inaczej posłonkowatych, która liczy ok. 50 różnych odmian, które łatwo wzajemnie się krzyżują. To niski ok. 1-metrowy i wiecznie zielony krzew, który bywa nazywany też różą skalną. Kwitnie w postaci pięknych fioletowych, purpurowych lub białych kwiatów z pięcioma pogniecionymi, okrągłymi płatkami okalającymi żółty środek. Liście czystka, które wykorzystywane są do celów leczniczych, są dosyć drobne i mają barwę zgaszonej zieleni. Czystek w naturalnych warunkach rośnie dziko, głównie w krajach basenu Morza Śródziemnego, ale można spotkać go także w Afryce i Azji Mniejszej, gdzie obrasta suche i skaliste zbocza.

Polsce najczęściej dostępną odmianą tej rośliny jest czystek siwy, nazywany również czystkiem szarym (Cistus incanus)

Czystek to roślina zielna, która wspomaga działanie układu immunologicznego. Wynika to z jej właściwości przeciwwirusowych, antybakteryjnych i przeciwgrzybiczych. Napar można wykorzystać do odkażania drobnych ran i płukania jamy ustnej, a jego regularne picie zaleca się w stanach obniżonej odporności, a także profilaktyczne w okresie jesienno-zimowym.

Jak pokazały badania z próbą placebo osoby, które piły napar z czystka, rzadziej chorowały na infekcje górnych dróg oddechowych niż te, które go nie piły.

Czystek pomaga zwalczać stany zapalne wywołane nadmiarem wolnych rodników, które powstają w organizmie w wyniku różnorodnych reakcji metabolicznych, stresu, oraz jako konsekwencja niezdrowej diety, a więc wysokotłuszczowej i bogatej w cukier.

Jeśli wolne rodniki pozostają w równowadze z substancjami o działaniu antyoksydacyjnym, które je neutralizują, nie są szkodliwe dla zdrowia. Dopiero ich nadmiar nie jest korzystny, ponieważ przyspiesza procesy starzenia się organizmu i sprzyjają rozwojowi chorób m.in. cukrzycy typu 2, miażdżycy, chorób nowotworowych i neurodegeneracyjnych. Stan zapalny sprzyja także chorobom autoimmunologicznym, których przykładem jest choroba Hashimoto.

Czystek zmniejsza ryzyko miażdżycy prowadzącej do niedokrwiennej choroby serca, a nawet zawału, gdyż pomaga obniżyć poziom złego cholesterolu i trójglicerydów we krwi. Wpływa korzystnie na gospodarkę węglowodanową, zwiększając wrażliwość tkanek na działanie insuliny i glukozy, dzięki czemu jest wskazana dla diabetyków.

Wymienione zdrowotne właściwości czystka wynikają z zasobności tej roślin w cenne polifenole, czyli związki biologicznie czynne o działaniu antyoksydacyjnym i przeciwzapalnym. W odpowiednio przygotowanym naparze stwierdzono obecność takich substancji jak kwasy fenolowe (np. galusowy i rozmarynowy) oraz flawonoidy (m.in. kwercetyna, katechiny). Największy wpływ na ich zawartość ma jakość wysuszonych listków, czas parzenia, a także temperatura i twardość wody.

Czystek wykazuje właściwości antyalergiczne, co oznacza, że pomaga hamować wydzielanie histaminy, która nasila objawy alergii wziewnej.

Na uwagę zasługuje także działanie uspokajające i przeciwlękowe czystka, czym powinny zainteresować się zwłaszcza osoby narażone na permanentny stres (w pracy lub życiu osobistym). Picie herbaty z czystka nie rozwiąże problemu, lecz działa relaksacyjne i może pomóc opanować zdenerwowanie.

Należy jednak wystrzegać się stwierdzeń, że czystek leczy raka czy boreliozę, ponieważ nie ma ku temu żadnych dowodów naukowych. Ze względu na dużą zawartość dobroczynnych polifenoli czystek może być wprowadzony wspomagająco w terapii przeciwrakowej. Trzeba jednak pamiętać, że jest to jedynie suplement diety i pod żadnym pozorem nie może być stosowany jako alternatywna metoda leczenia. Wszelkie poważne choroby (również wymieniona wyżej borelioza) i ich leczenie powinny być pod stałą kontrolą lekarza.

Herbata z czystka ma bardzo specyficzny, ziołowy smak, który z pewnością nie każdemu przypadnie do gustu. Najlepiej przygotować nie z papierowych saszetek zawierających pokruszone zioło, lecz z suszu przeznaczonego do samodzielnego porcjowania. W takiej formie czystek jest mniej rozdrobniony, a tym samym zachowuje więcej cennych właściwości. To na co warto zwrócić uwagę to ilość gałązek w produkcie, których powinno być jak najmniej.

Do przygotowania jednej porcji herbaty z czystka wystarczy ok. 1 łyżeczka suszu. Warto wykorzystać zaparzaczkę, ponieważ dzięki niej gotowy napar będzie klarowny. Po nasypaniu odpowiedniej ilości suchych ziół do kubka trzeba zalać je prawie wrzącą wodą. Prawie, gdyż jej temperatura powinna wynosić ok. 95 stopni Celsjusza. Czas parzenia, który pozwala na uwolnienie maksymalnie dużej ilości dobroczynnych polifenoli, wynosi 10 minut.

Hydrolat z czystka (czyli: woda kwiatowa) to wielofunkcyjny produkt, który może być stosowany zamiast toniku po umyciu twarzy żelem oczyszczającym i przed nałożeniem pielęgnującego kremu. Ze względu na antyseptyczne właściwości, hydrolat z czystka sprawdzi się jako element pielęgnacyjny cery tłustej, mieszanej oraz z trądzikiem.

Hydrolat z czystka:

• pomaga łagodzić zmiany trądzikowe i przyspiesza gojenie się wyprysków
• działa przeciwbakteryjnie i oczyszczająco,
• działa silnie ściągająco i wygładzająco,
• rozjaśnia blizny potrądzikowe,
• stosowany regularnie reguluje wydzielanie sebum,
• zmniejsza widoczność otwartych porów.

Hydrolat z czystka służy także cerze suchej i dojrzałej, z powodu zasobności w polifenole, które spowalniają procesy starzenia się skóry. Zmniejsza tendencję do powstawania zmarszczek, wygładza skórę, odświeża i rozjaśnia. Czystek stosuje się też w przemyśle kosmetycznym jako naturalny surowiec do produkcji kremów, żeli do higieny intymnej i produktów do mycia twarzy.

Czystek to zioła bezpieczne do stosowania. Napar z tej wyjątkowej rośliny jest, zgodnie z obecną wiedzą, całkowicie bezpieczny dla osób w każdym wieku. Nie istnieją przeciwwskazania do picia herbaty z czystka, ani nie stwierdzono skutków ubocznych wynikających z jego stosowania. Czystek w postaci naparu można podawać niemowlętom po 3. miesiącu życia. Czystek w ciąży i podczas karmienia piersią również nie jest przeciwwskazany.

Należy jednak pamiętać, że czystek jest wyłącznie suplementem stanowiącym uzupełnienie diety. W wypadku zmagania się z dolegliwościami zdrowotnymi, które są leczone przy użyciu środków farmakologicznych, trzeba skonsultować się z lekarzem, zanim zacznie się przyjmować czystek. Niektóre zioła mogą osłabiać albo wzmacniać działanie danego medykamentu. Czasami ich przyjmowanie może prowadzić nawet do niebezpiecznych w skutkach interakcji z lekami. Wskazane jest także kupowanie czystka ze sprawdzonych źródeł, czyli w sklepach zielarskich i aptekach.

Źródła:

1. Ekiert K., Dochniak M.: Superfoods – idealne uzupełnienie diety czy zbędny dodatek?