Spis treści
Co to jest odra i jak dochodzi do zakażenia tą chorobą?
Odra należy do najbardziej zakaźnych chorób wieku dziecięcego. Główną przyczyną odry jest wirus odry (morbillivirus) z grupy paramyksowirusów, odpowiedzialny za szybkie szerzenie się infekcji. Obecnie wyróżnia się około 21 jego szczepów.
Do zakażenia odrą dochodzi przede wszystkim drogą kropelkową, co sprawia, że choroba łatwo przenosi się w skupiskach ludzkich. Okres inkubacji trwa zwykle 10–12 dni.
Źródłem zakażenia odrą jest osoba chora, która wydala wirusa przez jamę nosowo-gardłową. Patogen przenika następnie do komórek układu oddechowego, krwi oraz układu fagocytarnego, skąd rozprzestrzenia się do kolejnych narządów.
U osób, które nie były szczepione i nie przebyły choroby, ryzyko zarażenia po kontakcie z chorym wynosi nawet 90 proc. To jedna z przyczyn, dla których odra jest tak groźna. Szczególnie narażone są niemowlęta – w ich przypadku zakażenie może prowadzić do ciężkich powikłań.
Jakie są objawy odry?
Odra to choroba wirusowa o kilkuetapowym przebiegu, z długim okresem inkubacji trwającym zwykle 10–12 dni.
Najczęstsze objawy odry to:
wysoka gorączka, często powyżej 39°C.
nieżyt nosa (katar),
łzawienie oczu.
suchy, uporczywy kaszel.
zapalenie spojówek ze światłowstrętem.
małe, białe plamki na języku i wewnętrznej stronie policzków (tzw. plamki Koplika).
obrzęk powiek i nadmierna wrażliwość oczu na światło.
apatia,
brak apetytu,
ogólne osłabienie organizmu.
Po kilku dniach od pojawienia się powyższych symptomów rozwija się najbardziej charakterystyczny objaw odry – wysypka. Początkowo jest drobnoplamista i bladoróżowa, z czasem staje się gruboplamista i ciemnoróżowa.
Wysypka najpierw pojawia się na twarzy, a następnie systematycznie rozprzestrzenia się w dół ciała. Ten charakterystyczny wzór, od głowy do stóp, jest istotnym wskaźnikiem diagnostycznym odry i pozwala odróżnić ją od innych chorób egzantematycznych.
Odra u dzieci, dorosłych i kobiet w ciąży. Wpływ wieku na przebieg choroby
Przebieg odry w dużej mierze zależy od wieku pacjenta oraz jego ogólnego stanu zdrowia. Najczęściej z odrą spotykają się lekarze dziecięcy, ponieważ choroba najczęściej dotyka dzieci do 15. roku życia.
Niemowlęta są szczególnie narażone na ciężki przebieg choroby, który może prowadzić do poważnych powikłań, w tym trwałych uszkodzeń mózgu. Na szczęście dzieci do około 6. miesiąca życia korzystają z ochrony dzięki przeciwciałom przekazanym przez matkę, co zmniejsza ryzyko zachorowania w tym okresie.
Odra w ciąży stanowi poważne zagrożenie zarówno dla matki, jak i dla dziecka. Zakażenie wirusem odry w tym okresie może skutkować przedwczesnym porodem, poronieniem, niską masą urodzeniową dziecka, a także zwiększonym ryzykiem zachorowania noworodka na odrę w pierwszych miesiącach życia.
Dorośli zwykle przechodzą odrę w sposób podobny do dzieci, jednak im starszy pacjent, tym ciężej mogą przebiegać objawy. U osób starszych, zwłaszcza z chorobami serca lub układu krążenia, odra może prowadzić do poważnych komplikacji, a nawet stanowić zagrożenie życia.
Jak się leczy odrę?
Leczenie odry opiera się przede wszystkim na łagodzeniu objawów, ponieważ nie istnieje lek, który skutecznie zatrzymywałby rozwój tej choroby. W przypadku wysokiej temperatury ciała zaleca się stosowanie leków przeciwgorączkowych dostępnych bez recepty, takich jak paracetamol czy ibuprofen. W razie potrzeby można je łączyć z lekami przeciwkaszlowymi, aby złagodzić uciążliwe dolegliwości.
Osoba z odrą powinna pozostać w domu nie tylko ze względu na własny komfort i regenerację, ale także po to, by nie zarażać innych. Odra jest bardzo zaraźliwa i izolacja chorego jest istotnym elementem kontroli choroby.
Jeżeli chorobie towarzyszy światłowstręt, warto zadbać o spokojne i ciemniejsze otoczenie, co zwiększy komfort pacjenta. Ważne jest również odpowiednie nawadnianie organizmu oraz monitorowanie objawów pod kątem ewentualnych powikłań, takich jak zapalenie płuc, ucha czy zapalenie mózgu. W przypadku ich wystąpienia należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem.
Najskuteczniejszą formą profilaktyki odry jest szczepienie ochronne, które znacząco zmniejsza ryzyko zachorowania.
Jakie mogą wystąpić powikłania po odrze?
Powikłania po odrze występują stosunkowo często, szczególnie u dzieci poniżej 5. roku życia oraz u dorosłych. Mogą być łagodne, ale część z nich stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia. Do najczęstszych i najgroźniejszych powikłań po odrze należą:
zaburzenia pracy układu pokarmowego, takie jak biegunki, wymioty czy zaparcia.
zapalenie płuc, które może prowadzić do poważnych problemów oddechowych.
zapalenie ucha środkowego, mogące powodować trwałe uszkodzenie słuchu.
zapalenie mózgu, w tym podostre stwardniające zapalenie mózgu (SSPE), które może pojawić się kilka lub nawet kilkanaście lat po przebytej chorobie. To rzadkie, śmiertelne powikłanie w przebiegu odry przebiegające z postępującym zaburzeniem neurologicznym.
powikłania w ciąży, takie jak poronienie lub przedwczesny poród.
zapalenie rogówki, które w ciężkich przypadkach może skutkować utratą wzroku.
Szczepienie na odrę
W Polsce, zanim wprowadzono szczepienia przeciw odrze (lata 1955–1974), liczba zgłaszanych przypadków w latach między epidemiami wynosiła od 70–130 tys., natomiast w latach epidemicznych sięgała 135–200 tys. Każdego roku umierało 200–300 dzieci, a tysiące innych doświadczało ciężkich powikłań wymagających długotrwałego leczenia szpitalnego.
Szczepionki przeciw odrze wykonywane są od lat. 70. XX w. Obecnie występują w postaci skojarzonej i zawierają one żywe, osłabione wirusy trzech chorób: odry, świnki i różyczki, tzw. szczepionka MMR.
Skuteczność szczepienia po podaniu 2 dawek szczepionki wynosi 98-99 proc., utrzymuje się do końca życia.
W przypadku małych dzieci pierwsza dawka podawana jest w 13.–15. miesiącu życia, dawkę uzupełniającą podaje się w 6. roku życia celem uzyskania długotrwałej odporności.
Czy osoba dorosła może zaszczepić się przeciwko odrze?
Szczepionka przeciw odrze, śwince i różyczce jest wskazana w kilku sytuacjach:
dla dorosłych, którzy nie byli szczepieni w dzieciństwie.
dla osób pracujących z dziećmi – w szkołach, przedszkolach, żłobkach czy przychodniach – bo dzieci łatwo zarażają się odrą.
dla tych, którzy nie skończyli pełnego cyklu szczepień MMR; jeśli w dzieciństwie podano dwie dawki, zwykle nie trzeba kolejnej.
dla podróżujących do krajów, gdzie odra jest częsta – warto wcześniej sprawdzić takie miejsca u specjalisty od medycyny podróży.
Zaleca się przyjęcie drugiej dawki szczepionki, najlepiej w ciągu 3 miesięcy od pierwszej, przy czym odstęp między dawkami nie powinien być krótszy niż 4 tygodnie.
Jeżeli nie wiesz lub nie pamiętasz, czy przebyłeś odrę albo byłeś szczepiony, warto:
skonsultować się z lekarzem,
zapytać o możliwość oznaczenia poziomu przeciwciał przeciwko odrze,
w razie potrzeby podjąć decyzję o szczepieniu ochronnym po konsultacji medycznej.
Dorośli, którzy otrzymali tylko jedną dawkę szczepionki, powinni przyjąć drugą dawkę przypominającą, aby uzyskać pełną odporność.
Źródła:
