Staw skokowy – budowa i najczęstsze urazy. Leczenie kontuzji stawu skokowego

Jak zbudowany jest staw skokowy?

W budowie anatomicznej stawu skokowego wyróżnia się jego część dolną i górną. Staw skokowy dolny stanowi połączenie kości skokowej z kością piętową oraz kością łódkowatą. W jego budowie wyodrębnia się komory przednią i tylną, z których każda ma osobną torebkę stawową i więzadła, jednak czynnościowo tworzą jedną całość. Dolny staw skokowy jest wyposażony w aż osiem więzadeł. Z jego przedniej strony znajdują się:

• więzadło piętowo-łódkowe podeszwowe,
• więzadło rozdwojone,
• oraz więzadło skokowo-łódkowe.

Natomiast w części tylnej stawu skokowego dolnego znajdują się więzadła skokowo-piętowe:

• tylne,
• przednie,
• przyśrodkowe,
• boczne,
• międzykostne.

Staw skokowy dolny umożliwia wykonywanie ruchów odwracania i nawracania stopy, dzięki czemu z dużą łatwością dopasowuje się ona do nierównego podłoża, po którym stąpamy.

Staw skokowy górny budują dalsze końce goleni (łydki), a więc kości piszczelowa, strzałkowa oraz kość skokowa. Od zewnątrz kości pokryte są torebką stawową, wypełnioną specjalnym płynem o mazistej konsystencji. Jego obecność umożliwia poślizg powierzchni stawowych, chroniąc w ten sposób staw przed przedwczesnym zużyciem. Konstrukcję stawu skokowego dolnego stabilizują cztery, leczące po bocznych stronach stawu więzadła:

• przyśrodkowe (zwane też trójgraniastym),
• skokowo-strzałkowe przednie,
• skokowo-strzałkowe tylne,
• piętowo-strzałkowe.

Staw skokowy górny to typ stawu zawiasowego, który umożliwia ruchy grzbietowego i podeszwowego zginania stopy. Oznacza to, że dzięki niemu możemy podnosić stopę – chcąc ustać na pięcie, lub opuszczać ją – stając na palcach. Funkcją tego stawu są również ruchy prostowania i pochylania podudzia, czyli łydki.

Kto jest narażony na urazy w obrębie stawu skokowego?

Staw skokowy należy do jednych z najbardziej obciążanych stawów podczas wykonywania codziennych czynności. Wobec tego urazy w jego obrębie nie należą do rzadkości. Na ich występowanie narażone są przede wszystkim:

• osoby z nadmierną masą ciała,
• sportowcy, w szczególności początkujący biegacze,
• kobiety noszące buty na wysokim obcasie.

Mechanizm doprowadzający do naruszenia stawu skokowego może być różny. Najczęściej do urazu dochodzi w wyniku nadmiernego odwrócenia stopy (niewłaściwego jej ustawienia podczas marszu lub biegu) lub w wyniku nadmiernego nawrócenia stopy (najczęściej w rezultacie doznania bezpośredniego urazu). Rzadziej przyczyną urazu stawu skokowego są inne występujące w jego sąsiedztwie mikrourazy.

Objawy uszkodzenia stawu skokowego

Uszkodzony staw skokowy w pierwszej kolejności manifestuje się silnym bólem, obrzękiem i krwiakiem powstającym w wyniku doznanego urazu. Skóra staje się ciepła i zaogniona, co świadczy o postępującym stanie zapalnym. Ruchomość w stawie jest ograniczona, a podczas prób poruszania się pojawia się uczucie braku stabilności w jego obrębie. Nie mniej jednak nasilenie i rodzaj występujących symptomów w dużej mierze uzależnione są od typu kontuzji.

Najczęściej występujące uraz stawu skokowego

Staw skokowy jest podatny na różnego typu urazy. Do występujących najczęściej należą:

• skręcenie stawu skokowego, czyli uraz polegający na uszkodzeniu więzadeł, które stabilizują i wzmacniają jego strukturę,
• zwichnięcie stawu skokowego, to uraz polegający na nieprawidłowym przemieszczeniu się kości budujących ten staw względem siebie,
• złamanie stawu skokowego, dotyczy przerwania ciągłości jednej z kości budujących ten staw.

W terminologii medycznej urazy w obrębie stawu skokowego można klasyfikować na podstawie stopnia ich ciężkości. Skala składa się z czterech typów kontuzji, uszeregowanych zaczynając od najlżejszych do najcięższych.

1. Skręcenie stawu skokowego polega przeciążeniu więzadeł oraz torebki stawowej. Głównym objawem jest ból, obrzęk oraz problemy z chodzeniem. Ten typ urazu wymaga usztywnienia stopy za pomocą buta stabilizującego na okres około dwóch tygodni oraz odpoczynku i regeneracji.
2. Rozwłóknienie stawu skokowego związane jest z odczuwaniem silniejszego bólu, objawia się też brakiem stabilności podczas chodzenia i silnym obrzękiem. Leczenie wymaga usztywnienia stopy na okres około trzech tygodni.
3. Rozerwanie wiązadła objawia się bardzo intensywnym bólem, silnym brakiem stabilności i dużym obrzękiem. W większości przypadków leczenie wymaga ingerencji lekarza chirurga, a następnie unieruchomienia kończyny na okres kilku tygodni.
4. Rozerwanie stawu skokowego wraz z uszkodzeniem kości to jedno z najcięższych kontuzji kostki. Podstawą leczenie jest zabieg chirurgiczny pozwalający powrót stawu do sprawności.

Diagnostyka urazów stawu skokowego

Leczenie kontuzji stawu skokowego wymaga postawienia odpowiedniej diagnozy. Badaniami wykonywanymi w celu jej poznania są badania przedmiotowe (fizykalne) wykonywane przez lekarza ortopedę. Polegają na oględzinach naruszonego stawu i ocenie stopnia jego ruchomości. W diagnostyce wykorzystuje się również badanie rentgenowskie oraz rezonans magnetyczny.

Leczenie i rehabilitacja po urazach stawu skokowego

Przebieg rehabilitacji i rodzaj zastosowanego leczenia zależą przede wszystkim od stopnia uszkodzenia stawu. Celem terapii jest złagodzenie bólu, zmniejszenie obrzęku, stabilizacja stawu i wsparcie procesu regeneracji oraz powrotu do właściwej sprawności. Każdorazowo pacjentowi zlecana jest rehabilitacja, polegająca na regularnym wykonywaniu ćwiczeń poprawiających stabilizację i ruchomość w stawie oraz wzmacniających budujące go struktury.

Im wcześniej zostanie rozpoczęte właściwe leczenie, tym większe szanse, że staw skokowy powróci do pełnej sprawności. Szczególnie niebezpieczne jest zaniedbanie rehabilitacji po ciężkim urazie stawu, który może doprowadzić do zaburzenia jego struktury, a w rezultacie do trwałej niestabilności.

W leczeniu urazów stawu skokowego stosuje się ortezy i stabilizatory, które pozwalają go ustabilizować i odciążyć. Wspomagająco zaleca się stosowanie zimnych okładów oraz unikanie przegrzewania. Najlepszym rozwiązaniem jest owinięcie lodu w ręcznik i przyłożenie go do skóry na okres kilkunastu minut. Osoby z lekkim urazem stawu mogą także stosować taśmy i bandaże poprawiające stabilność stopy w czasie chodzenia. Niezależnie od stopnia doznanego urazu należy oczywiście unikać nadmiernego i niepotrzebnego przeciążania stopy.