Ból kości ogonowej – przyczyny i leczenie. Objawy bólu kości guzicznej i choroby, którym może towarzyszyć

Kość ogonowa, a właściwie kość guziczna, stanowi ostatni odcinek kręgosłupa i jest pozostałością ogona, który u człowieka zanikł na drodze ewolucji. Element ten nie jest jednak zbędny – kość ogonowa jest punktem zaczepu dla mięśni, które odpowiadają za podtrzymanie odbytnicy.

Kość ogonowa składa się z kilku zrośniętych ze sobą kręgów – zazwyczaj jest ich od trzech do pięciu. Największy ze wszystkich kręgów guzicznych jest wyposażony w wyrostki, które łączą się z kością krzyżową.

Ból kości ogonowej, nazywany też kokcygodynią, odczuwany jest pośrodku pleców, tuż nad pośladkami i pod odcinkiem krzyżowym kręgosłupa. Nasilenie tego bólu, moment, w którym się pojawia, jego czas trwania i rozległość są uzależnione od przyczyny jego występowania.

W niektórych przypadkach ból w okolicach kości ogonowej trwa najwyżej kilka godzin i mija samoistnie. W innych jednak ból utrzymuje się przez kilka tygodni, przechodząc w fazę przewlekłą.

Ból kości ogonowej najczęściej jest rezultatem urazów mechanicznych, najczęściej stłuczenia na skutek upadku. Ze względu na swoją budowę i umiejscowienie, kość guziczna jest szczególnie narażona na uszkodzenia. Bywają też jednak inne źródła tej dolegliwości, w tym takie, które pozornie są z nią niezwiązane.

Sprawdź: Jak leczyć stłuczenie w domu, a kiedy iść do lekarza?

Do możliwych przyczyn bólu kości ogonowej należą m.in.:

• Stłuczenie lub złamanie – może nastąpić na skutek upadku. Jeśli jest on poważniejszy i skutkuje złamaniem, konieczna może okazać się interwencja chirurgiczna, mająca na celu usunięcie odłamków kości.
• Siedzący tryb życia – ból kości ogonowej to przypadłość typowa dla zawodowych kierowców, pracowników biurowych i innych osób, które mają pracę siedzącą. Wpływ na to ma znaczne obciążenie kości guzicznej w tej pozycji, zwłaszcza w sytuacji, gdy stanowi ona punkt podparcia ciała. Aby zapobiegać dolegliwościom należy dbać o zachowanie prawidłowej pozycji przy siedzeniu.
• Zaparcia – długotrwałe zaparcia mogą przyczyniać się do odczuwania bólu w okolicach kości ogonowej, choć nie stanowi ona ogniska bólu – jest on zlokalizowany w brzuchu i jedynie promieniuje w kierunku kości ogonowej.
• Torbiele Tarlova – torbiele to chorobowe woreczkowate jamy w narządach, natomiast torbiele Tarlova to zmiany wrodzone, występujące między onerwiem a zewnętrzną blaszką opony miękkiej rdzenia kręgowego. Są wypełnione płynem mózgowo-rdzeniowym i mieszczą się wzdłuż nerwów krzyżowych i w niższych partiach odcinka lędźwiowego. Charakterystycznym objawem ich występowania jest ból zlokalizowany w okolicy krzyża i kości ogonowej, który promieniuje do jednej lub obu nóg, a podczas siedzenia jest odczuwany jako ból pośladków. Typowym symptomem jest też cierpnięcie jednej lub obu nóg. W niektórych przypadkach pojawiają się problemy z funkcjonowaniem zwieracza pęcherza i/lub odbytu.
• Torbiel włosowa kości ogonowej – torbiel taka, nazwana też torbielą pilonidalną, ma swoje źródło w zakażeniu mieszków włosowych w obszarze krzyżowo-guzicznym. Charakterystycznym symptomem jest powstanie guza, a w niektórych przypadkach dochodzi do rozwoju ostrego ropnia. Dotyczy to przede wszystkim młodych mężczyzn (w wieku od 15 do 24 lat), którzy preferują siedzący tryb życia.
• Neuralgia splotu guzicznego lub krzyżowego – dolegliwość ta, nazywana też nerwobólem, pochodzi ze splotu krzyżowego, który jest największym splotem nerwowym organizmie. Tworzą go gałęzie brzuszne nerwów rdzeniowych, lędźwiowych, krzyżowych i nerwu guzicznego. Splot ten znajduje się w okolicy miednicy mniejszej, a konkretnie – na mięśniu gruszkowatym. Symptomem tej dolegliwości jest ból napadowy o charakterze ostrym, rwącym lub szarpiącym, który może promieniować w cały obszar splotu. Bólu pojawia się nagle i trwa od kilku sekund do kilku godzin; pojawiają się też okresy bezbólowe i takie, w ma on tylko nieznaczne nasilenie.
• Przeciążenie mięśni – w przypadku przeciążenia mięśni takich jak dźwigacz odbytu, mięsień guziczny czy mięsień gruszkowaty ból może promieniować do kości ogonowej.
• Stany chorobowe kręgosłupa – zdarza się, że ból wyższych odcinków kręgosłupa promieniuje w stronę kości guzicznej, dając mylne wrażenie, że boli właśnie jego część końcowa. Dolegliwość może to towarzyszyć rwie kulszowej, zwyrodnieniom kręgosłupa i dyskopatii.
• Żylaki odbytu (hemoroidy) – ból kości ogonowej i w okolicy odbytu wskazuje na powikłania zakrzepowe i stany zapalne żylaków odbytu[. Pierwszym sygnałem alarmowym jest świąd odbytu i niewielkie krwawienie, pojawiające się podczas oddawania stolca. Aby nie dopuścić do rozwoju bólu, należy rozpocząć leczenie schorzenia we wczesnym stadium jego rozwoju.
• Choroby nowotworowe – ból kości ogonowej jest charakterystyczny dla niektórych nowotworów. Pojawia się w przebiegu guza olbrzymiokomórkowego kości ogonowej – rzadko występującego i najczęściej łagodnego nowotworu kości. Może też jednak wskazywać na struniaka – nowotwór złośliwy, który często rozwija się w okolicy kości krzyżowo-ogonowej. Dolegliwości bólowe pojawiają się, gdy choroba osiągnie zaawansowane stadium, ponieważ wcześniej przebiega bezobjawowo. Innym rodzajem nowotworu, który może być źródłem bólu, jest mięsak Ewinga, który najczęściej rozwija się w okolicy krzyżowo-ogonowej.

Ból kości ogonowej, będący objawem stanu chorobowego, wymaga leczenia wywołującej go choroby. Wraz z postępami terapii dolegliwość powinna zniknąć.

Jeżeli źródłem bólu jest stłuczenie kości ogonowej, lub gdy wynika on z siedzącego trybu życia, ulgę może przynieść środki przeciwbólowe podawane doustnie lub miejscowo. Pomocny może okaże się też ciepły okład na miejsce występowania bólu i delikatny masaż. Jeżeli dolegliwości się utrzymają, należy skorzystać z pomocy lekarza.

ZOBACZ: Ćwiczenia, które przynoszą ulgę w problemach z kręgosłupem. Ekspert: Bartek Paluch, trener i fizjoterapeuta