Wysoki cholesterol może być dziedziczny! Jakie objawy daje hipercholesterolemia i jak ją leczyć? Sprawdź, jak obniżyć cholesterol

Hipercholesterolemia jest zaburzeniem lipidowym, polegającym na długotrwałym utrzymywaniu się podwyższonego stężenia cholesterolu w osoczu krwi. Cholesterol jest składnikiem błon komórkowych, a także bierze udział w syntezie witaminy D3 oraz hormonów. Mimo, że jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu, długotrwałe podwyższone stężenie (powyżej 200 mg/dl krwi) może powodować wiele niebezpiecznych następstw.

Czytaj także: Jedz jajka, a zadbasz o zdrowie serca. Są odżywcze i nie podwyższają poziomu cholesterolu we krwi. Ile jajek tygodniowo można jeść?

Cholesterol podzielimy na „dobry” (HDL) i „zły” (LDL). Podwyższenie cholesterolu frakcji LDL przyczynia się do zmian miażdżycowych i w następstwie może prowadzić do poważnych problemów z układem sercowo-naczyniowym. W głównej mierze cholesterol wytwarzany jest przez wątrobę (80 proc.), a dostarczany przez pożywienie stanowi zaledwie 20 proc.

Szacuje się, że prawie 60% Polaków może mieć podwyższony cholesterol LDL, z czego większość jest tego nieświadoma.

Według Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego nieprawidłowe stężenie cholesterolu we krwi wynosi, gdy:

• cholesterol całkowity ≥ 190 mg/dl,
• cholesterol LDL ≥ 115 mg/dl,
• cholesterol HDL u kobiet <45 mg/dl,
• cholesterol HDL u mężczyzn <40 mg/dl.

Osoby z ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych (Skala SCORE > 5 proc.), chorzy na cukrzycę oraz z chorobą niedokrwienną serca są bardziej narażeni na ryzyko rozwoju hiperlipidemii.

Ważne jest, aby stężenie cholesterolu we krwi u tych pacjentów wynosiło:

• cholesterol LDL < 100 mg/dl,
• cholesterol całkowity < 174 mg/dl.

Przyczyną hipercholesterolemii jest długotrwałe, utrzymujące się wysokie stężenie cholesterolu całkowitego, w tym głównie frakcji LDL.

Wyróżniamy dwie przyczyny zaburzeń przemian cholesterolu :

• pierwotna – defekt jednego genu (hipercholesterolemia rodzinna) lub kilku (hipercholesterolemia wielogenowa). Nieprawidłowa dieta obfitująca w cholesterol pokarmowy przyczynia się do szybszego ujawnienia wielogenowej hipercholesterolemii,
• wtórna – powodowana przez długotrwałe stosowanie leków (prostageny, glikokortykosteroidy oraz leki stosowane w leczeniu HIV), niektóre choroby (cholestaza wątrobowa, zespół nerczycowy, niedoczynność tarczycy, łuszczyca), brak aktywności fizycznej i dieta obfitująca w tłuszcze nasycone.

Hipercholesterolemia rodzinna, to genetyczne predyspozycje do wysokiego stężenia cholesterolu w osoczu krwi. Późno zdiagnozowana i niewłaściwie leczona może skrócić długość życia nawet o 20 lat. W Europie 1 na 500 osób posiada mutację genetyczna, prowadzącą do rozwoju tej choroby.

W Polsce obecnie na hipercholesterolemię rodzinną może być chorych 150-200 tysięcy osób, jednak zdiagnozowano dotychczas tylko 3000 pacjentów.

Charakterystyczną cechą choroby jest występowanie zaburzeń lipidowych u dzieci, często w krótkim czasie po urodzeniu. W badaniu lipidogramu występują wysokie wartości frakcji LDL, przy widocznie niższych stężeniach pozostałych frakcjach. Objawem hiperlipidemii rodzinnej są tak zwane żółtaki – żółte zmiany grudkowe w okolicy powiek, związane z odkładaniem się nadmiaru cholesterolu w skórze. Pojawiają się one zazwyczaj w trzeciej dekadzie życia.

Jeśli w rodzinie występował podwyższony cholesterol, ważne jest, aby regularnie badać jego stężenie w osoczu. Szybka diagnoza i rozpoczęcie prawidłowego leczenia zmniejszają ryzyko miażdżycy oraz zawału. Ryzyko dziedziczenia hiperholesterolemii pierwotnej wynosi 50 proc.

Początkowo podwyższone stężenie cholesterolu frakcji LDL nie daje jednoznacznych objawów. Nieświadomy pacjent często dowiaduje się o hipercholesterolemii dopiero po przebytym zawale serca lub udarze mózgu. Objawy hipercholesterolemii są następstwem odkładania się cholesterolu w naczyniach oraz powstawania blaszki miażdżycowej.

Do objawów długotrwałego podwyższonego stężenia cholesterolu w organizmie zaliczyć można:

• żółtaki cholesterolowe na powiekach łokciach i ścięgnach Achillesa,
• bóle w klatce piersiowej – spowodowane chorobą wieńcową,
• zapalenie oraz ból ścięgien Achillesa,
• rąbek starczy rogówki – biała obwódka wokół tęczówki, powstała w skutek odkładania się lipidów,
• niedokrwienie narządów oraz kończyn, spowodowane zwężeniem tętnic.

W celu zdiagnozowania zaburzeń lipidowych, w tym hipercholesterolemii należy regularnie, raz na 5 lat oznaczyć stężenie cholesterolu w osoczu krwi. W przypadku osób z wysokim ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych, należy wykonać dodatkowo pełne badanie lipidogramu.

Badanie lipidogramu wykonuje się na czczo. Ostatni posiłek powinien być spożyty 12 godzin przed pobraniem krwi. Nie należy wprowadzać dzień przed głodówki, gdyż może ona niekorzystnie wpłynąć na wynik badania.

Leczenie zaburzeń cholesterolowych rozpoczyna się od oceny ryzyka powikłań ze strony układu sercowo-naczyniowego. W przypadku niskiego ryzyka, leczenie obejmuje głównie zmianę nawyków żywieniowych oraz wdrożenie umiarkowanej aktywności fizycznej. Wymagana jest coroczna kontrola stężenia cholesterolu.

U chorych na cukrzycę, nadciśnienie i chorobę niedokrwienną serca, konieczne jest wprowadzenie leczenia farmakologicznego. W Polsce pierwszymi lekami proponowanymi w tym schorzeniu są statyny. Działanie ich polega na hamowaniu wytwarzania cholesterolu w wątrobie. Statyny zapobiegają pęknięciu blaszki miażdżycowej, zmniejszając tym samym ryzyko zawału serca. Leczenie farmakologiczne wprowadzane jest zawsze w parze ze zmianą stylu życia.

Zobacz: Dlaczego po statynach bolą mięśnie? Naukowcy podali powód: to rozregulowanie układu endokannabinoidowego, który hamuje stan zapalny

W leczenie hipercholesterolemii ważna jest nie tylko farmakoterapia, ale również zmiana diety. W celu zmniejszenia ryzyka miażdżycy oraz chorób układu sercowo-naczyniowego, pacjent powinien do końca życia stosować dietę niskocholesterolową oraz niskotłuszczową. Tłuszcze nasycone powinny stanowić mniej niż 7 proc. energetyczności diety. Nie należy dostarczać z żywnością więcej, niż 200 mg cholesterolu na dzień.

Zmiana sposobu odżywiania może obniżyć wysokie stężenie cholesterolu o 20-30 proc.

Zdrowe nawyki żywieniowe w rodzinnie występującej hipercholesterolemii powinny być wprowadzane od najmłodszych lat. Odpowiednie dobranie diety wymaga konsultacji z dietetykiem i lekarzem.

Najważniejsze zasady diety cholesterolowej:

• Zmniejsz spożycie nasyconych kwasów tłuszczowych zawartych w czerwonym mięsie oraz tłustym nabiale.
• Ogranicz spożycie cholesterolu zwierzęcego (podroby, wędliny).
• Możesz spożyć do jednego jajka dziennie (pamiętaj, że potrawy mączne, takie jak naleśniki, często mają w swoim składzie jajko)
• Nie zapomnij w diecie o dodatku nienasyconych kwasach tłuszczowych (olej rzepakowy i słonecznikowy, olej z wiesiołka).
• Wyeliminuj z diety margaryny utwardzane, chipsy i słodycze, które są źródłem niezdrowych tłuszczy trans.
• Wzbogać swój jadłospis w surowe warzywa i owoce będące źródłem błonnika pokarmowego.
• Możesz również spożywać produkty bogate w sterole roślinne (specjalne margaryny, jogurty, olej sezamowy i sojowy).
• Wyeliminuj smażone potrawy. Staraj się przygotowywać posiłki gotowane na parze lub pieczone w piekarniku.
• Zrezygnuj z palenia tytoniu oraz spożywania alkoholu.

Źródła:

• Model żywienia osób z pierwotną hipercholesterolemią rodzinną Wybrane Problemy Kliniczne
• Hipercholesterolemia - zmora dzisiejszych czasów. Co zrobić, by zapobiec jej konsekwencjo w świetle aktualnych zaleceń kardiologicznych Problemy Higieny i Epidemiologii