Czym jest choroba dwubiegunowa i jakie są jej objawy? Sprawdź, jak leczyć ChAD oraz w jaki sposób można pomóc pacjentowi z dwubiegunówką

Choroba afektywna dwubiegunowa (ChAD, dwubiegunówka) to zaburzenie odróżniające się od innych chorób psychicznych niejednolitym przebiegiem. U osób dotkniętych chorobą dwubiegunową wyróżniamy kilka występujących naprzemiennie epizodów. Ich kolejność oraz długość jest przeważnie bardzo nieregularna i trudna do przewidzenia.

W przebiegu ChAD pojawiają się epizody manii, hipomanii, remisji oraz depresji.

Stan psychozy charakteryzuje się głównie obecnością omamów (halucynacji) lub urojeń (nieprawdziwych, dziwacznych przekonań o rzeczywistości) oraz brakiem krytycyzmu wobec nich. Psychoza może następować zarówno podczas epizodów maniakalnych, jak i depresyjnych. W psychiatrii odróżnia się także chorobę dwubiegunową przebiegającą bez epizodów psychotycznych.

Ponadto wyróżnia się dwa zasadnicze typy choroby dwubiegunowej. W pierwszym typie przeplatają się ze sobą głównie epizody depresji i manii. W drugim napotykamy epizody depresyjne oraz hipomaniakalne.

Niestety pochodzenie choroby afektywnej dwubiegunowej nie zostało dotąd jednoznacznie ustalone. Znane są jedynie poszlaki pozwalające formułować badaczom hipotezy. Najbardziej popularna z nich mówi o wadzie genetycznej, w której rezultacie dochodzi do nieprawidłowej dystrybucji neuroprzekaźników w mózgu.

Świadczy o tym fakt, że chorobę afektywną dwubiegunową diagnozuje się częściej u osób posiadających historię choroby w rodzinie. Ponadto stwierdzono, że epizody maniakalne i depresyjne związane są z nieprawidłowymi poziomami substancji takich jak noradrenalina i dopamina w mózgu.

Choroba dwubiegunowa charakteryzuje się naprzemiennym występowaniem epizodów manii, hipomanii, depresji i remisji choroby:

• O epizodzie maniakalnym mowa, gdy chory doświadcza bardzo silnego pobudzenia. Mniej śpi i jest bardzo energiczny. Odczuwa silną potrzebę działania przy równoczesnym znacznym ograniczeniu zdolności do wglądu i krytycznej oceny swojej decyzji. Ma znaczne problemy z koncentracją, przez co jego działania są nieskładne, a zajęcia szybko porzucane. Komunikacja z chorym jest utrudniona przez jego słowotok. Pacjent jest albo bardzo drażliwy, albo przeciwnie, jest w ciągłej euforii. Innym częstym objawem epizodu manii jest silne podniecenie seksualne, które może skutkować rozwiązłością.
• Hipomania to stan pobudzenia występujący w niektórych postaciach choroby dwubiegunowej. Różni się od manii nieco łagodniejszym przebiegiem, dzięki czemu nie rzutuje tak mocno na funkcjonowanie społeczne chorego. Jego nastrój jest stabilniejszy, nie występują także psychozy. Pacjent w epizodzie hipomanii może być drażliwy w umiarkowanym stopniu, ale może także odczuwać polepszenie nastroju. Co ciekawe, niektórzy chorzy pod pewnymi względami cenią sobie epizody hipomanii. Są wówczas energiczni i efektywni w swoich obowiązkach. Nie wątpią w swoje możliwości i chętnie wypełniają postawione cele.
• Epizody depresyjne pojawiają się, gdy energiczność i pobudzenie towarzyszące epizodom maniakalnym i hipomaniakalnym w końcu ustępują, a nastrój pacjenta staje się dokładnie przeciwny. Epizod depresyjny przebiega prawie tak samo jak depresja rozumiana jako samodzielna choroba psychiczna. Epizod depresyjny różni się od niej tylko przejściowym charakterem. Chory ma znacznie pogorszony nastrój i obniżoną samoocenę. Ma trudności z podejmowaniem decyzji i inicjowaniem nowych działań. Odczuwa znaczny spadek energii, przez co wszystkie czynności wykonuje powoli i z trudnością. Ma trudności z utrzymaniem koncentracji, wywołane niemożnością zaangażowania się w jakiekolwiek zadanie. Typowym objawem epizodu depresyjnego jest także anhedonia, czyli całkowity brak zdolności do odczuwania przyjemności. Często występują również zaburzenia snu: zarówno bezsenność w różnych postaciach (problemy z zasypianiem, przedwczesne wybudzenia), jak i hipersomnia, czyli skłonność do bardzo długiego i mocnego snu. Tak jak w przypadku depresji, w epizodzie depresyjnym mogą pojawić się myśli samobójcze.
• Epizody przejściowe, czyli okresy remisji to występujące u niektórych pacjentów stany, w których nie ujawniają się żadne nieprawidłowości. Przeważnie oddzielają epizody maniakalne od depresyjnych. Nie występują jednak u wszystkich chorych.

Jak wiadomo, każda choroba psychiczna zaburza w jakiś sposób życie codzienne jednostki, na czele z jej funkcjonowaniem w społeczeństwie. Choroba dwubiegunowa jest jednak o tyle specyficzna, że wiąże się z ciągłą zmianą stanu psychicznego.

Problemy, jakie osoby z chorobą afektywną dwubiegunową napotykają w życiu pokazują, jak istotna jest regularność i stabilizacja dla normalnego życia społecznego. Osoby cierpiące na tzw. dwubiegunówkę mają problem, chociażby z wykonywaniem stałej pracy: w epizodach manii mogą być bardzo produktywne, ale i mieć problemy ze starannością czy skupieniem. Natomiast w trakcie epizodów depresyjnych ich produktywność znacznie spada. Przy ostrzejszym przebiegu nawet wyjście z łóżka czy podjęcie najprostszych codziennych czynności może być zbyt dużym wyzwaniem dla chorego.

Ostry przebieg epizodów maniakalnych także może mieć bardzo negatywny wpływ na życie pacjenta, również długofalowo. Osoba w stanie manii ma bowiem niezachwianą pewność siebie i ogromną chęć działania. W rezultacie może podejmować ryzykowne decyzje, których będzie żałować po ustąpieniu epizodu maniakalnego. Są to przykładowo nieodpowiedzialne decyzje finansowe, ryzykowne zachowania seksualne czy nawet działania przestępcze. Choroba afektywna dwubiegunowa może w ten sposób doprowadzić do tragicznych splotów zdarzeń.

Aby można było pomóc osobie z chorobą afektywną dwubiegunową, konieczna jest odpowiednia diagnoza. Niestety nie wszystkim lekarzom udaje się prawidłowo rozpoznać chorobę. Często nie odróżniają oni osoby cierpiącej na depresję od osoby z chorobą dwubiegunową w epizodzie depresyjnym. Zdarza się także, że chorobę dwubiegunową diagnozuje się, gdy zmiany zachowania mają całkowicie inne przyczyny: na przykład zaburzenie osobowości typu borderline albo nadużywanie substancji psychoaktywnych.

Choroby afektywnej dwubiegunowej nie da się w pełni wyleczyć. Starania lekarzy i terapeutów mają na celu zminimalizowanie intensywności epizodów i ograniczenie niebezpieczeństw, jakie za sobą pociągają. W związku z tym fundamentem leczenia choroby dwubiegunowej jest farmakologia. W zależności od przypadku dobiera się różnego rodzaju leki mające na celu ustabilizowanie nastroju pacjenta, takie jak kwas walproinowy czy lit.

W przypadku epizodu maniakalnego stosuje się różne leki obniżające aktywność mózgu, takie jak haloperidol, leki neuroleptyczne, a także uspokajające z grupy benzodiazepin. Czasami konieczny jest pobyt pacjenta w szpitalu, by ograniczyć niebezpieczne zachowania. Epizody depresyjne rzadko można leczyć lekami antydepresyjnymi. Przeważnie nie działają one lub powodują przejście w epizod manii.

Zobacz też: Jak zadbać o zdrowie psychiczne?

W chorobie afektywnej stosuje się także psychoterapię. Ma ona jednak funkcję głównie pomocniczą i nie jest w stanie doprowadzić do pełnego wyleczenia, a raczej wykształcenia w pacjencie mechanizmów pomagających panować nad wahaniami nastroju.