Borówka brusznica: wartość odżywcza i właściwości zdrowotne. Czy brusznica jest bezpieczna do spożycia?

Borówka brusznica (Vaccinium vitis-idaea L.), inaczej borówka czerwona, borówka wiecznie zielona albo borówka leśna, to wieloletnia roślina z rodziny wrzosowatych. Niewielka krzewinka dorasta do ok. 15-25 cm wysokości. Przeważnie wchodzi w skład runa leśnego, jako poszycie lasów sosnowych i mieszanych.

Owoce borówki brusznicy to niewielkie, błyszczące jagody, które najpierw są białe, a następnie ciemnieją i przybierają kolor ciemnoczerwony. Borówka brusznica może owocować dwukrotnie w ciągu roku – latem i późną jesienią. Drugie owocowanie daje owoce nieco mniejsze, ale mocniej wybarwione. W medycynie naturalnej stosowane są jako surowiec leczniczy zarówno owoce, jak i liście borówki brusznicy.

Borówka brusznica to bogactwo glikozydów takich jak arbutyna, metyloarbutyna i erykolina, kwasów organicznych, garbników katechinowych, antocyjanów oraz witamin z grupy B i witaminy C. Pełna jest różnorodnych antyoksydantów. W medycynie wykorzystywane są liście borówki brusznicy oraz jej owoce zawierają cenne składniki prozdrowotne, dlatego wykorzystywane są w ziołolecznictwie jako surowiec leczniczy.

Borówka brusznica ma działanie moczopędne, przeciwbiegunkowe i ściągające. Garbniki zawarte w tej roślinie i jej owocach:

• pomagają usunąć toksyny bakteryjne,
• działają korzystnie na błonę śluzową żołądka,
• hamują biegunkę,
• działają bakteriobójczo.

Owoce borówki leśnej pomagają regulować procesy trawienne. Napary z liści borówki brusznicy działają antybakteryjnie wobec szczepów bakterii Helicobacter pylori, których obecność w żołądku jest najczęstszą przyczyną rozwoju nadżerek, wrzodów żołądka i zmian nowotworowych. Borówka brusznica wspomaga pracę trzustki, stymulując do wytwarzania soków trzustkowych zawierających enzymy (m.in. amylazę) odpowiedzialne za trawienie tłuszczów pokarmowych. Łagodzeni objawy przejedzenia, niestrawności i uczucia ciężkości po spożyciu sytego, tłustego posiłku.

Liście borówki brusznicy zawierają arbutynę (substancję należącą do glikozydów fenolowych), która ma działanie odkażające i moczopędne. Z tego względu borówka brusznica jest pomocna przy leczeniu zapalenia pęcherza moczowego, zapalenia cewki moczowej i nerek.

Stosowana zewnętrznie na skórę, borówka brusznica pomaga rozjaśnić plamy pigmentacyjne, ponieważ łagodnie hamuje syntezę melaniny. Z tego względu ekstrakt z borówki brusznicy wchodzi w skład niektórych dermokosmetyków jako substancja rozjaśniająca przebarwienia.

Borówka brusznica czasami mylona jest z borówką amerykańską i żurawiną. Ta pierwsza pomyłka spowodowana jest jedynie podobieństwem pod względem nazwy – borówka brusznica i borówka amerykańska to zupełnie inne rośliny, o innych właściwościach i niepodobnych owocach. Żurawina jest dość podobna do borówki brusznicy, ale ma inne wymagania dotyczące gleby.

Borówka amerykańska to krzew dorastający nawet do 2 metrów wysokości. Ma duże, ciemnogranatowe owoce o zielonym miąższu, słodkie w smaku, z wyraźnymi pestkami. Żurawina jest w wyglądzie i smaku podobna do borówki brusznicy. Owoce żurawiny są jednak dużo większe od jagód borówki leśnej. Żurawina rośnie na terenach podmokłych i torfowiskach, borówka brusznica zazwyczaj stanowi poszycie suchych lasów sosnowych i mieszanych.

Borówka brusznica jest chętnie używana w Polsce jako dodatek do mięs i dziczyzny. Robi się z niej konfitury i galaretki, które mają wytrawny, kwaśny, lekko cierpki smak. Podkreśla on i dobrze komponuje się z mięsem i wędzonymi serami. Borówka brusznica jest podstawą sosu Cumberland, który jest wykwintnym dodatkiem do dziczyzny. Sos Cumberland można zrobić samodzielnie, dodając do konfitury z borówki brusznicy chrzan, skórkę pomarańczową i gruszki o ziarnistym miąższu.

Konfitura z brusznicy to świetny dodatek do mięs i serów, szczególnie serów pleśniowych. Można także wykorzystać ją do deserów i do ciast czekoladowych oraz piernika w alternatywie dla powideł śliwkowych lub dżemu morelowego.

Z owoców borówki leśnej można także zrobić bardzo smaczną nalewkę. Nalewka z borówki brusznicy zachowuje właściwości tej rośliny i może być stosowana w celach leczniczych. Należy pamiętać, że nalewki są napojami alkoholowymi, dlatego nie należy spożywać ich w ilości większej niż 1 kieliszek w przypadku kobiet i 2 w przypadku mężczyzn.

Liście borówki brusznicy zbiera się od czerwca do sierpnia i suszy w specjalnych suszarniach. Owoce brusznicy leśnej zbiera się od sierpnia do końca września. Można też zbierać je później, nawet w listopadzie, jeśli krzewinki zaowocują po raz drugi w sezonie. Borówki leśne nie nadają się do spożycia na surowo, w przeciwieństwie do leśnych jagód – są kwaśne i mają cierpki smak.

Stosowanie dużych dawek wyciągu z liści brusznicy przez dłuższy czas może prowadzić do przewlekłego zatrucia hydrochinonem, substancją w nich zawartą. Objawy zatrucia tą substancją to:

• wymioty,
• stany pobudzenia,
• kurcze mięśni,
• niedokrwistość hemolityczna.

Garbniki zawarte w odwarach i naparach z liści borówki brusznicy mogą drażnić żołądek i powodować zaparcia.
Liście brusznicy w mieszankach ziołowych dostępnych w aptekach i sklepach zielarskich są jednak całkowicie bezpieczne – mieszanki zawierają odpowiednie ich dawki.