Choroba Osgood-Schlattera - czym charakteryzuje, jakie ma objawy i jak przebiega leczenie?

Osgood-Schlatter, czyli choroba Osgood-Schlattera, została po raz pierwszy opisana już w roku 1903, niezależnie przez dwóch autorów. Schorzenie to polega na uszkodzeniu guzowatości kości piszczelowej. Dziś nazywana jest także aseptycznym zapaleniem guzowatości kości piszczelowej. Jest to schorzenie urazowe, charakterystyczne dla fazy wzrostu kośćca, dlatego dotyka w głównej mierze dzieci. Najczęściej występuje jednostronnie (dotyczy tylko jednej nogi), obustronne uszkodzenie to 20-30 proc. przypadków choroby. Jej czas trwania wynosi od kilku miesięcy do kilku lat. Jądro kostnienia w kości piszczelowej może być uszkodzone w różnym stopniu. Towarzyszy mu obrzęk więzadła rzepki oraz okolicznych chrząstek.

Ze względu na charakter uszkodzenia wyróżnia się trzy typy choroby:

• Typ I choroby Osgooda-Schlattera - występuje wewnętrzne naruszenie jądra kostnienia, ale bez naruszenia ciągłości chrząstki.
• Typ II choroby Osgooda-Schlattera - występuje uszkodzenie jądra kostnienia, a także złamanie chrząstki poza polem przyczepu więzadła rzepki.
• Typ III choroby Osgooda-Schlattera - występuje uszkodzenie jądra kostnienia, a złamanie chrząstki zlokalizowane jest w polu przyczepu więzadła rzepki.

Choroba Osgood-Schlattera dotyczy najczęściej dzieci w wieku od 8 do 15 lat. U dziewczynek ujawnia się zwykle nieco szybciej niż u chłopców, ze względu na szybsze pokwitanie. Choć płeć nie ma związku z przyczynami choroby, a objawy są zawsze podobne, chłopcy chorują częściej. Taki stan rzeczy może wiązać się z faktem, że chłopcy są jako grupa bardziej aktywni ruchowo. Najczęściej chorują dzieci uprawiające sporty wymagające biegania, skakania, kopnięć, szybkich zwrotów. Do tej grupy należy wiele sportów zespołowych, ale też łyżwiarstwo, balet. Ruch wpływa niekorzystnie na staw i pogłębia uszkodzenia związane z chorobą Osgooda-Schlattera. Dlatego warto mieć świadomość istnienia choroby i jej charakterystycznych objawów.

Osgood-Schlatter to choroba, której podłoża długo doszukiwano się w zjawisku jałowej martwicy kości. Jednak badania przeprowadzone w latach pięćdziesiątych wykazały, że kości chorych dzieci nie wykazują zmian charakterystycznych dla stanu martwicy. Jałowa martwica kości, wbrew wcześniejszemu przekonaniu, nie odpowiada za chorobę Osgood-Schlattera. Niestety nie wiadomo, co jest pewną przyczyną rozwoju tego schorzenia. Wśród przypuszczalnych przyczyn wymienia się takie zjawiska, jak:

• Procesy degeneracyjne więzadła rzepki.
• Częsta, intensywna praca mięśnia czworogłowego uda, która powoduje, że więzadło rzepki odrywa struktury, do których jest przyczepione.
• Choroba Osgood-Schlattera występuje w okresie wzrostu układu ruchu. To moment, w którym nie wszystkie struktury są już prawidłowo połączone. Może przejściowo brakować w nich prawidłowego ukrwienia. Niektórzy naukowcy podejrzewają, że przyczyną rozwoju choroby mogą być urazy (awulsyjne złamania z przeciążenia) lub infekcje.

Czy zajęcia dodatkowe dla dzieci to konieczność?

Osgood Schlatter zaczyna się od niewielkich dolegliwości bólowych. Warto być na nie wyczulonym i nie lekceważyć, zwłaszcza gdy dziecko znajduje się w okresie wzrostu i uprawia jeden ze sportów stanowiących czynnik ryzyka choroby.

Objawy świadczące o chorobie Osgood-Schlattera to:

• Ból około 5-7 cm poniżej rzepki, nasilający się podczas ruchu i po wysiłku fizycznym (dłuższe chodzenie, bieg, wejście po schodach).
• Miejscowy obrzęk,zaczerwienienie, ocieplenie skóry.
• Napięcie mięśni nóg, zwłaszcza ud.
• Tkliwość bolącej okolicy.
• Guzek pod kolanem, w bolesnej okolicy.
• Uczucie sztywności stawu kolanowego.

Ze względu na stopień nasilenia objawów oraz poziom aktywności ruchowej E.J Wall wyróżnia trzy stopnie choroby:

• Stopień I

Ból pojawia się po aktywności fizycznej i utrzymuje się do 24 godzin.

• Stopień II

Ból pojawia się po aktywności fizycznej i utrzymuje się dłużej niż dobę.

• Stopień III

Ból pojawia się także podczas lekkich, codziennych aktywności (np. chodzenie), nie tylko przy uprawianiu sportu.

Młode osoby chorujące na chorobę Osgood-Schlattera mają też tendencję do przyjmowania charakterystycznej postawy z przodopochyleniem miednicy, zarówno w pozycji stojącej, jak i w ruchu. Poruszanie się w takiej postawie niekorzystnie wpływa na kondycję stawów.

Układ ruchu narażony na stałe obciążenia nie będzie miał szans się zregenerować. Dlatego choroba Osgood-Schlattera rozwija się i pogłębia. Prawidłowa reakcja na pierwsze objawy zgłaszane przez dziecko może sprawić, że chorobę uda się wyleczyć szybko, a młody zawodnik będzie mógł wrócić do swojej zwyczajowej aktywności.

Jak rozpoznać chorobę Osgood-Schlattera?
Osgood Schlatter podlega diagnostyce złożonej z kilku testów i badań. Aby prawidłowo zdiagnozować tę chorobę, wykonuje się RTG, a czasem też USG (tomografia komputerowa stosowana jest w bardzo nielicznych, niejasnych przypadkach).

Wywiad lekarski

To pierwszy krok na drodze do prawidłowej diagnozy. Lekarz pyta o okoliczności, w których pojawiły się objawy oraz szczegółowo o charakter samych dolegliwości.

RTG i USG

Badanie rentgenowskie wykazuje zatarcie struktury jądra kostnienia guzowatości kości piszczelowej. Guzowatość kości może być nieprawidłowo rozrośnięta lub zdefragmentowana. Często zdarza się też wyższe niż normalne ustawienie rzepki kolanowej. Także badanie USG daje istotne dla diagnozy informacje. Więzadło rzepki jest bardziej ukrwione, a kaletka podrzepkowa obrzęknięta.

Badanie kliniczne

Badanie kliniczne powinno zawierać wszechstronną ocenę stanu pacjenta. W jego skład wchodzą ocena postawy ciała w pozycji statycznej oraz w ruchu, stopień ruchomości stawów biodrowych, kolanowych oraz skokowych, siła kończyn dolnych, stan tkanek miękkich.

Po zdiagnozowaniu choroby Osgooda-Schlattera lekarz (najczęściej ortopeda) określa też stopień rozwoju objawów. Następnie wydaje konkretne zalecenia i ustala kompleksowe leczenie, które możliwie najszybciej przywróci choremu dziecku sprawność ruchową, nie narażając go przy tym na pogłębienie dolegliwości i przyszłe urazy.

Charakterystyczne dla choroby Osgood-Schlattera jest nawracanie objawów i powtarzanie się stanów zapalnych. W każdej fazie zaostrzenia choroby (objawiającej się powrotem dolegliwości bólowych) należy ograniczyć wysiłek fizyczny.

Osgood-Schlatter wymaga przede wszystkim odciążenia stawu kolanowego. Chory musi więc na jakiś czas zrezygnować z intensywnych treningów i wzmożonego wysiłku. Nie istnieje oficjalny protokół leczenia tej choroby. Zwykle stosuje się procedury zachowawcze - niesteroidowe leki przeciwzapalne, leki przeciwbólowe, rehabilitację i fizykoterapię. Ból łagodzą także zimne okłady.

Jeśli choroba przyjmuje bardzo nasiloną postać, konieczne jest leczenie operacyjne. W schorzeniu, jakim jest choroba Osgood-Schlattera operacja, polega na usunięciu rozmiękłych tkanek ogniska zapalnego, a także kaletki śluzowej spod więzadła rzepki. Po operacji wdraża się odpowiednie postępowanie rehabilitacyjne. Działania lecznicze podejmowane w chorobie Osgood-Schlattera różnią się w zależności od fazy choroby. Opiekę nad chorym powinien sprawować nie tylko ortopeda, ale przede wszystkim doświadczony fizjoterapeuta. Także powrót do wzmożonej aktywności sportowej musi odbyć się pod kontrolą, by mógł przebiegać w pełni bezpiecznie.

Osgood Schlatter to choroba charakterystyczna dla wieku intensywnego wzrostu i rozwoju. U większości młodych pacjentów choroba ustępuje w ciągu kilku miesięcy od pojawienia się pierwszych objawów. Wystarczy odpowiednio szybkie i restrykcyjne odciążenie kończyn (rezygnacja z treningów). Po 2-3 latach nie ma już śladu po zmianach chorobowych, a pacjent wraca do pełnej sprawności. Warto pamiętać, że nawet choroba o łagodnym przebiegu charakteryzuje się okresowymi zaostrzeniami.

Nieprzestrzeganie zaleceń lekarza lub zbyt długie ignorowanie objawów bólowych u dziecka może skończyć się groźnymi powikłaniami. Jednym z nich jest oderwanie guzowatości od kości piszczelowej, które wymaga już bardziej zaawansowanego leczenia.

Czy zajęcia dodatkowe dla dzieci to konieczność?