Przepuklina brzuszna – objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie. Kiedy wskazana jest operacja przepukliny brzusznej?

Starożytne pisma medyczne wykonane na ceramice, zawierają opisy przepuklin i sposoby ich leczenia. Choć przepuklina brzuszna to powszechne schorzenie literatura naukowa nie dysponuje pełnym zestawem przyczyn ich występowania, co utrudnia dopasowanie najwłaściwszego sposobu leczenia.

Przepuklina brzuszna to schorzenie, w którego przebiegu narządy wewnętrzne zlokalizowane w jamie brzusznej ulegają przemieszczeniu w miejsca, w których fizjologicznie nie powinny się znajdować. Przy przepuklinie przemieścić może się zarówno cały narząd np. żołądek, jelita, pęcherz moczowy, śledziona, jak i mniejszy bądź większy fragment organu.

Do rozwoju przepukliny brzusznej predysponowane są miejsca, które mają zmniejszoną odporność na zmiany mechaniczne. To przede wszystkim miejsca przechodzenia pewnych struktur (np. tętnic) poza jamę brzuszną, połączeń powięzi i ich przyczepów struktury kości. Miejscem osłabionej oporności jest również blizny po operacji w obrębie jamy brzusznej.

Wyróżnia się kilka rodzajów tego schorzenia zależnie od miejsca występowania:

• przepuklina udowa, która występuje najczęściej u kobiet,
• przepuklina pachwinowa, częściej pojawia się u mężczyzn,
• przepuklina pępkowa, pojawia się często u dzieci do 5. roku życia,
• przepuklina kresy białej, tworzy się wzdłuż linii łączącej mostek ze spojeniem łonowym, jest charakterystyczna dla kobiet w ciąży,
• przepuklina pooperacyjna, która wykształca się w bliznach pooperacyjnych.

Przepuklina brzuszna najczęściej dotyczy:

• osób otyłych,
• osób starszych,
• mężczyzn z chorobami prostaty,
• osób wykonujących ciężką pracę fizyczną,
• sportowców,
• chorobami płuc powodującym nadmierny kaszel,
• kobiet ciężarnych,
• osób po operacjach.

Objawy przepukliny brzusznej są dosyć specyficzne. Najbardziej charakterystyczne jest pojawienie się wybrzuszenia, łatwo wyczuwalnego pod skórą podczas badania palcami. Objaw ten występuje szczególnie często w przypadku tak zwanej przepukliny zewnętrznej. Przemieszczający się narząd trafia wówczas pod warstwę skóry, tworząc miękkie i delikatne wybrzuszenie. Zazwyczaj „miękki guzek” pojawia się w okolicy dolnej części brzucha, pachwiny lub moszny. Rzadziej także w innych miejscach. W przypadku innego rodzaju przemieszczeń – gdy narząd zajmuje przestrzeń ulokowaną wewnątrz jamy brzusznej, a nie tuż pod skórą – objawy mogą być trudniejsze do zidentyfikowania.

Do pozostałych objawów przepukliny brzusznej należą:

• ból w obrębie jamy brzusznej, nasilający się podczas ruchu lub wykonywania ćwiczeń fizycznych,
• uczucie pieczenia, kłucia lub świądu w obrębie jamy brzusznej,
• uczucie ciągnięcia lub ucisku na narządy wewnętrzne,
• nienaturalne napięcie mięśni w okolicy pojawienia się guza,
• problemy z wypróżnianiem.

Warto podkreślić, że powyższe objawy mogą nasilać się w czasie wykonywania zwykłych czynności (także fizjologicznych), takich jak: chodzenie, siedzenie, leżenie, kaszel, kichanie, załatwianie się.

Przepuklina brzuszna rozwija się z różnych przyczyn, które nie do końca zostały zdefiniowane. Przez stulecia za przyczynę przepukliny brzusznej uważano wysiłek fizyczny, zarówno w pracy zawodowej jak i formie treningów sportowych. Do sportów najczęściej predysponujących do wystąpienia przepukliny należą: sporty siłowe, podnoszenie ciężarów, oraz zapasy. Pojawienie przepukliny brzusznej tłumaczono, jako logiczne następstwo mechanicznego działania sił tłoczni brzusznej i mięśni zaangażowanych w pracę fizyczną. W efekcie zwiększonego naporu na ścianę brzuszną dochodziło do powstania przepukliny.

Na początku XX wieku zaobserwowano, że wiele osób prowadzących siedzący, nieaktywny tryb życia również cierpi z powodu przepukliny brzusznej. Rozpatrując potencjalne czynniki ich powstawania, zwrócono uwagę na specyficzne cechy budowy ciała ludzkiego. Stwierdzono wówczas, że pewne obszary są predysponowane do rozwoju przepukliny, ponieważ charakteryzują się zmniejszoną odpornością na działanie mechaniczne, z powodu pionizacji ciała ludzkiego na przestrzeni rozwoju cywilizacji.

W jamie brzusznej narządy są umiejscowione w pewnym schemacie powtarzalnym u każdego człowieka. Na swoich miejscach utrzymują się różnorodne struktury takie jak więzadła i rozcięgna mięśni zbudowane z tkanki łącznej oraz mięśnie brzucha. Przepuklina brzuszna powstaje, gdy dochodzi do osłabienia tkanek budujących ściany jamy brzusznej. Szczególną tendencję do występowania przepukliny mają te miejsca, w których ścianki są naturalnie cieńsze – na przykład w pachwinie.

Czynnikiem wystąpienia przepukliny jest zwiększone ciśnienie w obrębie jamy brzusznej, które powoduje rozciąganie struktur podtrzymujących narządy. Powtarzający się stan osłabia je i może doprowadzić do pęknięcia. Zwiększone ciśnienie w obrębie jamy brzusznej powstaje przede wszystkim w trakcie wykonywania ćwiczeń fizycznych, a także podczas sporadycznego wysiłku lub kichania. Również w trakcie intensywnego i długotrwałego parcia na stolec może dojść do nadmiernego wzrostu ciśnienia w jamie brzusznej. Narządy wewnętrzne naciskają wówczas na siebie, co sprzyja możliwości ich przemieszczenia się.

Należy zaznaczyć, że niektóre osoby mają wyraźną tendencję do występowania przepukliny brzusznej. Wynika to najczęściej z budowy anatomicznej brzucha, która może sprzyjać wystąpieniu tej dolegliwości.

Przepuklina brzuszna diagnozowana na podstawie wywiadu lekarskiego, badania fizykalnego oraz bezbolesnym i nieinwazyjnym badaniem ultrasonograficznym.USG jamy brzusznej wykonywane jest za pomocą nowoczesnej aparatury. Na skórę brzucha lekarz nakłada specjalny żel. Specjalną głowicę przykłada do skóry pokrytej preparatem, a na ekranie monitora ukazuje się wtedy obraz jamy brzusznej osoby badanej. Na nim lekarz sprawdza, wielkość i ułożenie poszczególnych narządów w obrębie jamy brzusznej. Daje to również możliwość wykrycia patologicznych zmian, np. wybrzuszenia charakterystycznego dla przepukliny brzusznej. Badanie USG jest bezpieczne dla dzieci, kobiet w ciąży i seniorów.

Operacja przepukliny brzusznej to najskuteczniejsza forma leczenia tego schorzenia. Zabieg jest wykonywany w dwóch celach:

1. umiejscowienie przemieszczonego organu na jego prawidłowym miejscu,
2. uzupełnienia ubytków w tkankach ścian jamy brzusznej za pomocą specjalistycznych materiałów, aby w ten sposób wzmocnić jej budowę. Zastosowane materiały mają także przeciwdziałać ponownemu wystąpieniu przepukliny.

Nie należy rezygnować ani odkładać w czasie leczenia przepukliny brzusznej, ponieważ ma ona tendencje do pogłębiania się. Nieleczona przepuklina jest szczególnie niebezpieczna dla zdrowia i życia pacjenta. Może prowadzić do obniżenia poziomu ukrwienia danego narządu, a w dalszej kolejności – do zaburzenia jego pracy, a przez to także do martwicy jego tkanek.

Mimo że operacja przepukliny brzusznej może wiązać się z pewnymi powikłaniami, warto ją wykonać. Możliwe skutki ubocze to intensywne, napadowe bóle, krwiak lub powstanie ropnia. Niektóre osoby pomimo wzmocnienia ścianek jamy brzusznej, ponownie doświadczają przepukliny brzusznej, pojawiającej się nawet w tym samym miejscu.