Jak przygotować się do USG jamy brzusznej, co obejmuje i co może wykryć to badanie? Sprawdź, ile przed USG nie można sikać

USG to jedno z najbardziej popularnych badań. Ze względu na jego szybki i całkowicie bezinwazyjny przebieg powinno być przeprowadzane regularnie, gdyż pozwala dość dokładnie wykryć nieprawidłowości i zareagować, zanim rozwiną się one w poważne schorzenie. Niestety większość pacjentów lekceważy te zalecenia, zgłaszając się do lekarza dopiero wtedy, gdy odczuwają dokuczliwe dolegliwości. 

USG to badanie ultrasonograficzne wykorzystujące fale akustyczne. Ma ono charakter obrazowy i pokazuje kształt oraz rozmiar poszczególnych narządów, a także przestrzeń między nimi. Fale przenikają przez skórę, a następnie odbijają się od poszczególnych organów rejestrując ich strukturę. Dzięki specjalnie zaprojektowanej głowicy aparatu USG, impuls akustyczny zostaje przekształcony w sygnał elektryczny, co umożliwia obserwację obrazu na specjalnym monitorze.

USG jamy brzusznej zazwyczaj bywa kojarzone z diagnozowaniem ewentualnych schorzeń żołądka. W rzeczywistości jednak jest to badanie, dzięki któremu lekarz jest w stanie ocenić strukturę wielu narządów, sprawdzić ich kształt i rozmiar oraz wykryć ewentualne zmiany mogące świadczyć o wystąpieniu schorzenia.  

Badanie USG jamy brzusznej pozwala ocenić stan następujących narządów:

• wątroby,
• nerek,
• śledziony,
• trzustki, 
• pęcherza moczowego,
• nadnerczy,
• macicy i jajników u kobiet,
• gruczołu prostaty u mężczyzn. 

Oprócz obrazu pozwalającego postawić diagnozę dotyczącą kondycji poszczególnych organów lekarz może sprawdzić także, jak wyglądają główne naczynia krwionośne przechodzące przez obszar jamy brzusznej. Największe znaczenie ma obraz aorty i żyły głównej, ale także kanalików znajdujących się w okolicy biodrowej. Badanie naczyniowe daje jednak tylko ogólny zarys.

Jeżeli to tętnice i żyły są głównym obiektem zainteresowania specjalisty, przeprowadza się poszerzony proces ich analizy, który określa się mianem USG dopplerowskiego. Dopiero ono pozwala uzyskać bardziej szczegółowy obraz zarówno tętnic, jak i żył. Dzięki niemu lekarz może ustalić, czy krążenie krwi jest właściwe i czy w naczyniach występuje jej swobodny przepływ.

Najczęściej badanie USG brzucha zleca się pacjentom objawowym, czyli takim, którzy odczuwają niepokojące dolegliwości. Zazwyczaj są nimi silne bóle jamy brzusznej, które określa się mianem zespołu ostrego brzucha. Ultrasonograf na pewno zostanie użyty w sytuacji, kiedy u chorego pojawiają się krwawienia z układu pokarmowego. 

Wskazaniem do wykonania takiego badania są także kłopoty z pęcherzem, które zazwyczaj przejawiają kolkami w okolicach nerek, problemem z oddawaniem moczu czy jego przykrym zapachem. Osoby, które przeszły silny uraz fizyczny związany z uderzeniem w jamę brzuszną, również powinny zostać poddane USG.

Badanie aparatem ultrasonograficznym wskazane jest również w przypadku często pojawiającej się gorączki o nieznanej przyczynie. Ultrasonograf brzucha zleca się też pacjentom bezobjawowym, a więc takim, którzy nie skarżą się na ból, wysokie temperatury, czy też inne oznaki mogące świadczyć o jakimkolwiek schorzeniu. Badanie może mieć więc charakter profilaktyczny, a jego wynik pozwala wykryć ewentualne nieprawidłowości w ich początkowej fazie. 

Najczęściej badanie USG jamy brzusznej wykonuje się, gdy pacjent odczuwa bóle brzucha. Ultrasonograf pozwala na rozpoznanie przyczyny bólu, zdiagnozowanie choroby oraz określenia sposobu dalszego postępowania. Uzyskanie obrazu wnętrza jamy brzusznej i otrzewnej pozwoli także zdiagnozować perforację, czyli pojawienie się otworów, pęknięć i nieszczelności w poszczególnych organach. 

Kiedy ból dokucza w okolicy pępka, może to oznaczać kłopoty z wyrostkiem robaczkowym. USG pozwoli stwierdzić, czy pojawił się w nim stan zapalny. Badanie umożliwia także wykrycie chorób wątroby, o których może świadczyć np. jej powiększenie.

USG brzucha pozwala również na wykrycie pierwszych zmian nowotworowych, a także pojawiania się guzów i torbieli. Badanie pomaga zdiagnozować kamicę nerkową, wodonercze, przerośniętą śledzionę oraz trzustkę. Bywa także pomocne przy leczeniu chorób przewlekłych, takich jak cukrzyca i nadciśnienie. 

Ultrasonograf to badanie w pełni bezpieczne i bezinwazyjne. Nie wywołuje żadnych efektów ubocznych, jak może to mieć miejsce np. w przypadku badania rentgenowskiego. W związku z tym nie istnieją żadne ograniczenia dotyczącego tego, ile takich badań można przeprowadzić. Pacjent może być im poddawany nawet codziennie i w żaden sposób nie odbije się to negatywnie na jego zdrowiu. 

USG jamy brzusznej może być wykonywane na dwa sposoby, może więc mieć różny przebieg. Wszystko zależy od organu, który ma zostać poddany kontroli. Wyróżnia się USG:

• zewnętrzne,
• endokawitalne.

Badanie zewnętrzne, które dotyczy analizy wątroby, trzustki, nerek, nadnerczy, śledziony oraz  pęcherza, wykonuje się przez skórę. Nie powinno ono wywoływać najmniejszego poczucia dyskomfortu, nawet u pacjentów nadwrażliwych.

Pacjent powinien położyć się na plecach, z rękoma ułożonymi swobodnie wzdłuż ciała lub skrzyżowanymi na klatce piersiowej, bez napinania mięśni. Lekarz zwykle prosi o zmiany pozycji ułożenia ciała, by obejrzeć narządy z różnych stron. Konieczne jest chwilowe nabranie powietrza i wstrzymanie oddechu przez badanego, co powoduje poruszanie się narządów i poszerza możliwości dokonania analizy. Niekiedy zachodzi również potrzeba przeprowadzenia badania w pozycji stojącej.

Osoba przeprowadzająca USG brzucha, przykłada głowicę do skóry badanego i powoli nią przesuwa. W tym samym czasie na ekranie pojawia się podgląd badanych narządów. W przypadku USG o charakterze endokawitalnym, które diagnozuje jajniki i macicę oraz prostatę, przebieg jest nieco inny. Nie ma on charakteru zewnętrznego, w którym obraz uzyskuje się dzięki pochłanianiu fal akustycznych przez skórę, zachodzi natomiast konieczność wprowadzenia głowicy do wnętrza ciała przez jego naturalne otwory (odpowiednio pochwę i odbyt). 

Przeprowadzenie badania wymaga, aby pacjent był na czczo, czyli nie powinien spożywać posiłków i pić napojów 6-8 godzin przed wizytą w gabinecie. Jest to potrzebne do tego, by zredukować ilość gazów, które mogą zakłócać obraz. Aby ultrasonograf dał możliwie jak najbardziej wyraźny obraz, warto także dwa dni przed badaniem zrezygnować ze spożywania kiszonek, owoców pestkowych oraz napojów gazowanych. Warto także zadbać o wcześniejsze wypróżnienie.

Zaleca się także przyjmowanie leku lub wyrobu medycznego z zawartością simetikonu, który pomaga pozbyć się gazów – w przypadku ich dużego nagromadzenia już na trzy dni przed badaniem. W przeciwnym przypadku badanie nie pozwoli zobrazować w pełni jamy brzusznej.

Przed badaniem można pić małymi porcjami niegazowaną wodę, przy czym należy pamiętać, że w przypadku wykonywania USG układu moczowego pęcherz powinien być pełen, a gdy ocena dotyczy układu pokarmowego, wizytę w gabinecie USG należy poprzedzić jego opróżnieniem.

Wynik badania jest tylko jedną składową, która pozwala postawić diagnozę. Analiza i ostateczna ocena dokonywana jest na podstawie obrazu uzyskanego z USG wraz z przeprowadzonym wcześniej wywiadem. Jeżeli USG miało charakter powtórny lub dotyczyło sprawdzania stanu choroby przewlekłej, lekarz musi także dokonać oceny szybkości zaistniałych zmian oraz ich kierunku.

Badanie ultrasonografem wykonuje się w gabinetach specjalistycznych, które znajdują się w szpitalach i przychodniach zdrowia oraz prywatnych placówkach medycznych. Przeprowadza je lekarz posiadający odpowiedni certyfikat. USG podlega refundacji NFZ, zatem po otrzymaniu skierowania, zostanie ono wykonane nieodpłatnie. Należy jednak przygotować się na to, że czas oczekiwania może być dość długi. Prywatne badanie to koszt ok. 150-200 zł.