Problemy z przełykaniem? To częsty objaw raka lub innej ciężkiej choroby. Zobacz, dlaczego ślina albo jedzenie dosłownie staje ci w gardle

Problemy z przełykaniem, nazywane fachowo dysfagią, mają wiele różnych przyczyny – od tych psychicznych po poważne choroby neurologiczne. Mogą być też skutkiem chorób w obrębie szyi i głowy, w tym raka. Według szacunków zaburzenie to dotyczy nawet połowy takich pacjentów onkologicznych. To ponadto częsty skutek leczenia, zwłaszcza radioterapii.

Zaburzonemu przełykaniu (dysfagia) może towarzyszyć też ból towarzyszący tej czynności, zwany odynofagią.

Najczęściej występujące objawy dysfagii  – oprócz niemożności uformowania i przepchnięcia kęsa czy łyka do gardła  – to również uczucie zalegania, rozpierania, gniecenia w klatce piersiowej, guli w gardle czy przełyku czy wrażenie, że płyn lub pokarm zatrzymują się w przełyku.

Czytaj też: Jak przełknąć tabletkę, gdy staje w gardle?

Przyczyny tych trudności mogą być bardzo złożone, bo w czynności tej oraz przygotowaniu do niej uczestniczy aż 50 par różnych mięśni i wiele nerwów. Na ich funkcjonowanie mogą wpływać zaburzenia w kontroli nerwowej albo nieprawidłowość w strukturach anatomicznych zaangażowanych w cały proces.

Głównym, ale niejedynym źródłem dysfagii są schorzenia neurologiczne, urazy głowy, rdzenia kręgowego czy mięśni, a także stan po udarze niedokrwiennym mózgu, zatorze i krwawieniu śródmózgowym.

Dysfagia może mieć inne przyczyny w zależności od tego, na jakim etapie procesu przełykania dochodzi do zaburzeń.

W przypadku dysfagii ustno-gardłowej, inaczej przedprzełykowej, problem dotyczy jamy ustnej. Najczęściej wywołują go choroby dotyczące układu nerwowego, m.in.:

• zaburzenia nerwowo-mięśniowe, jak ostre niedokrwienie czy guz mózgu, zwyrodnienie układu nerwowego czy uszkodzenie nerwów w porażeniu opuszkowym czy rzekomoopuszkowym,

• choroba Parkinsona,

• pląsawica Huntingtona,

• neuropatie obwodowe m.in. w cukrzycy, sarkoidozie, amyloidozie, zespole Sjögrena, twardzinie układowej, toczniu rumieniowatym układowym, zespole Guillaina-Barrego, a także związana z botulinizmem i błonicą (inaczej krupem lub dyfterytem),

• miopatie takie, jak np. miastenia.

Łatwiejszym do wykrycia powodem występowania dysfagii przedprzełykowej mogą być:

• osłabienie mięśni języka,

• trudność w przeżuwaniem jedzenia czy przesuwania go w kierunku gardła. Jeżeli nie jest to związane z obecnością ciała obcego, przyczyna może leżeć w nieprawidłowościach takich, jak:

Natomiast w przypadku dysfagii przełykowej jej źródłem są zgodnie z nazwą problemy dotyczące przełyku. Najczęstszym jest niestety rak przełyku i wpustu żołądka, który powoduje miejscowe zwężenie. Problem w tym miejscu mogą również wywołać udary i choroby neurologiczne takie, jak parkinson, stwardnienie zanikowe boczne (ALS, SLA) czy powikłania cukrzycy.

A ponadto do tego typu zaburzeń przełykania mogą przyczyniać się:

• powikłania refluksu przełykowego, a także jego zapalenie, uchyłki, zwężenia czy odleżyny w przypadku karmienia przez sondę,

• zaburzona aktywność mięśni, m.in. w przebiegu układowych chorób tkanki łącznej czy przyjmowaniu leków np. na serce (azotany, blokery kanałów wapniowych), teofilina podawana przeciw skurczom oskrzeli czy estrogeny,

• choroby powodujące ucisk na przełyk, np. wole tarczycowe, przepuklina, guzy, wady zastawki mitralnej serca, jak i stan po zabiegach kardiochirurgicznych i torakochirurgicznych.

Leczenie zaburzeń połykania jest uzależnione od ich przyczyny. Konieczna jest więc diagnoza źródeł problemu, z którym w pierwszej kolejności należy zwrócić się do lekarza pierwszego kontaktu (internisty). Jeżeli dysfagia może być skutkiem przebytych lub aktualnych chorób albo ich leczenia, należy iść do lekarza danej specjalności, np. gastroenterologa, neurologa, onkologa, logopedy, ortopedy czy psychologa.

Nagłe pojawienie się dysfagii często świadczy o utknięciu ciała obcego na drodze pokarmu. Sytuacja wymaga konsultacji na izbie przyjęć oddziału laryngologicznego. Najczęściej wykonuje się wtedy badanie RTG przełyku.

Jeżeli pacjent przyjmuje określone farmaceutyki, problem może stanowić zaburzenie polekowe. W pierwszej kolejności warto sprawdzić ulotkę produktu, skontaktować się z lekarzem prowadzącym w celu zmiany leku, a w poszukiwaniu leczenia skierować się do gastrologa.

Problemów z przełykaniem nigdy nie należy lekceważyć, a zwłaszcza wtedy, gdy powtarzają się lub tym bardziej występują w sposób ciągły. Aż zbyt często wskazują na chorobę nowotworową, w której powodzenie leczenia zależy od momentu rozpoczęcia terapii. Również inne możliwe przyczyny wskazują, że dysfagię należy traktować jako sygnał alarmowy.

Dysfagia może nie mieć przyczyn organicznych. Jeżeli wykluczone zostały problemy medyczne, można podejrzewać przyczynę psychiczną. Tak objawia się nerwica, skutkując niemożliwością przełykania pokarmów pomimo długiego żucia, płynów, a nawet własnej śliny.

Zaburzenia mają wtedy podłoże lękowe. Wywołuje je strach przed zakrztuszeniem, który często doprowadza pacjentów do odwodnienia, niedoborów odżywczych i wyniszczenia organizmu. Skuteczne leczenie tego problemu umożliwia terapia poznawczo-behawioralna. W jej ramach chory poprzez powtarzanie kontrolowanej ekspozycji na sytuację wywołującą u niego lęk (w tym przypadku czynność przełykania) uczy się, że przyczyna problemu leży w jego głowie.

Źródła:

• Dysfagia (zaburzenia połykania) - objawy, przyczyny i leczenie Medycyna Praktyczna

• Dysphagia National Institute on Deafness and Other Communication Disorders