Weź ze sobą na zakupy listę „Czysta Piętnastka” 2025. Kupuj tanio i zdrowo. Te warzywa i owoce mają najmniej pestycydów

Od 2004 r. Environmental Working Group (EWG) analizuje tysiące próbek produktów w poszukiwaniu owoców i warzyw, które zawierają pozostałości pestycydów. Ta amerykańska organizacja non-profit stworzyła listę najbardziej i najmniej zanieczyszczonych produktów. Pierwsza z nich to „Brudna Dwunastka” (Dirty Dozen), a druga „Czysta Piętnastka” (Clean Fifteen).

– Prawie 60 proc. próbek z Clean Fifteen nie zawierało żadnych wykrywalnych pozostałości pestycydów. Wykryto mniej pestycydów i w mniejszych ilościach w stosunku do toksyczności substancji niż w przypadku owoców i warzyw, które tworzą Dirty Dozen. Tylko 16 proc. próbek „Czystej Piętnastki” zawierało pozostałości dwóch lub więcej pestycydów – czytamy na stronie EWG.

Spośród 47 produktów objętych analizą EWG, te 15 owoców i warzyw było najmniej zanieczyszczonych pestycydami:

1. Ananas

2. Kukurydza cukrowa (świeża i mrożona)

3. Awokado

4. Papaja

5. Cebula

6. Groszek cukrowy (mrożony)

7. Asparagus

8. Kapusta

9. Arbuz

10. Kalafior

11. Banany

12. Mango

13. Marchewki

14. Grzyby

15. Kiwi

W roku 2025 na pierwszym miejscu „Czystej Piętnastki” znalazły się ananasy. Ich sekret tkwi w grubej, wytrzymałej skórze, która działa jak naturalna tarcza przeciwko szkodnikom. To znacznie redukuje potrzebę użycia pestycydów, które służą do zwalczania insektów, co przekłada się na uprawę znacznie bardziej przyjazną dla ludzi i środowiska – nawet jeśli produkt nie posiada certyfikatu ekologicznego.

Nie tylko ananasy, ale wszystkie produkty z listy „Czysta Piętnastka” zawierają mniej pestycydów ze względu na ich naturalne mechanizmy obronne, które chronią je przed szkodnikami. Dzięki temu nie wymagają one stosowania tak wielu oprysków chemicznych jak np. miękkie i nietrwałe owoce takie jak truskawki, borówki czy jeżyny. To efekt milionów lat ewolucji, połączonej z ich unikalnymi warunkami wzrostu i cechami fizycznymi.

Przykładowe naturalne mechanizmy obronne to:

1. Związki siarki w cebuli, które naturalnie odstraszają owady.

2. Gorzkie substancje w szparagach, zniechęcające szkodniki.

3. Złożone systemy korzeniowe ziemniaków, odporne na szkodniki glebowe.

4. Naturalne właściwości przeciwbakteryjne grzybów.

W ramach raportu EWG tworzy również, czyli listę konwencjonalnych produktów z najmniejszą ilością pozostałości pestycydów. Wiele owoców i warzyw z „Czystej Piętnastki” jest chronionych skórkami, które obierasz przed spożyciem — ale nie wszystkie.

– Ważnym aspektem testów pestycydów USDA jest to, że naprawdę próbują naśladować zachowania konsumentów. Myją owoce lub warzywa przez około 15 lub 20 sekund pod bieżącą wodą, a następnie obierają np. cytrusy, mango lub banana. Jeśli na tej zewnętrznej warstwie znajdują się pestycydy, są one usuwane, co może być jednym z powodów, dla których niektóre owoce i warzywa znajdujące się na liście „Czystej Piętnastki” mają tendencję do mniejszej wykrywalności pozostałości pestycydów – powiedziała Temkin.

Pozostałości pestycydów w owocach i warzywach, nawet w niewielkich ilościach, mogą mieć szkodliwy wpływ na zdrowie człowieka. Dzieje się tak, ponieważ wiele pestycydów to substancje chemiczne zaprojektowane do zabijania organizmów żywych, a ich toksyczność może dotyczyć również ludzi.

Główne zagrożenia to:

• zaburzenia hormonalne – niektóre pestycydy zaburzają gospodarkę hormonalną, co może prowadzić do problemów z płodnością, rozwojem dzieci, a nawet zwiększać ryzyko niektórych nowotworów (np. piersi, prostaty),

• ryzyko nowotworów – badania sugerują związek między długotrwałą ekspozycją na niektóre pestycydy a zwiększonym ryzykiem rozwoju różnych typów nowotworów,

• problemy neurologiczne – narażenie na pestycydy, szczególnie u dzieci, może wiązać się z opóźnieniami rozwojowymi, problemami z koncentracją i pamięcią. U dorosłych może zwiększać ryzyko rozwoju chorób neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Parkinsona,

• osłabienie układu odpornościowego – pestycydy mogą negatywnie wpływać na funkcjonowanie układu odpornościowego, czyniąc organizm bardziej podatnym na infekcje i choroby,

• problemy trawienne – niektóre pestycydy mogą podrażniać przewód pokarmowy i zaburzać skład mikrobiomu jelitowego, prowadząc do problemów trawiennych,

• alergie i nadwrażliwość – u niektórych osób kontakt z pestycydami może wywoływać reakcje alergiczne lub objawy nadwrażliwości.

Szczególnie narażone na negatywne skutki działania pestycydów są dzieci (ze względu na mniejszą masę ciała i rozwijający się organizm) oraz kobiety w ciąży, u których ekspozycja może wpływać na rozwój płodu. Dlatego zaleca się świadome wybieranie produktów, zwłaszcza tych z „Brudnej Dwunastki”, w wersji ekologicznej lub dokładne ich mycie i obieranie ze skórki, jeśli to możliwe.

Listy „Brudna Dwunastka” (Dirty Dozen) i „Czysta Piętnastka” (Clean Fifteen) mają ułatwiać konsumentom wybór najzdrowszych produktów i jednocześnie pozwolić zaoszczędzić pieniądze. Jak? Ponieważ przebadane produkty znajdujące się na obu listach pochodzą z upraw konwencjonalnych oznacza to, że warzywa i owoce z listy „Czystej Piętnastki” można bez obaw kupować właśnie z takich, czyli tańszych upraw. Natomiast rośliny jadalne znajdujące się na liście „Brudnej Dwunastki” takie jak szpinak, truskawki czy jarmuż lepiej jest zastąpić tymi produktami z upraw ekologicznych, czyli nieco droższych.

Ze strony EWG można pobrać bezpłatnie obie listy w wersji .pdf do druku. Po wydrukowaniu niewielkich rozmiarów listę możesz nosić ze sobą na zakupy:

• Brudna Dwunastka (Dirty Dozen) – to lista owoców i warzyw, które najczęściej zawierają wysokie stężenia pozostałości pestycydów. Aby zminimalizować ekspozycję na te substancje, warto kupować ich nieco droższe ekologiczne odpowiedniki, czyli produktyw wersji „bio”. Na liście „Brudnej Dwunastki” na rok 2025 znajdują się między innymi szpinak,truskawki, jarmuż, winogrona i brzoskwinie.

• Czysta Piętnastka (Clean Fifteen) – to produkty, które charakteryzują się najniższą zawartością pozostałości pestycydów. W ich przypadku możesz śmiało wybierać tańsze, konwencjonalne wersje, bez obaw o nadmierne narażenie na chemię.

Wybieraj więc owoce i warzywa z „Czystej Piętnastki” z konwencjonalnych upraw, bo najmniej chemii przenika do ich wnętrza. Natomiast produkty z „Brudnej Dwunastki” zastąp warzywami i owocami z upraw ekologicznych.

Źródła:

The Clean Fifteen EWG

EWG’s 2025 Shopper’s Guide to Pesticides in Produce EWG