Ultrasonografia – co to jest badanie USG i kiedy się je wykonuje? Rodzaje badań ultrasonograficznych i ich zastosowanie w diagnostyce

USG – co to jest ultrasonografia i po co się ją wykonuje?

Ultrasonografia (USG) należy do tzw. obrazowych technik diagnostycznych. Pozwala przyjrzeć się wnętrzu organizmu w sposób nieinwazyjny, bez konieczności przerywania ciągłości powłok ciała i ryzyka wystąpienia skutków ubocznych.

USG to badanie stosowane wszechstronne: pozwala obserwować narządy w czasie rzeczywistym podczas ich pracy, służy też kontroli stanu tkanek miękkich i struktur kostnych czy przepływu krwi. Aparaty do USG upowszechniły się w użyciu w latach 60. i 70. ubiegłego wieku, podnosząc znacząco jakość diagnostyki i znacznie ją ułatwiając.

Do wad klasycznej ultrasonografii należy fakt, że trudno zastosować tę technikę do obrazowania struktur zlokalizowanych głęboko w ciele lub ukrytych za kośćmi. USG nie przydaje się np. w obrazowaniu żołądka czy dwunastnicy. Do tych celów stosuje się jednak nowoczesne techniki, łączące ultrasonografię z endoskopią.

Ultrasonografia w ciąży umożliwia monitorowanie rozwoju i stanu zdrowia płodu. Nowa, niezwykła technologia to USG 3D, pozwalające na stworzenie trójwymiarowego obrazu rozwijającego się w macicy dziecka. Obraz jest nieruchomy, można go obracać i oglądać z różnych stron. Najnowsza technologia o nazwie USG 4D pozwala dodatkowo rejestrować ruchy dziecka w czasie rzeczywistym. Takie badanie to niezapomniane przeżycie dla ciężarnej kobiety oraz jej bliskich.

Jak działa ultrasonograf? Jak wygląda badanie USG?

Ultrasonograf to aparat wykorzystujący ultradźwięki o częstotliwościach całkowicie bezpiecznych dla człowieka, wynoszących 2–50 MHz. Każdy aparat USG jest wyposażony w część emitującą ultradźwięki oraz odbierającą je po odbiciu się od badanego narządu lub struktury. Częścią stykającą się z powierzchnią ciała pacjenta jest głowica z sondą.

W medycynie wykorzystuje się rozmaite rodzaje głowic ultrasonografu, w zależności od aktualnej potrzeby. Głowice oraz kąt ich przyłożenia pozwalają uzyskać skośny, podłużny lub poprzeczny przekrój badanego obszaru. Aparat do USG przetwarza odbierane, odbite fale ultradźwiękowe na obraz, który jest wyświetlany na monitorze.

W trakcie badania USG lekarz może zatrzymać obraz, by lepiej mu się przyjrzeć, a także wykonać jego wydruk. Procedura wymaga od pacjenta odsłonięcia części ciała poddawanej USG. Lekarz prowadzący badanie nakłada na skórę specjalny żel, ułatwiający poślizg głowicy i eliminujący zbierające się pod nią pęcherzyki powietrza.

Wykonanie badanie USG wymaga wizyty w gabinecie lekarskim, jednak istnieje też możliwość wykonania go w domu pacjenta za pomocą przenośnych aparatów najnowszej generacji. Dzięki nim ciężko chore osoby nie muszą stawiać się na badanie w przychodni czy szpitalu.

Dużą zaletą badania ultrasonograficznego jest powszechna dostępność i stosunkowo niewysoka cena. Kwota ta zależy od rodzaju wykonywanego USG i wynosi od kilkudziesięciu do stu kilkudziesięciu złotych, jednak w przypadku najbardziej nowoczesnych technik koszty te są większe.

Ultrasonografia – rodzaje badań USG

Ultrasonografia to szerokie pojęcie, które uwzględnia wiele technik badawczych wykorzystujących ultradźwięki. Może dotyczyć różnych narządów, przy czym do najczęściej wykonywanych badań należy m.in. USG:

• jamy brzusznej,
• piersi,
• narządów rodnych (inaczej dopochwowe, przezpochwowe, transwaginalne),
• ortopedyczne,
• Dopplerowskie,
• serca (inaczej ultrasonokardiografii, echokardiografia, UKG),
• ciążowe (prenatalne), w tym USG genetyczne,
• przezciemiączkowe,
• oka,
• tarczycy,
• jąder,
• węzłów chłonnych,
• endorektalne.

Istnieją też inne techniki medyczne wykorzystujące fale ultradźwiękowe, takie jak m.in.

• badanie EUS, czyli ultrasonografia endoskopowa, stosowana do obrazowania przewodu pokarmowego i sąsiadujących narządów,
• biopsja tkanek miękkich pod kontrolą USG,
• iniekcja pod kontrolą USG,
• sonometria kości.

Ultrasonografia ginekologiczna służy nie tylko ocenie zdrowia narządów rodnych, ale jest także wykorzystywana w położnictwie. Takim badaniem jest m.in. USG połówkowe, wykonywane pomiędzy 20. a 22. tygodniem ciąży, pozwalające na poznanie płci dziecka. Dzięki ultrasonografii możliwe jest monitorowanie rozwoju płodu, a także wykrywanie wad wrodzonych. Badaniem przesiewowym pod tym kątem jest tzw. USG genetyczne – badające przezierność karkową płodu, na podstawie której można wykryć wiele wrodzonych chorób.

USG jamy brzusznej

Za pomocą USG można obrazować m.in. wątrobę, trzustkę czy pęcherzyk żółciowy. USG jamy brzusznej stanowi ważny element diagnostyki chorób narządów jamy brzucha, a także pozwala na szybką ocenę konieczności przeprowadzenia zabiegu operacyjnego.

Wśród wskazań do ultrasonografii jamy brzusznej znajdują się m.in.:

• urazy i bóle w obrębie jamy brzusznej,
• długotrwałe nudności i wymioty,
• wyczuwalne stwardnienia w brzuchu,
• nagła utrata wagi,
• powiększenie się obwodu brzucha niezwiązane z przybraniem na wadze,
• złe wyniki badań ogólnych.

Aby USG jamy brzusznej było miarodajne, pacjent powinien się do niego odpowiednio przygotować, m.in. co najmniej przez 8 godzin na czczo i zredukować ilość gazów w układzie pokarmowym, które zakłócają uzyskiwany obraz.

USG serca

Ultrasonografia serca to tak zwana echokardiografia (UKG). Pozwala sprawdzić wydolność mięśnia sercowego, a także wykryć nieprawidłowości w jego budowie i funkcjonowaniu.

Istnieje kilka odmian USG serca, w tym odmiana przezprzełykowa, wymagająca wprowadzenia sondy ultrasonografu do przełyku pacjenta.

Wskazania do wykonania USG serca to między innymi:

• podejrzenie choroby niedokrwiennej serca,
• podejrzenie wad anatomicznych serca,
• podejrzenie zapalenia mięśnia sercowego lub wsierdzia,
• podejrzenie choroby zatorowo-zakrzepowej.

USG endorektalne

Ultrasonografia endorektalna to specjalny rodzaj USG umożliwiający zbadanie trudno dostępnych części przewodu pokarmowego. Wymaga wprowadzenia sondy ultrasonografu przez odbyt, by móc dokładnie zobrazować nieprawidłowości w obrębie odbytu i odbytnicy.

Wskazania do wykonania USG endorektalnego to m.in.:

• problemy z wypróżnianiem się,
• ból odbytu i jego okolic,
• szczelina odbytu,
• przetoka odbytu,
• nietrzymanie gazów,
• nietrzymanie stolca,
• uszkodzenia zwieraczy (które mogą wystąpić np. po porodzie),
• polipy odbytu.

USG dopochwowe

Ultrasonografia dopochwowa polega na wprowadzenie specjalnej sondy USG przez pochwę i pozwala na uzyskanie dokładnego obraz wewnętrznych narządów rozrodczych. Ten typ USG ginekologicznego wykonuje się w ramach regularnych badań profilaktycznych oraz sytuacjach takich jak m.in.::

• bóle podbrzusza,
• zaburzenia miesiączkowania,
• diagnostyka niepłodności lub przyczyny poronień,
• podejrzenie zmian chorobowych w obrębie jajników,
• podejrzenie endometriozy i chorób endometrium.

USG Dopplerowskie i ortopedyczne

Ultrasonografia dopplerowska to szczególny rodzaj badania USG, dzięki któremu ocenia się stan tętnic i żył, a także sposób, w jaki przepływa przez nie krew. To metoda diagnostyczna pozwalająca wykryć groźne tętniaki czy umiejscowienie zwężeń i złogów miażdżycowych w naczyniach krwionośnych, mogących stanowić ryzyko powstania zatoru. Jest to podstawowa metoda umożliwiająca rozpoznania zakrzepicy i niedrożności żył głębokich.

Ultrasonografia ortopedyczna, np. USG stawu skokowego, kręgosłupa czy stawów biodrowych, pozwala obrazować dokładnie również struktury układu ruchu niewidoczne w badaniu RTG, m.in. tkankę chrzęstną w stawach czy dyskach międzykręgowych. Dlatego obok badania rentgenowskiego stanowi niezastąpioną metodę w diagnostyce różnego pochodzenia bólów i urazów.

Czy USG jest szkodliwe?

Ultrasonografia to metoda nieinwazyjna i bezbolesna. Przeprowadzono też bardzo wiele badań dotyczących jej bezpieczeństwa. Metaanalizy nie wykazały szkodliwych skutków USG. Niektóre badania wiążą jednak częstą ekspozycję na ultradźwięki z zaburzeniami rozwoju neuronalnego (np. lekkie, niezbyt znaczące opóźnienie w rozwoju mowy). U chłopców, którzy w życiu płodowym byli często poddawani działaniu fal ultradźwiękowych w ramach badań ciążowych matki częściej rozwija się też leworęczność.

W przeciwieństwie do badania RTG, technika USG nie wykorzystuje szkodliwego promieniowania jonizującego, dzięki czemu stanowi dla niego bezpieczniejszą alternatywę.

Dlatego zwykle zaleca się ją kobietom zamiast mammografii, jako że według badań obie metody mają równie cenne znaczenie diagnostyczne.

Prawidłowo przeprowadzone i stosowane niezbyt często badanie USG jest https://stronazdrowia.pl/zakrzepica-zyl-objawy-przyczyny-diagnostyka-i-leczenie-sprawdz-czym-moze-grozic-zakrzepica-zyl-glebokich/ar/c14-13794706#zdrowie. Stanowi alternatywę dla badań inwazyjnych, wymagających otwierania powłok skórnych, które wiążą się z o wiele większymi zagrożeniami i powikłaniami.

Ponieważ jednak wciąż nie zebrano dostatecznej ilości danych na temat długoterminowego oddziaływania fal ultradźwiękowych na rozwój płodu, kobietom ciężarnych zaleca się wykonywania USG w ciąży tylko tak często, jak jest to wymagane w celach diagnostycznych. Lekarze odradzają korzystanie z tej techniki, gdy celem jest jedynie uzyskanie zdjęć płodu czy filmu, zwłaszcza że USG 3D i 4D wymaga przedłużonej ekspozycji nienarodzonego dziecka na fale naddźwiękowe.