Stewia – właściwości zdrowotne. Czy glikozydy stewiowe dostarczają kalorie? Lepsza jest stewia czy ksylitol?

Stewia, to nie jedyna nazwa stosowana w kontekście tej rośliny, gdyż innymi, mniej znanymi nazwami są miodowy liść, słodkie zioło i miodowa yerba. Znana jest przede wszystkim ze swojego smaku. Substancjami, które warunkują bardzo intensywny smak słodki w stewii, są rebaudiozydy (głównie rebaudiozyd A) i stewiozyd (około 65% w masie liści). Słodycz występuje w każdej części rośliny, z wyjątkiem korzenia.

Stewia nie dostarcza kalorii, ponieważ glikozydy stewiolowe nietrawione są przez ludzki organizm. Po spożyciu wykorzystywane są tylko przez bakterie zasiedlające błony śluzowe jelita grubego.

Słodki smak stewii jest wielokrotnie bardziej intensywny, niż smak słodki cukru. W zależności od rodzaju substancji, smak słodki jest od 30 do 350 razy słodszy od sacharozy, co sprawia, że stewia jest bardzo wydajna.

Glikozydy stewiolowe nie rozkładają się w wysokiej temperaturze, dlatego z powodzeniem można przygotowywać na ich bazie niskokaloryczne ciasta i desery. Dobrym wyborem do wypieków będzie stewia w płynie, bądź w proszku. Ekstrakt kupić można też w postaci słodzika stołowego w tabletkach przeznaczonego do słodzenia kawy i herbaty. Aby nadać ciekawego smaku sałatkom, warto wybrać suszone liście tej rośliny. Jest to najmniej przetworzona forma, pod którą stewia występuje w sklepach.

Glikozydy stewiolowe są dopuszczonym do stosowania dodatkiem do żywności, który na opakowaniach produktów spożywczych oznaczany jest symbolem E-960. Najczęściej znajdują się w:

• gumach do żucia,
• napojach bez cukru,
• sosach,
• deserach,
• czekoladach,
• przetworach owocowych dedykowanych diabetykom,
• żywności o obniżonej zawartości cukru i/lub kilokalorii.

Zobacz: Ten naturalny słodzik wcale nie jest zdrowy! Erytrytol podnosi ryzyko rozwoju zakrzepicy i może sprzyjać zawałom oraz udarom mózgu

Stewia w Polsce dopuszczona jest do spożycia od 2011 roku, lecz badania nad jej właściwościami zdrowotnymi trwają na świecie już od kilkudziesięciu lat. Jednak jak wynika z badań przeprowadzonych na wniosek Komisji Europejskiej w 2010 roku, stewia jest w pełni naturalna i zupełnie bezpieczna, nawet dla dzieci i kobiet w ciąży. Ta roślina jest dobrym wyborem dla cukrzyków, gdyż ma niski indeks glikemiczny i nie podnosi poziomu glukozy we krwi.

Stewia wykazuje działanie obniżające ciśnienie tętnicze we krwi i moczopędne. Zawarty w stewii stewiozyd, powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych, co skutkuje redukcją ciśnienia tętniczego. Drugim mechanizmem odpowiadającym za działanie hipotensyjne stewii jest nasilenie diurezy, czyli wydalania moczu, a wraz z nim sodu, który zatrzymuje wodę w organizmie. Działanie hipotensyjne obserwowane jest w badaniach tylko u osób z nadciśnieniem tętniczym.

Stewia ma właściwości hipoglikemiczne, czyli obniżające poziom cukru we krwi. Działanie to jest wynikiem hamowania przez stewiol, wchłaniania glukozy w jelitach, wzrost insunolowrażliwości tkanek, a także ograniczenie syntezy glukozy przez stewiozyd i reubadiozyd.

Stewia ponadto zapobiega próchnicy zębów, wspomaga pracę układu trawiennego i odpornościowego, a także ma działanie antybakteryjne i antywirusowe. Wodne napary z liści stewii są pomocne w leczeniu biegunek, gdyż skracają czas ich trwania.

Stewia występuje w postaci kryształków, podobnie jak cukier brzozowy, czyli ksylitol, a także w formie ususzonych liści. Roślina ta jest bardzo często porównywana do krylitolu, z uwagi na podobne właściwości prozdrowotne.

Ksylitol nawet do trzech razy tańszy niż stewia, jednakże w przeciwieństwie do niej dostarcza kalorii w ilości 240 na 100 g (około 14 kcal w jednej łyżeczce). Podobnie jak stewia, nie wpływa na podwyższenie poziomu cukru we krwi, dlatego jest wskazany dla osób chorych na cukrzycę i zaburzeniami gospodarki glukozowo-insulinowej.

Nadmierne spożycie ksylitolu może wywołać efekt przeczyszczający, który nie występuje przy stosowaniu stewii. Ksylitol jest nieodpowiedni dla dzieci do 3. roku życia z uwagi na ich niekompletnie rozwinięty układ trawienny, natomiast stewia jest bezpieczna dla małych dzieci.

Jak pokazują badania, ksylitol jest o wiele mniej słodki niż glikozydy stewiolowe, dlatego trzeba używać go w większych ilościach od słodzików na bazie stewii. Niestety przeciwnicy stewii wskazują na jej metaliczny posmak, który zmniejsza doznania smakowe.

Stewia posiada ogrom zalet, ale ma też złe strony, które niektórych mogą zniechęcić do jej stosowania. Największą z jej wad jest cena, która kilkukrotnie przewyższa większość innych słodzików. Za 20 g czystego ekstraktu zapłacimy blisko 25 złotych. Lepiej wypada stewia w płynie, gdyż 100 ml kosztuje ok. 30 złotych. Warto jednak pamiętać, że wyciągu z tej rośliny używa się w niewielkich ilościach, dzięki czemu wystarcza on na długo.

Wadą jest również charakterystyczny gorzki posmak, który stewia pozostawia w ustach po spożyciu. Może być on wyczuwalny w wypiekach, do których dodawane są glikozydy stewiolowe i zepsuć smak ciasta. Powodem jego występowania jest używanie zbyt dużej ilości słodzika na raz.

Trudno dozować odpowiednie porcje substancji kilkaset razy słodszej od cukru, dlatego producenci mieszają stewię z innymi specyfikami (np. erytrytolem lub gliceryną), co obniża jej słodkość i tym samym ułatwia stosowanie. Właśnie w ten sposób powstaje stewia w proszku lub w kryształkach. Należy mieć na uwadze, że takie mieszanki mogą powstawać z bezkalorycznej stewii i kalorycznych maltodekstryn — ostatecznie produkt dostarcza kalorie.

Stewia – uprawa w domu
Stewia naturalnie występuje w Ameryce Południowej, a więc w klimacie cieplejszym niż ten panujący w Polsce. Zatem w przydomowym ogródku będzie mogła rosnąć od późnej wiosny do wczesnej jesieni. Najbardziej sprzyjają jej miejsca nasłonecznione i umiarkowanie wilgotne.

Przez cały rok możliwa jest uprawa stewii w mieszkaniu. Zaoszczędzimy w ten sposób pieniądze i będziemy mieć pewność, że roślina wyrosła bez udziału pestycydów i sztucznych nawozów. Wyhodować ją można z nasion lub sadzonek.

Liście do spożycia najlepiej zbierać jesienią, ponieważ wtedy glikozydy stewiolowe osiągają największe stężenie. Nie można dopuszczać do kwitnienia krzewu, gdyż w czasie jego trwania części zielone nabierają gorzkiego posmaku. Stevia rebaudiana jest byliną, dlatego podczas zimowania można rozmnożyć ją poprzez pędy i wiosną zasadzić w ogródku nowe, młode rośliny.