Atak paniki może przytrafić się każdemu. Skąd się biorą napady lęku i jakie dają objawy? Ćwiczenia oddechowe mogą pomóc w redukcji ataków

Atak paniki to nagłe uczucie przerażenia pojawiające się bez wcześniejszego ostrzeżenia. Może wystąpić w każdym momencie, także w nocy. W zależności od intensywności i rodzaju epizodu lękowego osoba doświadczająca nagłego napadu lęku może wierzyć, że umiera lub traci zmysły.

Odczuwane podczas ataku emocje – głównie strach – są nieadekwatne do realnej sytuacji i często nie mają związku z tym, co się rzeczywiście dzieje. Zdarza się, że osoba odczuwa dolegliwości podobne do tych, które występują przy zawale serca, ale to, co je odróżnia to m.in. to, że ból występujący przy zawale zwykle przesuwa się w kierunku lewego ramienia i szczęki, a przy napadzie lęku pozostaje w środkowej części klatki piersiowej.

Objawy pojawiają się nagle i równie szybko mogą przejść, pozostawiając po sobie uczucie wyczerpania i rozbicia. Atak trwa zazwyczaj od 5 do 10 minut, choć mogą zdarzyć się dłuższe epizody.

Podczas ataku paniki może dojść do wystąpienia następujących objawów fizycznych:

• uczucie osłabienia,
• hiperwentylacja,
• kołatanie serca,
• duszność,
• ból w klatce piersiowej,
• potliwość,
• ból głowy,
• dreszcze,
• nudności,
• dyskomfort w nadbrzuszu,
• zawroty głowy,
• drętwienie palców dłoni i stóp,
• uderzenia gorąca.

Wśród częstych objawów psychicznych wymienia się:

• odczuwanie niepokoju,
• poczucie odrealnienia,
• strach przed utratą kontroli, szaleństwem i śmiercią.

Silne objawy są spowodowane są tym, że ciało wchodzi podczas ataku paniki w tryb „walki lub ucieczki”, który jest instynktowną reakcją fizjologiczną na zagrażającą sytuację. Ataki paniki należy odróżnić od zespołu lęku napadowego, który jest zaburzeniem lękowym, charakteryzującym się nieoczekiwanymi i powtarzającymi się epizodami intensywnego strachu, któremu towarzyszą objawy fizyczne.

Ataki paniki mogą mieć bardzo różne podłoże, dlatego jeśli zaczynają się one powtarzać, potrzebna jest pogłębiona diagnostyka. Nawracające napady należy skonsultować w pierwszej kolejności z lekarzem pierwszego kontaktu, który po przeprowadzeniu wywiadu i niezbędnych badań może zlecić wizytę u psychologa lub psychiatry.

Szacuje się, że ataki paniki dotykają nawet 9 proc. społeczeństwa. Ich przyczyny nie są znane, choć zakłada się, że mogą mieć związek podłożem genetycznym (większą podatnością na reagowanie lękiem) oraz środowiskiem, w którym dorastamy i żyjemy oraz zachodzącymi w nim zmianami.

Wśród zaburzeń i schorzeń, które mogą objawiać się przez napady lęku wymienia się m.in.:

• silną reakcję na ciężki stres,
• różnego rodzaju zaburzenia lękowe, w tym zespół lęku napadowego,
• zaburzenia afektywne i psychotyczne.

Także inne choroby, których na co dzień nie wiążemy z takimi symptomami, mogą powodować występowanie ataków paniki. Są to np.:

• nadczynność tarczycy,
• padaczka,
• tężyczka,
• astma oskrzelowa,
• nowotwory mózgu,
• stwardnienie rozsiane,
• ostra choroba niedokrwienna serca,
• napadowa hipoglikemia.

Leczenie ataków paniki prowadzone jest w zależności od ich przyczyny. Jeśli podłożem jest inna choroba somatyczna, w pierwszej kolejności leczona jest jej przyczyna. Gdy okaże się, że napady lękowe wynikają z różnego rodzaju zaburzeń psychicznych, lekarz specjalista podejmie decyzję o rodzaju terapii. Jedną z form pracy z pacjentami, którzy miewają ataki paniki jest terapia poznawczo-behawioralna.

Lekarz może także zadecydować o doraźnym i krótkotrwałym zastosowaniu leku z grupy tzw. benzodiazepinów, aby przerwać napady lęku. Do przeciwdziałania ich nawrotom może zostać przepisany lek przeciwdepresyjny z grupy selektywnych inhibitorów wychwytu serotoniny (SSRI).

Gdy dochodzi do ataku paniki, należy nie dopuścić do sytuacji, w której strach przejmuje kontrolę. Należy zawsze pamiętać, że napad lęku minie i nie jest oznaką tego, że dzieje się coś zagrażającego naszemu życiu lub zdrowiu.

Specjaliści radzą, aby w trakcie ataku w miarę możliwości kontynuować czynność, w trakcie, której doszło do epizodu. Wytrwanie w danej sytuacji do czasu minięcia objawów, daje szansę na zmierzenie się z lękiem i potwierdzenie, że nie niesie on realnego zagrożenia.

Kiedy dojdzie do napadu lęku, warto mieć obok siebie osobę, która zapewni, że atak niebawem minie i jesteśmy bezpieczni. Jeśli jesteśmy sami, warto zadzwonić do zaufanej osoby. Osoby, które doświadczają częściej ataków paniki powinny mieć opanowane ćwiczenia oddechowe, które mogą pomóc przywrócić im równowagę.

Jedną z metod radzenia sobie z atakiem paniki jest metoda czterech kroków:

1. Oprzyj stopy płasko na podłodze. Rozpoznaj i nazwij trzy rzeczy, które widzisz wokół siebie.
2. Weź głęboki oddech nosem licząc do czterech i powoli wypuść powietrze nosem.
3. Pomyśl o tym, że dobrze sobie radzisz, a to co odczuwasz to jedynie objawy spowodowane wysokim poziomem adrenaliny, który zacznie zaraz spadać.
4. Skoncentruj się na opuszczaniu ramion podczas wydechu.

Ćwiczenia oddechowe to jedna z metod na spokojniejsze i szybsze przejście przez atak paniki. Dlaczego? Ponieważ w trakcie ataku paniki nasze ciało reaguje, jak w obliczu prawdziwego zagrożenia: oddychamy ciężej, pompując tym samym więcej krwi do narządów, a nasze ciało uwalnia adrenalinę. Hormon ten wpływa m.in. na przyśpieszenia tętna i rozszerzenie naczyń krwionośnych.

Kiedy zaczynamy zbyt głęboko oddychać – 60 proc. ataków paniki towarzyszy hiperwentylacja – powodujemy nagromadzenie się dodatkowego, zbędnego powietrza w klatce piersiowej i przeponie. To powoduje tymczasowe uczucie duszności oraz bolesny ucisk. Dlatego tak ważne jest zachowanie równowagi w ilości wdychanego i wydychanego powietrza.

Efekt ten najłatwiej można osiągnąć, biorąc spokojny wdech nosem do przepony, licząc przy tym do czterech, a następnie robiąc równie spokojny wydech nosem – także licząc w myślach do czterech. Podczas ćwiczenia usta powinny być zamknięte.

Oprócz terapii prowadzonej przez specjalistę, warto samemu zadbać na co dzień o zminimalizowanie szansy wystąpienia ataku paniki. Pomogą w tym:

1. Ćwiczenia oddechowe wykonywane każdego dnia mogą zapobiec atakom paniki i złagodzić je, gdy się pojawią.
2. Regularna aktywność fizyczna, zwłaszcza ćwiczenia aerobowe, pomogą zarządzać poziomem stresu, uwolnić napięcie, poprawić nastrój i zwiększyć pewność siebie.
3. Regularne posiłki pomogą ustabilizować poziom cukru we krwi.
4. Unikanie kofeiny, alkoholu i palenia papierosów, które mogą nasilać ataki paniki.
5. Dbanie o higienę snu.

Źródła:

• Panic Disorder National Institiute of Mental Health
• Strategies for Coping with Panic No Panic
• How to deal with panic attacks NHS Inform
• Panic Attack Symptoms WebMD