Wzdęcia i zaparcia przez traumę? IBS to nie tylko problem z jelitami. Mogą go wywołać trudne doświadczenia z dzieciństwa

Zespół jelita drażliwego (ang. irritable bowel syndrome – IBS) to przewlekłe schorzenie układu pokarmowego, objawiające się m.in. wzdęciami, biegunką lub zaparciami i nawracającym bólem brzucha. Dolegliwości są związane z procesem wypróżniania, jego częstotliwością czy konsystencją kału. Wiadomo, że objawy nie mają bezpośrednio związku z żadną patologią układu pokarmowego, którą można zdiagnozować w badaniach, a mają często podłoże psychosomatyczne. IBS dotyka 5-20 proc. populacji, przy czym o wiele częściej kobiet.

Badania opublikowane w „Journal of Psychosomatic Research” wskazują na istotny związek między niekorzystnymi doświadczeniami z dzieciństwa (ACEs) a przebiegiem zespołu jelita drażliwego (IBS).

Niekorzystne doświadczenia z dzieciństwa (adverse childhood experiences, ACEs), definiowane są jako potencjalnie traumatyczne lub silnie stresujące wydarzenia w okresie dorastania, takie jak przemoc, zaniedbanie, uzależnienia i choroby w najbliższej rodzinie, skrajne ubóstwo czy doświadczenie wojny. W Polsce z ACEs miało do czynienia 53 proc. badanych.

– Nasze wyniki wskazują na potrzebę indywidualnego podejścia do leczenia IBS, uwzględniającego zdrowie psychiczne. U pacjentów z IBS często występują traumy z dzieciństwa, co z kolei jest ważną informacją o tym, jaki może być przebieg choroby i skuteczność terapii. Dlatego warto w ramach diagnozy i leczenia wprowadzić kwestionariusze przesiewowe dotyczące traumatycznych doświadczeń z dzieciństwa. Dzięki temu można lepiej dopasować leczenie łącząc np. leki, konsultacje dietetyczne i wsparcie psychologiczne – tłumaczył w rozmowie z PAP prof. Marcin Rzeszutek, kierownik Laboratorium Badań nad Traumą z Wydziału Psychologii UW.

Współautorka badania dietetyk dr Małgorzata Desmond podaje przykład młodej pacjentki, która zgłosiła się do niej z silnymi dolegliwościami ze strony układu pokarmowego. Dietetyk nie znalazła w wywiadzie żadnych fizjologicznych przyczyn tych problemów.

– Zajęłam się więc czynnikami wczesnodziecięcymi i okazało się, że pacjentka przeszła silną traumę w dzieciństwie – m.in. doświadczyła przemocy ze strony ojca, co potem wywołało m.in. zaburzenia odżywiania. To z kolei doprowadziło do rozregulowania mikrobiomu i w rezultacie bardzo silnych dolegliwości ze strony jelit. Poprawa stanu pacjentki była wspólnym wysiłkiem psychologa i dietetyka – opowiadała.

Badacze podkreślają, że wczesnodziecięce traumy mogą wpływać na rozwój IBS poprzez dwa mechanizmy neurobiologiczne. Jest to albo deregulacja osi podwzgórze–przysadka–nadnercza, prowadzącą m.in. do rozregulowania motoryki jelit i dysbiozy jelitowej albo zaburzenia w osi mózg–jelita, skutkujące choćby błędnym przetwarzaniem informacji z jelit, nadwrażliwością i niskim progiem bólu.

Naukowcy z Laboratorium Badań nad Traumą sprawdzili też, czy łącząca się czasem z ACEs aleksytymia – nieumiejętność nazywania emocji – może nasilać objawy IBS.

Aleksytymia to nieumiejętność nazywania i rozpoznawania emocji. I tak człowiek z aleksytymią pobudzenie emocjonalne interpretuje często jako pobudzenie fizjologiczne. Jeśli ktoś więc trzęsie się ze strachu może interpretować, że jest mu za zimno. Jeśli cieszy się na widok jakiejś osoby – zastanawia się, dlaczego pocą się ręce i bije szybciej serce.

Wykształcenie aleksytymii może być jednym ze sposobów na odcięcie się od trudnych emocji i może powstawać jako metoda radzenie sobie z dziecięcymi traumami. Aleksytymia dotyka ok. 10 proc. społeczeństwa. Naukowcy próbowali sprawdzić, czy dolegliwości jelitowe też mogą być powiązane z nieumiejętnością rozpoznania u siebie emocji pod postacią aleksytymii.

W grupie 245 pacjentów z IBS obserwowanych trzykrotnie przez prawie dwa miesiące zauważono wyraźne różnice.

– Niektórzy pacjenci przez cały okres obserwacji nie deklarowali żadnych istotnych objawów IBS, lęku czy depresji, a inni czuli się bardzo źle. I to właśnie osoby w tej ostatniej grupie doświadczyły najwięcej niekorzystnych doświadczeń z dzieciństwa, jak również charakteryzowały się najwyższym poziomem aleksytymii. Diagnostyka i leczenie IBS wymaga kompleksowych strategii leczenia skoncentrowanych na wielu współwystępujących objawach, a nieskupiania się wyłącznie na objawach związanych z przewodem pokarmowym. Wierzymy, że wyniki tego badania mają ważne implikacje kliniczne – podsumowuje prof. Rzeszutek.