Żywność ultraprzetworzona przyspiesza proces starzenia się organizmu. Czym jest żywność UPF i dlaczego szkodzi zdrowiu?

Żywność ultraprzetworzona (UPF) to stosunkowo nowy termin. Powstał w odpowiedzi na gwałtowny rozwój sektora żywnościowego, a konkretnie – pojawienie się żywności szybkiej do przygotowania lub gotowej do spożycia po otwarciu opakowania, a także ważnej do spożycia przez nawet kilka lat od dnia produkcji. Produkty z tej kategorii mają być smaczne, atrakcyjnie wyglądać, lecz niestety w większości przypadków są organizmu bezwartościowe, gdyż nie zawierają niezbędnych dla zachowania zdrowia witamin, składników mineralnych, błonnika ani antyoksydantów.

Produkty ultraprzetworzone łatwo poznać po:

• bardzo długim terminie przydatności do spożycia (wyjątek stanowią produkty zbożowe jak makaron, mąka, ryż i kasze oraz suche nasiona strączków)
• obecności w składzie licznych dodatków do żywności np. emulgatorów, aromatów, barwinków, konserwantów. Te substancje są w skrócie oznaczane symbolem „E” z cyfrą wskazującą na dany dodatek (np. E250 to azotyn sodu),
• niskiej wartości odżywczej, a więc niewielkiej zawartości błonnika, za to dużej ilości soli (lub sodu), cukru oraz nasyconych kwasów tłuszczowych. Te informacje można znaleźć w tabelce informującej o wartości odżywczej produktu,
• błyskawicznym czasie przygotowania do spożycia.

Czytaj: Jemy to co dzień, oto skutki – otyłość, choroby serca i 30 innych konsekwencji

Przykładami żywności ultraprzetworzonej są pieczywo długoterminowe np. tostowe, słodzone płatki śniadaniowe, gotowe dania do odgrzania w mikrofali, makaron instant, zupy i sosy w proszku, konserwy mięsne, parówki, niektóre paluszki rybne, słodycze, czy gazowane napoje.

Należy podkreślić, że wśród wymienionych produktów można znaleźć żywność wysokiej jakości, dlatego należy wnikliwie czytać skład recepturowy. Producenci odpowiadają na potrzeby współczesnego konsumenta, poprawiając jakość swoich wyrobów. Przykładowo można dostać wysokiej jakości paluszki rybne z fileta rybnego, pieczywo tostowe z mąki graham, czy słodycze słodzone ksylitolem.

O wpływie ultraprzetworzonej żywności na stan zdrowia i apetyt wiadomo już całkiem sporo. Osoby, których menu opiera się o tego typu żywność, każdego dnia przyjmują więcej kalorii niż potrzebują, ponieważ bardzo przetworzone pokarmy nie dają satysfakcjonującego poczucia nasycenia. Dlatego im większy ich udział w codziennym menu, tym wyższe ryzyko rozwoju otyłości, cukrzycy typ 2, chorób serca, nadciśnienia tętniczego i nowotworów. A to przekłada się to na krótszy czas życia.

We wrześniu 2020 r. na Europejskim i Międzynarodowym Kongresie Otyłości (ECOICO 2020) hiszpańscy badacze przedstawili wyniki swojej pracy naukowej w zakresie wpływu ultraprzetworzonej żywności (określanej w skrócie jako UPF) na proces starzenia się organizmu.

Badanie trwało 8 lat i zakwalifikowało się do niego 886 Hiszpanów w wieku 57-91 lat (średnia wieku: 67,7 lat). Uczestnicy mieli dostarczyć próbkę śliny do badania DNA oraz regularnie składać raport na temat sposobu odżywienia się. Na ich podstawie autorzy podzielili uczestników na cztery grupy, biorąc pod uwagę ilość porcji produktów ultraprzetworzonych spożywanych dziennie:

• mniej niż 2 porcje – grupa o niskim spożyciu,
• 2-2,5 porcji – grupa o nisko-średnim spożyciu,
• 2,5-3 porcje – grupa o średnio-wysokim spożyciu,
• więcej niż 3 porcje – grupa o wysokim spożyciu.

W badaniu wykazano silną zależność między konsumpcją żywności ultraprzetworzonej a przyspieszeniem procesu biologicznego starzenia się. Tę cechę autorzy zbadali na podstawie długości telomerów, czyli struktur zlokalizowanych na zakończeniach chromosomów. Wyjaśniając dalej chromosomy to miejsca, w których zlokalizowane są geny. Im krótsze są telomery, tym szybciej postępuje proces biologicznego starzenia się.

Hiszpańscy naukowcy na czele z Lucia Alonso-Pedrero zaobserwowali, że osoby spożywające 2-2,5 porcji produktów UPF miały o 29 procent wyższą skłonność do skracania telomerów, osoby konsumujące 2,5-3 porcji – o 40 procent, a jadające więcej niż 3 porcje – aż o 82 procent!

Czytaj też: To najgorsza żywność dla jelit. Naukowcy ostrzegają: sprzyja zapaleniu i chorobie Leśniowskiego-Crohna

Co więcej, osoby z grupy o wysokim spożyciu UPF częściej chorowały na cukrzycę, choroby sercowo-naczyniowe, a w badaniach laboratoryjnych okazało się, że mają nieprawidłowe parametry lipidowe. Ponadto byli bardziej skłonni do podjadania, co promowało wzrost masy ciała. Nie zapewniali organizmowi substancji odżywczych odpowiednich ilościach, za to zawartość soli, cukru i nasyconych kwasów tłuszczowych przekraczała zalecane normy.

Ultra-processed food consumption and the risk of short telomeres in an elderly population of the Seguimiento Universidad de Navarra (SUN) Project The American Journal of Clinical Nutrition