Przepuklina – na czym polega i jak ją rozpoznać? Objawy, przyczyny i metody leczenia przepukliny

Przepuklina to stan, gdy narząd wewnątrz ciała przemieszcza się poza jamę, w której powinien się znajdować. Najczęściej przepukliny dotyczą jamy brzusznej, choć mogą tworzyć się też w obrębie kręgosłupa (tzw. "wypadnięcie dysku").

Przepuklina powstaje, gdy warstwa powięziowo-mięśniowa, mająca za zadanie utrzymywanie narządów wewnętrznych w ich naturalnym położeniu, ulega przerwaniu. W jamie brzusznej (czyli tam, gdzie najczęściej powstają przepukliny) cały czas działa podciśnienie. Gdy mięśnie są zbyt słabe, żeby je wytrzymać, dochodzi do ich przerwania. Najczęściej jest to proces długotrwały.

Przepuklina w fazie, w której można już ją stwierdzić to mały lub większy, miękki guzek pod skórą, który daje się "wpychać" do środka.

Podstawowy podział uwzględnia przepukliny zewnętrzne oraz przepukliny wewnętrzne. O przepuklinie wewnętrznej mówimy, gdy narząd przemieści się pomiędzy jamami ciała (z właściwej do sąsiedniej), a o zewnętrznej, gdy znajdzie się pod skórą. Poniżej przedstawiamy najczęstsze rodzaje przepuklin.

Przepukliny zewnętrzne
Do najczęściej występujących należy przepuklina brzuszna, w tym jej rodzaje: przepuklina pachwinowa i udowa.

• Przepuklina pachwinowa
  To jeden z rodzajów przepukliny brzusznej. Stanowi według niektórych oszacowań nawet 75% wszystkich przypadków przepuklin. Mówi się o niej, gdy część jelita przedostaje się do pachwiny dolną częścią brzucha.
• Przepuklina udowa
  Stanowi właściwie jedną z odmian przepukliny pachwinowej. To 12% przypadków przepuklin. Powstaje, gdy fragment jelita lub tkanka tłuszczowa przez kanał udowy przeciska się do górnej części uda. Ten rodzaj przepukliny często ulega uwięźnięciu, co stanowi bezpośrednie zagrożenie życia.
• Przepuklina pępkowa
  U dzieci stanowi wrodzoną wadę, a wśród dorosłych najczęściej cierpią na nią kobiety w ciąży i osoby otyłe. To około 11% przypadków przepuklin.
• Przepuklina kręgosłupa
  Ten rodzaj przepukliny jest o wiele lepiej znany pod potoczną nazwą "wypadnięcie dysku". Może powstać we wszystkich odcinkach kręgosłupa. Dochodzi do niej, gdy chrzęstny krążek międzykręgowy wysuwa się ze swojego naturalnego położenia i zaczyna naciskać na nerwy, powodując ból i utrudnienia w poruszaniu się.

Przepukliny wewnętrzne

• Przepuklina rozworu przełykowego (przepuklina żołądka)
  Rozwór przełykowy to miejsce, w którym przełyk wchodzi do jamy brzucha. To naturalny punkt osłabienia, który może stać się lokalizacją przepukliny. Mówimy o niej, gdy jelito przemieszcza się przez otwór w przeponie (rozwór przełykowy) do klatki piersiowej.

Oprócz wymienionych rodzajów przepuklin zdecydowanie rzadziej zdarzają się jeszcze takie przypadki jak:

• przepuklina kulszowa,
• przepuklina kroczowa,
• przepuklina nadbrzuszna,
• przepuklina podbrzuszna,
• przepuklina okołostomijna (powstająca po operacjach).

Ryzyko przepukliny wzrasta, gdy powłoki mięśniowe są osłabione. Dotyczy to między innymi dzieci w fazie intensywnego wzrostu, ale i osób starszych. Na jej występowanie narażone są także:

• osoby z nadwagą lub otyłością,
• kobiety w ciąży,
• mężczyźni z przerostem prostaty,
• osoby cierpiące na częste zaparcia,
• osoby po rozległych i poważnych operacjach w obrębie jamy brzusznej,
• osoby pracujące fizycznie (także przepuklina kręgosłupa),
• osoby prowadzące głównie siedzący tryb życia (przepuklina kręgosłupa).

Wszystkie rodzaje przepuklin, niezależnie od umiejscowienia, objawiają się w podobny sposób. Pomiędzy sposobem odczuwania poszczególnych typów przepuklin występują oczywiście różnice, choć zasadnicze objawy są zbliżone.

• W miejscu, w którym powstała przepuklina, znajduje się miękki guz zmieniający położenie pod naciskiem.
• Ból i uczucie pieczenia w trakcie uciskania guza.
• Promieniowanie bólu na inne okolice ciała podczas wysiłku, podnoszenia ciężkich przedmiotów, kaszlu, wypróżniania się, długiego pozostawania w pozycji stojącej lub siedzącej.

Objawy przepukliny kręgosłupa obejmują także silny ból i utrudnienia w poruszaniu się. Z czasem dolegliwości towarzyszące przepuklinie nasilają się i stają coraz bardziej dokuczliwe. Interwencja lekarza jest wskazana już na samym początku, gdy tylko pojawią się niepokojące symptomy.

Aby wyleczyć przepuklinę w obrębie jamy brzusznej, konieczna jest operacja. Im wcześniej pacjent pojawi się w gabinecie chirurga, tym łatwiejszy i mniej inwazyjny będzie zabieg. Do lekarza najlepiej udać się od razu po wyczuciu miękkiego, dającego się wepchnąć do wewnątrz guzka. W tym stadium można odczuwać dyskomfort i ból.

Dostepne są dwie metody leczenia przepuklin:

• Operacja przepukliny
  Odbywa się w ramach tak zwanej chirurgii jednego dnia i można przeprowadzić ją w znieczuleniu miejscowym. W kilka godzin po zabiegu pacjent może już opuścić szpital. Później należy pojawiać się na wizytach kontrolnych, a w czasie, gdy rana pooperacyjna się zrasta, unikać wzmożonego ruchu. Okres rekonwalescencji wynosi od 3 do 6 miesięcy.
• Leczenie laparoskopowe
  Oprócz klasycznych metod przepuklinę można również leczyć metodami laparoskopowymi. Standardem jest dziś zakładanie w miejscu przepukliny specjalnej siatki, która znacznie zmniejsza ryzyko nawrotu.

Nieco inaczej wygląda leczenie, gdy pojawi się przepuklina kręgosłupa. Zwykle na terapię składają się ćwiczenia. Operacja jest konieczna, gdy uciskający nerwy dysk powoduje niedowład kończyny lub zwieraczy.

Istnieją pewne zalecenia dotyczące przepuklin brzusznych oraz przepuklin kręgosłupa.

Przestrzeganie ich pozwala zmniejszyć znacząco ryzyko powstania tego typu dolegliwości. Powszechne przekonanie na temat przepuklin głosi, że ich przyczyną jest dźwiganie ciężarów. Oczywiście, nadmierny wysiłek tego typu plus niewyćwiczone, osłabione mięśnie brzucha stanowią ryzykowne połączenie. Dźwiganie ciężarów nie jest jednak bezpośrednią i jedyną przyczyną przepuklin. Aby zapobiegać ich powstawaniu, warto dbać o kondycję i siłę mięśni, ruch (szczególnie w przypadku kręgosłupa), a także profilaktykę otyłości. Wzmocnione mięśnie to najlepsza bariera. Aby zapobiegać przepuklinom pachwinowym czy udowym, warto ćwiczyć mięśnie brzucha. Z kolei przepuklina kręgosłupa rzadziej występuje u osób, które dbają o siłę mięśni stabilizujących kręgosłup.

Dr Jakub Łomnicki opowiada o tym, że krakowscy lekarze stworzyli ośrodek oferujący pacjentom z przepuklinami brzusznymi innowacyjne metody operacji.