Winogrona – kalorie, wartości odżywcze i właściwości prozdrowotne. Czy warto jadać winogrono?

Winogrona są owocami roślin zaliczanych do rodziny winoroślowatych. Obecnie uprawia się je w wielu regionach świata, przede wszystkim w krajach Basenu Morza Śródziemnego. Popularne są w Grecji, Włoszech, Chorwacji, skąd pochodzi wyśmienite wino, wytwarzane z przepysznych winogron. Owoce winorośli mogą być spożywane na surowo, świetnie komponując się z innymi owocami w owocowej sałatce, ale równie dobrze pasują do wina i serów długo dojrzewających i pleśniowych. Popularnymi przetworami uzyskiwanymi z winogron są:

• suszone owoce (rodzynki),
• wino,
• sok z winogron,
• wyciąg
• olej z pestek winogron,
• ocet winogronowy.

Winogrona występują w kilkuset różnych odmianach rosnących na całym świecie. Pnącza winogron mają odmienne wymagania odnośnie jakości gleby i temperatury otoczenia, stąd różnorodność dostępnych odmian. Konsumenci finalnie zwracają uwagę przede wszystkim na kolor owoców, sugerując się nim w czasie zakupów. Wyróżnić można odmiany jasne (winogrono białe, zielone), oraz ciemne (winogrono czerwone, fioletowe), a owoce przyjmują różnorodne odcienie: od jasnozielonej, przez żółtawą, różową, aż po ciemnoczerwoną, fioletową i niemal czarną. Barwa skórki, bo miąższ jest przeważnie jasny, wskazuje na zawartość konkretnych składników, a te zapewniała odmienne właściwości konkretnych odmian.

Na rynku dostępne są drobniejsze niż tradycyjne, winogrona bezpestkowe. Ich pochodzenie często błędnie wiązane jest z żywnością genetycznie modyfikowaną (GMO). Tymczasem są to po prostu hybrydy, czyli odmiany heterozyjne, powstałe ze skrzyżowania dwóch wariantów winogrona. Niektóre winogrona bezpestkowe powstają w wyniku naturalnych mutacji, czasem owoce pozbawione nasion powstają na skutek powstrzymanego zapylenia kwiatów.

Winogrona kalorie dostarczają w dosyć solidnej dawce, można je określić owocem wysokokalorycznym. W 100 gramach jasnych odmian znajduje się 69 kcal, a w takiej samej ilości odmiany ciemnej jest ich 67 kcal. Zawartość łatwo przyswajalnych węglowodanów prostych wynosi 17,4 g, a ilość błonnika jest niska, gdyż na poziomie zaledwie 1 g na 100 gramów. Winogrona, podobnie jak wszystkie owoce są niskobiałkowe ((0,72 g białka). Dostarczają (w 100 g):

• 66 IU witaminy A,
• 5,4 mg witaminy C,
• 5,4 mcg witaminy K,
• niewielkie ilości witamin z grupy B
• 191 mg potasu,
• 20 mg fosforu,
• 0,36 mg żelaza,
• bardzo małe ilości wapnia, magnezu, miedzi i cynku, oraz chloru i boru.

W winogronach czerwonych, a zwłaszcza w prawie czarnych ukrywa się najwięcej związków flawonoidów o działaniu przeciwutleniającym. Resweratrol i procyjanidyny zlokalizowane są w skórkach oraz pestkach owoców. Działają antynowotworowo oraz wspierają pracę mięśnia sercowego. W pestkach winogron znajdziemy poza tym gorzkie w smaku taniny korzystnie działające na układ krwionośny.

Winogrona mają działanie antynowotworowe. Swoją moc zawdzięczają, wspomnianym powyżej, antyoksydacyjnym flawonoidom, znajdującym się przede wszystkim w skórkach i pestkach owoców. Najwięcej mają ich odmiany ciemne, ponieważ antocyjany to jednocześnie intensywnie fioletowo-granatowe barwniki roślinne. Flawonoidy powstrzymują działanie wolnych rodników.

Dotychczas przeprowadzone badania wykazały, że wyciąg z pestek winogron niszczy komórki nowotworowe związane z rakiem skóry, sutka, jelita, płuc, żołądka oraz prostaty. Naukowcy z Uniwersytetu w Kentucky przeprowadzili również badania wskazujące na pozytywny udział winogron w walce z białaczką. Nie oznacza to, rzecz jasna, iż jedząc winogrona, można pokonać chorobę, jednak dieta uzupełniona o te owoce może stanowić ważne działanie wspierające leczenie i profilaktykę.

Flawonoidy, w szczególności procyjanidyny, są również odpowiedzialne za wspieranie pracy układu sercowo-naczyniowego. Wpływają na wzrost poziomu "dobrego" cholesterolu HDL, jednocześnie hamując utlenianie tego "złego", LDL. Wolne rodniki powodując zmiany w lipoproteinach LDL przyczynia się do zwiększenia ich odkładania w ścianach naczyń krwionośnych, promując tworzenia się blaszki miażdżycowej.

Wyniki badań potwierdzają również korzystny wpływ winogron w profilaktyce zespołu metabolicznego i cukrzycy. Badacze z Uniwersytetu Michigan przeprowadzili cykl eksperymentów na szczurach, wykazując, że spożywanie winogron (nawet w diecie wysokotłuszczowej) zmniejsza stan zapalny w całym organizmie, w szczególności zaś w tkance tłuszczowej. Osoby z cukrzycą, ze względu na wysoką zawartość węglowodanów prostych w winogronach i soku winogronowym powinny unikać dużych porcji tych produktów, a postawić na niewielki dodatek do posiłku (np. 50 g).

Cennym składnikiem winogron jest resweratrol. Obecny jest w skórce owoców, szczególnie ciemnych. Ma działanie antybakteryjne, przeciwzapalne, rozszerzające naczynia krwionośne. Udowodniono, że resweratrol podawany w wysokich dawkach (niemożliwych do dostarczenia z konwencjonalną dietą) hamuje namnażanie komórek nowotworowych. Co ciekawe, naukowcy z Michigan wykazali, że właśnie ten składnik wspomaga redukcję masy ciała i przyspiesza rozpad tkanki tłuszczowej, oraz poprawia wrażliwość tkanek na insulinę. Oczywiście, włączając winogrona do diety odchudzającej, należy wziąć pod uwagę ich kaloryczność oraz procentową zawartość cukru. Niestety w badaniach zostały testowane wyłącznie bardzo duże dawki tego związku, które nie są realne do dostarczenia w ramach standardowej diety.

Winogrona są także cennym składnikiem diety człowieka ze względu na melaninę. To pigment determinujący kolor włosów, oczu i skóry, pełniący również funkcje ochronne skóry przed promieniowaniem słonecznym. Prawidłowa synteza tego składnika jest możliwa przy udziale takich substancji, jak: karoten oraz witaminy A, E oraz C, których dobrym źródłem są winogrona.

Owoce nie są jednak jedyną częścią rośliny wartą uwagi. Liście winogron właściwości lecznicze przejawiają również bardzo szerokie. W świeżej postaci są świetnym okładem przeciwzapalnym i przyśpieszającym gojenie ran. Pełnią funkcję przeciwzakrzepową. Napar sporządzony z suszu ma działanie ściągające, regenerujące, oczyszczające i przeciwzapalne. Korzystnie wpływa na jelita. Stosować go można także w kosmetyce: jako tonik do przemywania skóry, płukankę łagodzącą stany zapalne gardła i jamy ustnej oraz płukankę do włosów. Liście winogron mogą być używane w wersji suszonej, świeżej lub kiszonej.

Winogrona są owocami wysokokalorycznymi co powoduje, że mimo dobroczynnego wpływu na organizm człowieka, należy zachować umiar w ich spożyciu. Łatwa do skonsumowania na raz kiść winogron kalorie dostarcza na bardzo wysokim poziomie. Małej wielkości kiść mieszcząca się na dłoni waży ok. 150 g i dostarcza ok. 100 kcal, 25 g cukrów prostych, czyli 5 kostek cukru.

Dodatkową trudność stanowi fakt, że cukry proste (głównie glukoza i fruktoza), które są łatwo przyswajalne, mogą stanowić od 12 do 25 proc. składu owocu. Mimo średniego indeksu glikemicznego (IG = 45) osoby na diecie cukrzycowej, z insulinoopornością powinny uważać. Ładunek glikemiczny 150 g winogron wynosi 11, czyli jest średni (10-20 ŁG), a 300 g winogron już wysoki (>20), gdyż wynosi 22.

Duże jednorazowe dawki węglowodanów prostych nie są wskazane, dlatego za dobrą ilościowo porcję można uznać 150 g owoców, czyli ok. 1 szklankę.

Zgodnie w literaturą naukową, winogrona zaliczane są do owoców najsilniej pochłaniających pestycydy. Przeprowadzone testy wskazały, że dostępne na rynku odmiany, o ile nie pochodzą z upraw ekologicznych, mogą zawierać ponad 10 różnych pestycydów w dawce przekraczającej normę. Lepiej zatem wybierać owoce z produkcji organicznych, za które niestety zapłacimy więcej.

Olej z pestek winogron ma neutralny smak, który nie dominuje w potrawie. Nie nadaje się jednak do smażenia ze względu na niski punkt dymienia. Olej z pestek winogron właściwości zachowuje dodawany do dań po obróbce termicznej lub do dań na zimno. Najlepszy jest olej nierafinowany, czyli nieoczyszczony. Jego skład to w ponad 90 procentach nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT), między innymi: kwas linolowy, oleinowy, a w niewielkich ilościach występują kwasy tłuszczowe nasycone – palmitynowy oraz stearynowy. W tłuszczu z pestek winogron występują flawonoidy i polifenole.

Ze względu na niekorzystny stosunek kwasów tłuszczowych omega-6 do omega-3 nie należy opierać swojej diety o olej z pestek winogron.

Olej z pestek winogron jest właściwie bezzapachowy. W kosmetyce wykorzystywany jest w celach nawilżenia skóry, choć sam nie ma właściwości nawilżających, nakładany na skórę jako kolejna warstwa po balsamie, o takim działaniu, zapobiega utracie wody z naskórka. Nie podrażnia nawet bardzo wrażliwej skóry, ale może zapychać skórę z tendencja do zaskórników. Działa łagodząco w przypadku łupieżu i łuszczycy. W medycynie ludowej wykorzystywano go do przyśpieszenia gojenia skaleczeń, ran i wybielania blizn.

Osoby gotujące znają doskonale ocet winny – produkt powstający wskutek fermentacji winogron. Stosowany w niewielkich ilościach wspomaga pracę wątroby, oczyszcza i wspiera metabolizm tłuszczów oraz węglowodanów. Zawiera także pewną ilość potasu. Nie należy jednak go nadużywać: takie działanie może skutkować problemami ze strony układu pokarmowego. Uważać na niego powinny osoby z refluksem żołądkowo-przełykowym, zgagą i nadkwaśnością żołądka.

Warty uwagi jest również ekstrakt z pestek winogron, który kupić można w sklepach zielarskich lub stoiskach z suplementami i odżywkami dla sportowców. OPC z pestek winogron, czyli oligomeryczne proantocyjanidyny, są silnie działającymi związkami roślinnymi, wykazującymi działanie antynowotworowe i antyhistaminowe (przeciwalergiczne). Usprawniają krążenie krwi i wspomagają utrzymanie szczupłej sylwetki. Ekstrakt z pestek winogron przydatny jest w procesie detoksykacji wątroby, wspierając usuwanie szkodliwych cząsteczek estrogenowych i substancji toksycznych.

Domowym sposobem przygotować można z kolei sok z winogron lub kompot z winogron. To bardzo słodkie napoje, do których nie trzeba dodawać nawet małych porcji cukru. Mają one silne działanie przeciwbakteryjne. W badaniach klinicznych potwierdzono również ich aktywność przeciwgrzybiczą w przypadku Candida Albicans. Ze względu na wysoką zawartość pektyn winogrona nadają się również do przyrządzania domowych dżemów i konfitur.