Łopian znamy jako składnik szamponów. Roślina oczyszcza też skórę i organizm, pomaga na stawy i zaparcia. Korzystaj z właściwości łopianu!

Łopian większy (Arctium lappa), inaczej łopian lekarski, jest dwuletnią rośliną leczniczą z rodziny astrowatych, która podobnie jak wiele innych ma status chwastu. Rośnie pospolicie w całym kraju poza górami. Spokrewnione gatunki o podobnych właściwościach to łopian mniejszy (A. minus) oraz pajęczynowy (A. tomentosum).

Roślina jest też znana w Polsce pod innymi nazwami, m.in. jako łopuch, łopień, głowacz, rzepy, dziady czy kostropach.

Liście łopianu większego tworzą rozetę, długie ogonki i mają sercowato-jajowaty kształt. Osiągają pokaźne rozmiary – ich długość sięga 50 cm. Ze środka wyrasta wysoka na ok. 2 metry, rozgałęziona łodyga, na której tworzą się purpurowoczerwone lub fioletowoczerwone rurkowate kwiaty, a potem owoce w formie niełupki. Mają kształt główkowatego koszyczka i są otoczone haczykowatymi łuskami, które przyczepiają się jak rzepy do ubrań i sierści zwierząt.

Surowcem leczniczym jest prosty, palowy korzeń łopianu, który zbiera się z roślin jednorocznych (tych, które jeszcze nie kwitną, bo robią to dopiero w drugim roku) wczesną wiosną lub jesienią. Od czerwca do lipca zbiera się także liście łopianu, a we wrześniu – owoce łopianu (koszyczki).

Po zebraniu korzeń oczyszcza się, kroki na kawałki i suszy w temp. ok. 50 stopni Celsjusza, natomiast liście i kwiaty – w warunkach naturalnych, w zacienionym i przewiewnym miejscu.

Łopian to roślina bogata w związki poliacetylenowe, które hamują rozwój bakterii bakterii, grzybów i wirusów. Jego korzeń jest obfitym źródłem inuliny, którą zawiera w ilości wynoszącej nawet 20-40 procent. Ten cukier prosty jest niestrawny dla ludzi (i zaliczany błonnika rozpuszczalnego w wodzie), jednak stanowi pożywkę (probiotyk) dla korzystnej mikroflory jelitowej. Działa tak skutecznie, że stanowi nieodłączny składnik wielu suplementów diety i wyrobów medycznych z probiotycznymi bakteriami.

Inne ważne składniki to m.in. fitosterole (wspierają gospodarkę lipidową), lignany (znane z właściwości regulujących gospodarkę hormonalną i antyrakowych), a także związki mineralne, m.in. potasu, wapnia i magnezu, substancje śluzowe, garbniki, olejki tłuste i eteryczne.

W liściach łopianu stwierdza się natomiast wysoki poziom związków goryczowych, takich jak arkcjopikryna. Przyjmowanie ich w postaci przetworów ma działanie żółciopędne, a także moczopędne. Odwary zarówno z liści, jak i korzenia rośliny, mają także właściwości przeciwcukrzycowe.

Wykazano, że napary i wyciągi z korzenia łopianu pobudzają ponadto wydzielanie kwasu żołądkowego i enzymów trzustkowych, działają też lekko napotnie i rozwalniająco, pomagając przeciwdziałać zaparciom. Dzięki temu roślina wspomaga trawienie i usuwanie z organizmu nagromadzonych produktów metabolizmu. Dla pobudzania przemiany materii warto przy tym sięgnąć po sok z korzenia albo syrop na bazie przygotowanego z niego wyciągu.

Korzeń łopianu jest popularnym składnikiem mieszanek ziołowych stosowanych problemach urologicznych, redukcji nadwagi, łagodzenia trądziku oraz immunostymulujących.

Zwłaszcza w nasionach łopianu większego zidentyfikowano, choć także w korzeniu, wykryto związki o działaniu przeciwnowotworowym i antymutagennym.

Korzeń łopianu najczęściej stosuje się w formie wyciągu – wodnego, jako odwar czy syrop, a także suchego. W postaci świeżej wykorzystuje się także sok z korzenia, który można też utrwalić alkoholem, otrzymując nalewkę; tynkturę można też przygotować ze świeżego lub suszonego surowca.

Przepisy na przetwory z korzenia łopianu i ich dawkowanie:

• Odwar z korzenia łopianu – zalej 2 łyżki suszonego korzenia szklanką wody i gotuj 10-15 min, po czym przecedź. W przypadku użycia korzenia świeżego dawka to 3 łyżeczki, a czas to 3-5 min. Dawkowanie: 2-4 razy dziennie po 1/2 szkl.
• Sok z korzenia łopianu – umyj i obierz korzenie łopianu, po czym zetrzyj drobno na tarce lub zmiksuj na miazgę, a następnie wyciśnij z niej sok przez gazę lub chustę serowarską. Dawkowanie: 2-4 razy dziennie 30-60 kropli w 50 ml wody.
• Nalewka z korzenia łopianu – zalej rozdrobniony, świeży lub suszony korzeń łopianu alkoholem o mocy 40-60 proc. alk. obj. w proporcji 1 do 5, a po 7 dniach przefiltruj. Dawkowanie: 2-3 razy dziennie po 1-2 łyżeczki w 100 ml wody. Warto zacząć od mniejszych porcji czynnych związków – polecana proporcja to 1:3, a dawkowanie: 3 razy dziennie 2-4 ml.

Przetwory z łopianu znajdują zastosowanie przede wszystkim w dermatologii, gdzie wykorzystuje się je zewnętrznie przy chorobach skóry, świądzie, ukąszeniach owadów, uszkodzeniach na różnym tle, w tym takich jak oparzenia i odmrożenia.

Łopian zawiera też związki wspomagające przemianę materii i usuwanie toksyn z organizmu. Ma to dobitny wpływ na stan skóry, dlatego odwar z korzenia łopianu stosuje się w przypadku jej chorób nie tylko zewnętrznie, ale też wewnętrznie.

W mieszankach ziołowych o takim przeznaczeniu często występuje z roślinami o podobnych właściwościach, które wzajemnie wspomagają swoje działanie, zwłaszcza z fiołkiem trójbarwnym (bratkiem) i pokrzywą zwyczajną. Do pielęgnacji skóry można używać też liści łopianu.

Przepis na napar z liści łopianu – zalej 1 g suszonego ziela łopianu 200 ml wrzątku, przykryj i odstaw na 10 min, po czym odcedź. Pij 2-3 razy dziennie po 1/2 szkl. Stosuj płyn również do przemywania skóry, kąpieli, kompresów i okładów w chorych miejscach.

Związki łopianu działają antybakteryjnie i przeciwgrzybiczo, a przy tym przeciwzapalnie, dlatego roślina ta jest szczególnie polecana w celu łagodzenia objawów trądziku, czyraków, łuszczycy, atopowego oraz łojotokowego zapalenia skóry. Pomagają bowiem zmniejszyć wydzielanie łoju skórnego, który jest pożywką dla bakterii wywołujących wykwity skórne.

Wodne wyciągi z łopianu są też polecane przy problemach z włosami, takimi jak ich wypadanie włosów (zwłaszcza, gdy ma łojotokowe i toksyczne podłoże), a także łojotok powodujący szybkie ich przetłuszczanie się oraz łupież.

Do pielęgnacji warto używać też nalewki, zwłaszcza mocniejszej. Po rozcieńczeniu jej wodą (w proporcji 1:1 lub 1:2) można wcierać preparat we włosy lub przemywać nim skórę. Ze względu na działanie przeciwreumatyczne sprawdzi się także w łagodzeniu bólów reumatycznych.

Sproszkowanego korzenia łopianu można używać jako zasypkę wspomagającą gojenie uszkodzeń skóry. Na oparzenia, trudno gojące się rany oraz bolące stawy można przykładać również zgniecione liście rośliny.

Przeciwwskazaniem do stosowania łopianu może być alergia na inne rośliny z rodziny astrowatych, w tym ich pyłki, takie jak ambrozja, chryzantema, nagietek czy stokrotka.

Z uwagi na właściwości rozrzedzające krew powinien być przyjmowany pod kontrolą w przypadku zażywania leków przeciwzakrzepowych. Doustną kurację łopianem należy przerwać na 2 tygodnie przed planowanym zabiegiem chirurgicznym.

Przy stosowaniu zgodnie z zaleceniami nie wykazano działań ubocznych łopianu. Nie powinien być jednak przyjmowany doustnie w przypadku kobiet w ciąży i karmiących piersią oraz u dzieci poniżej 15. roku życia. Kurację trwającą dłużej niż miesiąc warto na wszelki wypadek skonsultować z lekarzem. Jest to wskazane zwłaszcza przy przyjmowaniu leków przeciwcukrzycowych, gdyż adekwatnie do obniżenia się poziomu glukozy we krwi może być wymagane zmniejszenie ich dawki.