Spis treści
Cholesterol a mózg
Cholesterol to niezbędna substancja tłuszczowa produkowana w wątrobie, która występuje także w odzwierzęcych produktach spożywczych. Służy do produkcji hormonów i żółci umożliwiającej trawienie tłuszczów, a także stabilizuje błony komórkowe czy receptory w mózgu. W największej ilości, sięgającej 80 procent, występuje we włóknach mielinowych mózgu – narządu o najwyższej zawartości cholesterolu, gdzie stanowi ćwierć jego masy.
Wysoki poziom cholesterolu we krwi jest uznawany za przyczynę problemów sercowo-naczyniowych. Ten obecny we krwi jest produkowany przez wątrobę m.in. z komponentów, które dostarcza cholesterol w jedzeniu. Ten cholesterol nie przedostaje się do mózgu. Z drugiej strony mózg potrzebuje cholesterolu. Dotyczy to przy tym innego rodzaju cholesterolu, produkowanego przez komórki glejowe.
Jednak te dwa rodzaje cholesterolu najwyraźniej są ze sobą powiązane. Świadczą o tym wyniki badania zaprezentowane w ramach tegorocznych sesji naukowych Amerykańskiego Towarzystwa Kardiologicznego (AHA).
W pracy, która przejdzie jeszcze proces recenzji, posłużono się danymi z dużego badania przeprowadzonego w Australii i Stanach Zjednoczonych o nazwie ASPREE. Sprawdzano w nim wpływ małych dawek aspiryny na stan zdrowia starszych osób – ponad 9,8 tys. siedemdziesięciolatków. Na początku badania żadna z nich nie miała demencji, a 32 proc. przez cały czas stosowało leki obniżające cholesterol (hipolipemizujące).
Przez trzy lata uczestnikom co roku wykonywano testy stężenia cholesterolu całkowitego (TC), cholesterolu LDLi HDL (LDL-C i HDL-C) oraz trójglicerydów – czyli tzw. lipidogram. W sumie przez 6 lat obserwowano też ich funkcje poznawcze, do których należy m.in. uwaga, percepcja czy pamięć. Panel ekspertów analizował wyniki testów kognitywnych, zgłaszane problemy, a także raporty z diagnozami demencji i recepty na leki obniżające cholesterol we krwi.
W ciągu 6 lat badania demencję zdiagnozowano w przypadku 509 osób (niecałe 6 proc. grupy), natomiast u 1760 osób (17,8 proc.) wystąpiły zaburzenia poznawcze bez demencji.
Czy cholesterol ma coś wspólnego z demencją?
Jak wykazano, wahania stężenia cholesterolu we krwi u osób starszych może być związane z podniesionym ryzykiem rozwoju demencji. Dotyczyło to fluktuacje poziomu cholesterolu całkowitego oraz jego składnika – „złego” cholesterolu LDL. Zależność ta nie nie dotyczyła natomiast wahań „dobrego” cholesterolu HDL i trójglicerydów.
U osób z największymi różnicami w wynikach cholesterolu całkowitego wykazano o 60 proc. większe prawdopodobieństwo demencji i o 23 proc. częstsze problemy poznawcze w porównaniu z osobami, u których poziom ten był najbardziej stabilny.
Uczestnicy mający największe wahania cholesterolu LDL zapadali na demencję o 48 proc. częściej, a deficyty poznawcze występowały u nich o 27 proc. częściej. Doświadczali także najszybszego pogorszenia ogólnego zdrowia poznawczego, pamięci i szybkości reakcji.
– Osoby starsze ze zmiennym poziomem cholesterolu, niezależnie od tego, czy przyjmują leki hipolipemizujące – szczególnie te, u których występują duże różnice z roku na rok – mogą wymagać dokładniejszego monitorowania i interwencji zapobiegawczych – powiedziała główna autorka badania dr Zhen Zhou z Uniwersytetu Monash w Melbourne.
Dr Zhou podkreśliła konieczność prowadzenia dalszych badań, by zrozumieć, czy zależność ta wskazuje na prawdziwy czynnik ryzyka demencji, prekursor jej rozwoju, czy też biomarker pozwalający wykryć zagrożenie.
Czy cholesterol powoduje utratę pamięci?
Wahania poziomu trójglicerydów i LDL-C mogą odzwierciedlać leżące u ich podłoża nieprawidłowości w przemianach związków tłuszczowych. Zaburzenia te odgrywają istotną rolę w rozwoju upośledzenia funkcji poznawczych.
Zmienność tej składowej lipidogramu może ponadto sprzyjać utracie stabilności blaszki miażdżycowej, która tworzy złogi na ścianach naczyń krwionośnych. Może to zwiększać ryzyko pęknięcia blaszki i ograniczenia dopływu krwi, co ogranicza funkcje mózgu.
Cholesterol LDL łatwo ulega utlenianiu i właśnie taka forma zatyka naczynia krwionośne. Zmniejszenie przepływu krwi może pozbawiać mózg odpowiedniej ilości krwi, która niesie tlen, glukozę i inne składniki odżywcze, a odbiera dwutlenek mózgu i pozostałe produkty przemiany materii. Zaburzenia tych procesów mogą prowadzić do uszkodzeń neuronów i innych komórek nerwowych, przyspieszając pogarszanie się pamięci i innych funkcji poznawczych.
Jak przyjęto, powstawaniu miażdżycy sprzyja wysoki poziom cholesterolu LDL. Już samą wysoką wartość powiązano jednak z częstszym występowaniem choroby Alzheimera, głównej formy demencji.
Jednak obniżenie wartości lipidogramu, np. za pomocą leków, do zbyt niskich wartości również ma fatalny wpływ na mózg, gdy spadek dotyczy także cholesterolu HDL. Wykazano m.in., że częściej występują wtedy deficyty i zaburzenia pamięci.
Źródła:
Cholesterol fluctuations may be a tell-tale sign of dementia Medical News Today
The Effects of Cholesterol on Learning and Memory Neuroscience & Biobehavioral Reviews
