Wodobrzusze – woda w brzuchu czy coś więcej? Objawy wystąpienia, przyczyny i sposoby leczenia

Jama otrzewna jest naturalnie wypełniona płynami surowiczymi, w których składzie znajdziemy przede wszystkim białka, potas, glukozę oraz sód. Ich przeciętna objętość wynosi około 150 mililitrów. Gdy granica ta zostanie przekroczona – jama ulega łatwo zauważalnemu wydęciu, objawiającemu się także w zmienionym kształcie brzucha. Staje się on wówczas nienaturalnie wypukły, może powodować dyskomfort w trakcie przemieszczania się lub przyjmowania niektórych pozycji. Często dochodzi także do zwiększenia masy ciała.

Wydętemu brzuchowi mogą także towarzyszyć inne objawy związane z tą częścią ciała – zgaga, odruchy wymiotne, problemy trawienne, a także obrzęki w obrębie kończyn dolnych lub narządów rozrodczych.

Diagnozy nadmiaru płynów surowiczych dokonuje się, badając tak zwany objaw chełbotania. Jest to nieinwazyjne badanie, polegająca na umieszczeniu dłoni w określonych częściach brzucha i lekkiemu uciskaniu/uderzaniu jego powierzchni za pomocą palców. Jeśli w ten sposób powstaje rozchodząca się w tkankach brzucha fala, oznacza to, że jest wypełniony nadmierną ilością płynu.

Warto podkreślić, że wodobrzusze rzadko współwystępuje z takimi objawami jak ból brzucha lub stany gorączkowe. Gdy dochodzi do ich powstania, świadczą najprawdopodobniej o bakteryjnym stanie zapalnym otrzewnej.

Wodobrzusze może występować w różnym stopniu nasilenia. Zależy to przede wszystkim od ilości płynu obecnego w jamie otrzewnej oraz przyczyn wystąpienia tego objawu. Szczególnie niebezpieczny jest szybki przyrost objętości brzucha.

• Pierwszy stopień – najłagodniejszy – jest trudny do wykrycia bez użycia specjalistycznej aparatury. W jego trakcie ilość płynu surowiczego zostaje przekroczona w niewielkim stopniu. Z tego powodu – diagnoza jest możliwa jedynie za pomocą specjalistycznego badania USG lub tomografii komputerowej.
• Stopień drugi – umiarkowany – jest łatwy do zauważenia gołym okiem. Dochodzi wówczas do przekroczenia objętości 500 mililitrów płynu surowiczego. W takiej sytuacji brzuch ulega wyraźnemu wydęciu zarówno po bokach, jak i z przodu. Występuje także wspomniany objaw chełbotania, a w trakcie opukiwania pacjenta powstający dźwięk jest lekko zaburzony. Pacjenci wyraźnie odczuwają nadmiar płynu przemieszczającego się w ich brzuchu.
• Zaawansowane wodobrzusze to najcięższy stopień tej dolegliwości. W jego trakcie brzuch jest wyraźnie i nieprzyjemnie napięty; dochodzi także do zaburzenia wyglądu pępka – zostaje on wygładzony lub wydęty na zewnątrz (powstaje tak zwana przepuklina pępkowa). Skóra na brzuchu jest przy tym bardzo napięta oraz nienaturalnie cienka – wyraźnie widoczne są naczynia krwionośne.

Do najczęściej występujących przyczyn wodobrzusza należą:

• zastoinowa niewydolność krążenia,
• choroby wątroby (współwystępujące z nadciśnieniem w obrębie układu zwrotnego),
• marskość wątroby oraz zakrzepica żyły doprowadzającej krew do wątroby (żyły wrotnej).

Do rzadszych przyczyn wystąpienia wodobrzusza należą:

• stany zapalne,
• mechanicznie zaburzony odpływ limf (na przykład spowodowany niedrożnością naczyń chłonnych),
• niewydolność pracy nerek,
• oparzenia dużej powierzchni ciała,
• nowotwory złośliwe jamy brzusznej lub jamy miednicowej,
• obrzęk niedożywieniowy.

Leczenie wodobrzusza może mieć różny przebieg, w zależności od przyczyny jego wystąpienia. Najczęściej leczenie ma na celu wyeliminowania choroby wywołującej ten objaw.

W przypadku, gdy wodobrzusze nie poddaje się leczeniu przy użyciu środków moczopędnych, podejmuje się działania doraźne – takie jak nakłucie jamy brzusznej. W jego wyniku dochodzi do usunięcia nadmiaru płynu. Z uwagi na potrzebę ograniczenia ilości zatrzymywanych w jamie otrzewnej płynów, zaleca się stosowanie diety ubogiej w sód.

W wyjątkowych przypadkach przeprowadza się zabieg chirurgiczny polegający na założeniu przezszyjnego wewnątrzwątrobowego zespolenia zwrotno-układowego lub zespolenia otrzewno-żylnego.

Sposób na płaski brzuch