Kriokomora i kriosauna – zabiegi w ujemnej temperaturze. Działanie krioterapii ogólnoustrojowej, wskazania i przeciwwskazania

Pierwsza kriokomora została skonstruowana w 1978 roku przez japońskich naukowców pod przewodnictwem prof. Toshiro Yamauchi. Pierwszy zabieg krioterapii ogólnoustrojowej przeprowadzono u pacjentów zmagających się z zapaleniem stawów.

W Polsce pierwsza kriokomora pojawiła się w 1989 roku w szpitalu w Kamiennej Górze. Kolejną komorę kriogeniczną zainstalowano w 1996 roku na wrocławskiej Akademii Wychowania Fizycznego. Dziś kriokomory znajdują się w wielu placówkach zdrowia i sanatoriach na obszarze całej Polski.

Temperatura w kriokomorze osiąga wartość poniżej minus 100 stopni Celsjusza, a dzięki zastosowaniu ciekłego azotu może być obniżona nawet do około minus 180 stopni.

Dzięki temu terapia w takiej komorze może spełniać swój cel, jakim jest obniżenie temperatury w całym ustroju pacjenta, co odróżnia ją od stosowanej jedynie na wybrane miejsca ciała krioterapii miejscowej.

Aby obniżyć temperaturę w kriokomorze do określonego pułapu, osoby odpowiedzialne za jej obsługę posługują się systemem komputerowym. Całkowity czas pobytu pacjenta w komorze kriogenicznej wynosi około 3 minut. Jego przedłużanie nie jest wskazane, ponieważ znacząco zwiększa ryzyko wystąpienie powikłań.

Zobacz: Jak pobudzić spalanie? Tak działa brązowy tłuszcz aktywowany zimnem

Krioterapia ogólnoustrojowa może być przeprowadzana w kriokomorze lub kriosaunie. Oba te pomieszczenia różnią się pomiędzy sobą pod względem budowy.

• Kriokomora jest zbudowana z dwóch części – przedsionka i komory właściwej. W przedsionku temperatura jest znacznie niższa, gdyż sięga minus 50 stopni Celsjusza. W części właściwiej jest ona obniżona do mniej niż minus 100 stopni. Z zabiegów krioterapii ogólnoustrojowej może korzystać jednocześnie około 5 osób.

• Kriosauna jest natomiast jednoosobowym pomieszczeniem wyłożonym drewnem. Jej cechą charakterystyczną są wahadłowe drzwi, które umożliwiają osobie poddawanej zabiegowi jego przerwanie w dowolnym momencie, np. w przypadku nagłego pogorszenia samopoczucia.

Na skutek działania niskiej temperatury panującej we wnętrzu komory kriogenicznej, w organizmie dochodzi do szeregu korzystnych reakcji fizjologicznych, a do najistotniejszych należą:

• redukcja napięcia mięśniowego,
• wzrost stężenia hormonów,
• relaksacja,
• zahamowanie procesów zapalnych,
• redukcja bólu,
• pobudzenie układu odpornościowego,
• przyśpieszenie procesu gojenia się ran,
• wzrost stężenia płytek krwi, hemoglobiny i leukocytów we krwi.

Poszczególne reakcje biochemiczne towarzyszące kriostymulacji przebiegają dwuetapowo. Początkowo ma miejsce skurcz naczyń krwionośnych i towarzyszące mu spowolnienie krążenia tętniczego, żylnego i chłonki. W ustroju dochodzi jednocześnie do uruchomienia szeregu procesów obronnych, co ma służyć ograniczeniu utraty ciepła. Kolejny etap wiąże się z rozszerzeniem naczyń krwionośnych, przyśpieszeniem przepływu krwi, przekrwieniem tkanek i pobudzeniem układu oddechowego.

Zabiegi krioterapii ogólnoustrojowej w zamkniętej kriokomorze przynoszą korzystne efekty w niefarmakologicznym leczeniu wielu chorób i urazów.

Do najważniejszych wskazań do krioterapii ogólnoustrojowej w komorze kriogenicznej należą:

• zespół bolesnego karku,
• depresja,
• częste zmiany nastroju,
• reumatoidalne zapalenie stawów (RZS),
• zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK),
• przeciążenie narządu ruchu,
• urazy i odnowa biologiczna u sportowców,
• uszkodzenie łąkotki,
• naderwanie ścięgna,
• skręcenie stawu,
• zapalenie torebki stawowej,
• dna moczanowa,
• osteoporoza,
• dyskopatia,
• fibromialgia,
• trądzik pospolity,
• łuszczycowe zapalenie skóry
• opryszczka,
• gorączka reumatyczna,
• otyłość.

Nie każdy może korzystać z zabiegów w kriokomorze, ponieważ istnieje szereg przeciwwskazań do poddania się tego rodzaju terapii. Należą do nich przede wszystkim:

• klaustrofobia,
• nietolerancja zimna,
• stan zaawansowanej ciąży,
• choroby i wady serca, w tym zaburzenia rytmu pracy i wady zastawkowe,
• obecność rozrusznika serca u pacjenta,
• nadciśnienie tętnicze,
• zapalenie pęcherza moczowego,
• obecność tętniaków,
• zespół Reynauda,
• poważna niedokrwistość,
• zespół Sudecka,
• choroby wywołane przez bakterie i wirusy,
• zaburzenie hormonalne (zwłaszcza związane z pracą tarczycy),
• odmrożenia,
• niedowaga,
• stan wyniszczenia organizmu,
• stan po przeszczepie,
• zaawansowany wiek powyżej 65. roku życia,
• nowotwory,
• zaawansowana miażdżyca,
• otwarte rany,
• zaburzenia mikrokrążenia,
• zmiany skórne o podłożu ropno-zapalnym.

Niestosowanie się przez pacjenta do zaleceń dotyczących pobytu w kriokomorze może skutkować groźnymi powikłaniami. Najczęściej należą do nich:

• pojawienie się miejscowych odmrożeń,
• zbyt intensywny wzrost ciśnienia tętniczego krwi,
• uszkodzenia skóry,
• powstawanie blizn,
• uszkodzenie nerwów obwodowych,
• zaburzenia krążenia wieńcowego, zwłaszcza u osób z niedokrwienną chorobą serca,
• redukcja siły masy mięśniowej (efekt niepożądany przede wszystkim u wyczynowych sportowców).

Zabieg krioterapii ogólnoustrojowej w kriokomorze trwa około 3 minut. Przed przystąpieniem do niego należy zdjąć biżuterię i wszelkiego typu elementy metalowe. Wskazane jest również dokonanie pomiaru ciśnienia tętniczego krwi oraz tętna, a także przedstawienie wyników aktualnych badań morfologii krwi, glikemii oraz EKG.

Przed wejściem do kriokomory skóra powinna być sucha, by nie doszło do jej uszkodzenia przez tworzące się kryształki lodu. W związku z tym przed zabiegiem zabronione jest korzystanie z prysznica czy stosowanie nawilżających kremów bądź innych preparatów kosmetycznych.

Pacjent przebywający w kriokomorze powinien utrzymywać stały kontakt wzrokowy z obsługą, co umożliwia szybką interwencję w sytuacji wystąpienie niepożądanych reakcji organizmu. Poza tym wszystkie osoby znajdujące się w komorze kriogenicznej powinny poruszać się wkoło i unikać dotykania oszronionych ścian.

W kriokomorze zalecane jest powolne i głębokie oddychanie przy około dwukrotnie dłuższym wydechu niż wdechu.

Po usłyszeniu sygnału zakończenia zabiegu komorę należy niezwłocznie opuścić, bo zmniejszyć ryzyko powikłań. Pacjenci udają się do specjalnej sali, gdzie czeka ich seria ćwiczeń mających na celu zwłaszcza ogrzanie organizmu. Może być to m.in. bieganie na bieżni, jazda na rowerku stacjonarnym czy gimnastyka.

Aby zabieg krioterapii ogólnoustrojowej był skuteczny i nie groził odmrożeniami, do kriokomory należy wchodzić tylko w odpowiednim stroju, na który składają się:

• ciepłe wełniane skarpetki,
• drewniane chodaki,
• strój kąpielowy lub kąpielówki,
• wełniane rękawiczki,
• ochraniacze na usta, nos i uszy,
• maska chirurgiczna z gazą.

Aby krioterapia ogólnoustrojowa przyniosła pożądane skutki, zalecane jest wykonanie serii co najmniej 10 zabiegów. W praktyce ma zwykle miejsce do 30 pobytów w kriokomorze, jednak nie istnieją żadne przeciwwskazania do dalszego zwiększania ich liczby. Zabiegi powinny być przeprowadzane bez długich przerw pomiędzy kolejnymi wejściami, najlepiej codziennie.

Przeciętny koszt pojedynczej wizyty w komorze kriogenicznej kształtuje się na poziomie około 30 złotych. W przypadku większej liczby wykupionych zabiegów można liczyć na ewentualne zniżki. Istnieje możliwość ubiegania się o refundację tej formy krioterapii z Narodowego Funduszu Zdrowia. Aby było to możliwe, lekarz powinien wydać zalecenie medyczne dotyczące konieczności tego typu leczenia.

ZOBACZ: Zabiegi w kriokomorze odmładzają skórę