Migrena oczna i migrena z aurą – objawy, przyczyny i leczenie. Jak zapobiegać napadom migreny wzrokowej?

Migrena wzrokowa charakteryzuje się występowaniem zaburzeń widzenia, które w przypadku migreny z aurą dotyczą obu oczu, a przy migrenie ocznej obejmują tylko jedno oko, i często również bywają nazywane aurą. Symptomy nazywane aurą wzrokową pojawiają się od kilku do kilkunastu minut przed wystąpieniem migrenowego bólu głowy.

Wśród zaburzeń wzrokowych występują objawy takie jak:

• omamy w formie przesuwających się w polu widzenia mroczków, zygzakowatych cieni czy figur podobnych do gwiazd,
• ubytki w polu widzenia,
• światłowstręt,
• wrażenie drgania obrazu i falowania powietrza,
• błyski światła,
• podwójne widzenie,
• migająca i rozszerzająca się plama,
• pogorszenie widzenia w trakcie napadu.

Czytaj: Popularne leki mogą pomóc osobom z migrenami

Po ustąpieniu objawów migreny ocznej zwykle pojawia się ból głowy, któremu mogą towarzyszyć różnego typu objawy neurologiczne – czuciowe lub motoryczne, takie jak m.in.:

• drętwienie ręki i ust po jednej stronie,
• wstrzymanie zdolności mowy (afazja) na skutek drętwienia języka,
• uczucie mrowienia,
• wrażenie nakłuwania szpilką,
• problem z utrzymaniem przedmiotów,
• zaburzenia równowagi.

Migrena z aurą zwykle pojawia się w młodym wieku (do 30. roku życia) i jej napady powracają w ciągu całego życia chorej osoby, przybierając postać przewlekłą. Niemniej nasilenie dolegliwości może się zmieniać i zazwyczaj słabnie z wiekiem. U starszych osób częściej obserwuje się również aurę bez późniejszych dolegliwości bólowych.

Aura zazwyczaj rozwija się stopniowo w czasie kilku minut trwania napadu, po czym zwykle nie utrzymuje się dłużej niż przez godzinę. Aura występująca samodzielnie bez bólu głowy trwa zazwyczaj około 10 minut krócej w porównaniu do przypadku, kiedy zaburzenia wzrokowe poprzedzają ból głowy.

Objawy aury zwykle nie stanowią niebezpieczeństwa dla zdrowia pacjenta. W znaczący sposób wpływają jednak na obniżenie komfortu życia. Mają charakter całkowicie odwracalny, pomimo że często wzbudzają uczucie lęku zarówno u chorych i ich najbliższych. Obawy wiążą się przede wszystkim z lękiem przed utratą wzroku.

Ból migrenowy zazwyczaj trwa od kilku do kilkudziesięciu godzin. Jego najczęstsza lokalizacja to okolice skroni, czoło oraz rejon za gałką oczną. Chory w czasie ataku migreny preferuje zwykle przebywanie w zaciemnionych pomieszczeniach.

Po ustąpieniu objawów aury pacjent z migreną może zacząć odczuwać dolegliwości typowe dla migreny bez aury, takie jak:

• silny ból o charakterze pulsującym,
• ból zlokalizowany po jednej stronie głowy,
• zawroty głowy,
• stopniowe nasilanie bólu od średniego do ciężkiego,
• nasilanie się bólu podczas aktywności fizycznej.

Objawom bólu głowy związanym z migreną mogą towarzyszyć po ustąpieniu aury również dolegliwości takie jak nadwrażliwość na światło i hałas, wymioty oraz nudności.

Jak dotąd badaczom nie udało się precyzyjnie wskazać konkretnych przyczyn powstania migreny – zarówno tej z aurą, jak i bez aury, ani rytmu jej napadów. Najprawdopodobniej jednak choroba ta ma związek z predyspozycjami genetycznymi, wpływającymi na nieprawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego i naczyniowego.

Według tej teorii migrena rozwija się na skutek nadmiernej wrażliwości na bodźce ze strony komórek nerwowych kory mózgowej. Zaburzony staje się w konsekwencji przepływ krwi przez naczynia krwionośne, w tym przede wszystkim przez pajęczynówkę. Inną hipoteza głosi, że przyczyną migreny z aurą są zaburzenia czynności elektrycznej mózgu.

Uważa się, że migrena oczna występuje w związku z zaburzeniami w obrębie siatkówki oka i jej naczyń krwionośnych, natomiast w przypadku migreny z aurą wiąże się z nieprawidłowościami występującymi w korze mózgowej. Dlatego w takich przypadkach zaciemnienie nie przynosi zwykle choremu ulgi.

Występowanie migreny jest uzależnione od płci. Przyjmuje się, że kobiety cierpią z powodu tej przypadłości nawet 3-krotnie częściej w porównaniu do mężczyzn.

Migrena może pojawić się w sposób samoistny, wyodrębniono jednak szereg czynników, które zwiększają ryzyko ataku u predysponowanych osób:

• zmiany o podłożu hormonalnym – związane zwłaszcza z jajeczkowaniem, miesiączką i stosowaniem środków antykoncepcyjnych,
• silny stres,
• odprężenie po stresie,
• nieprawidłową długość snu – zarówno zbyt krótki, jak i przesadnie długi sen,
• ekspozycja na migoczące światło o dużym poziomie jasności,
• przebywanie na dużych wysokościach,
• spożywanie określonych grup pokarmów, np. fermentowanego nabiału, niektórych owoców, kakao, tłustych potraw, czekolady, a także dań zawierających sztuczne środki konserwujące,
• długotrwały i restrykcyjny post lub stosowanie diet odchudzających,
• zbyt intensywny wysiłek fizyczny,
• spożywanie alkoholu,
• gwałtowne wahania ciśnienia atmosferycznego,
• niska temperatura,
• stosowanie niektórych leków – m.in. estrogenów, histaminy, nitrogliceryny, nifedypiny czy ranitydyny,
• palenie tytoniu,
• narażenie na mocne zapachy,
• urazy głowy,
• choroba lokomocyjna,
• choroby zakaźne.

Aby zatem zmniejszyć częstotliwość ataków z objawami bólowymi, należy unikać wymienionych powyżej czynników. Wskazane jest również przeciwdziałanie skutkom stresu, m.in. poprzez psychoterapię lub stosowanie technik relaksacyjnych. Migrena oczna jest chorobą o charakterze przewlekłym, jednak możliwe jest wystąpienie u pacjenta długich okresów remisji.

O migrenie wzrokowej mówi się wtedy, gdy wystąpiły co najmniej 2 napady bólu i zaobserwowano przynajmniej 3 spośród następujących cech:

• całkowity czas trwania pojedynczej aury nie przekracza 1 godziny,
• czas narastania aury trwa nie dłużej niż 4 minuty,
• pojawia się co najmniej 1 objaw charakterystyczny dla aury,
• dolegliwości bólowe głowy po wystąpieniu aurze trwają nie dłużej niż 60 minut.

Międzynarodowe Stowarzyszenie Bólów Głowy zaproponowało kryteria diagnostyczne, pomocne w rozpoznaniu tej jednostki chorobowej. Zalicza się do nich:

• całkowicie odwracalny charakter zaburzeń widzenia,
• objęcie jedynie jednego oka podczas pojedynczego napadu,
• brak zmian organicznych w oku podczas badania przeprowadzonego pomiędzy kolejnymi atakami,
• wykluczenie innych schorzeń, które mogły doprowadzić do zaburzeń widzenia i migrenowego bólu głowy, takich jak np. udar mózgu, zator tętnicy, przemijający ataku niedokrwienny, odwarstwienie siatkówki, zaburzenia autoimmunologiczne, guzy ośrodkowego układu nerwowego czy zapalenie tętnic.

W celu diagnozy migreny ocznej przeprowadza się klasyczny wywiad z pacjentem. Pomocne są również badania pomocnicze, m.in. okulistyczne, rezonans magnetyczny głowy, tomografia komputerowa, elektroencefalografia i inne badania neurologiczne.

Po wykluczeniu innych przyczyn migreny może zostać rozpoczęte leczenie farmakologiczne i z zastosowaniem metod naturalnych. Tabletki przeciw migrenie mają na zadanie zarówno znieść ból i współwystępujące objawy (leczenie doraźne), jak i zapobiegać nawrotom ataków (leczenie profilaktyczne).

W leczeniu migreny stosuje się m.in. środki przeciwbólowe, przeciwzapalne, przeciwwymiotne, uspokajające, ergotaminę, tryptany, steroidy i neuroleptyki. Wybór środka zależy od stopnia nasilenia bólu, poziomu wywoływanej niesprawności, częstości występowania ataków, czasu ich trwania, czynników prowokujących napady a także odpowiedzi organizmu pacjenta na leczenie.

W terapii napadu migreny w celu zwalczenia objawów stosuje się doraźnie następujące leki:

• paracetamol,
• kwas acetylosalicylowy,
• naproksen,
• diklofenak,
• ibuprofen,
• metamizol,
• kwas tolfenamowy,
• ketoprofen,
• ergotamina,
• metoklopramid,
• dihydroergotamina,
• zolmitryptan,
• ryzatryptan,
• naratryptan,
• eletryptan
• frowatryptan,
• almotryptan.

Warto zwrócić uwagę na to, że terapia migreny z aurą za pomocą tryptanów oraz ergotaminy jest obarczona sporym ryzykiem skutków ubocznych, takich jak bóle brzucha, kurcze mięśniowe, nudności i parestezje (drętwienie i mrowienie kończyn). Leki te powinny być stosowane jedynie u tych pacjentów, którym nie pomagają żadne inne farmaceutyki i w przypadku braku przeciwwskazań takich jak cukrzyca i schorzenia układu krążenia.

U części pacjentów zasadne jest leczenie profilaktyczne. Wśród wskazań do jego rozpoczęcia zalicza się między innymi:

• częste występowanie napadów migreny – więcej niż 3 ataki w ciągu miesiąca,
• długi czas trwania napadów migreny – od 48 do 72 godzin,
• brak skuteczności leczenia doraźnego,
• przeciwwskazania do rozpoczęcia leczenia doraźnego,
• nadużywanie przez pacjenta środków przeciwbólowych w celu doraźnego zmniejszenia bólu.

W leczeniu migreny wzrokowej bardzo ważne jest uświadomienie pacjentowi, na czym polega choroba i uspokojenie go, że nie stanowi ona poważnego zagrożenia dla jego zdrowia oraz życia. W niektórych przypadkach konieczne może być jednoczesne podjęcie psychoterapii.

Pacjent powinien również ograniczać narażenie się na czynniki wywołujące napady migreny oraz prowadzić dzienniczek, gdzie będzie notował czas pojawienia się napadów, długość ich trwania i okoliczności ataku. Pacjent powinien zapisywać nie tylko to, jakie czynniki poprzedziły atak, ale również objawy towarzyszące migrenie. Pozwala to lekarzowi monitorować skuteczność leczenia i w razie konieczności wprowadzać określone zmiany.

W leczeniu profilaktycznym zasadne jest stosowanie takich leków jak m.in.:

• propranolol,
• metoprolol,
• bisoprolol,
• topiramat,
• kwas walproinowy,
• flunaryzyna,
• naproksen,
• amitryptylina,
• toksyna botulinowa typu A.

W trakcie leczenia stopniowo zwiększa się dawki leków aż do osiągnięcia oczekiwanych rezultatów. Przed rozpoczęciem takiej terapii pacjent powinien przekazać lekarzowi szczegółowe informacje o swoim stanie zdrowia oraz przyjmowanych lekach.

Leczenie profilaktyczne co do zasady nie jest wdrażane przez lekarza na stałe. W przypadku uzyskania jego pożądanych rezultatów ma zwykle miejsce wznowienie leczenia doraźnego, które stanowi mniejsze niebezpieczeństwo dla zdrowia pacjenta.

Natomiast do naturalnych metod profilaktyki migreny wzrokowej zalicza się :

• stosowanie ciepłych i zimnych okładów na kark i czoło,
• masaż i uciskanie takich miejsc jak potylica, skronie i czoło,
• dbałość o wypoczynek i odpowiednią ilość oraz jakość snu,
• dieta wykluczająca produkty zwiększające ryzyko wystąpienia napadów.

Osoby z migreną wzrokową powinny również unikać stosowania diet odchudzających i zrezygnować ze spędzania urlopu wysoko w górach.

Czytaj także: Witamina B1 na migrenę? Może zmniejszać ryzyko występowania migrenowych bólów głowy. Czy suplementy z tiaminą pomogą w leczeniu migreny?

W przypadku kobiet w ciąży występują przeciwwskazania do stosowania większości leków przeciwmigrenowych, ponieważ mogłyby stanowić poważne zagrożenie dla rozwoju płodu i zwiększać ryzyko powstania wad wrodzonych.

Do uszkodzeń płodu może dojść zwłaszcza na skutek stosowania farmaceutyków takich jak ryzatryptan, sumatryptan czy alkaloidy sporyszu (ergotamina).

W związku z tym metody leczenia migreny wzrokowej powinny być każdorazowo konsultowane z lekarzem. Kobietom ciężarnym zwykle rekomenduje się jako bezpieczne takie leki jak paracetamol, a także niesteroidowe leki przeciwzapalne, które jednak są dozwolone dopiero w drugim trymestrze ciąży. W celach profilaktycznych możliwe jest przyjmowanie magnezu i metopropolu.

ZOBACZ: Joga na napięciowy ból głowy